آقای دغدغه | علیرضا سیف

فشارهای روحی و جوانمرگی شاعران

این یادداشت زیبا و پرسوز از دکتر لیلا معصومی نایینی حقیقتِ زندگی بسیاری از جوانان شاعر است:

"بعد از  مرگ علی شوش و علی کریمی کلایه در  ماه‌های اخیر، مرگ ابراهیم روزبهانی شاعر جوان، موضوع مرگ شاعران جوان را در ذهنم پررنگ کرد. حقیقت آن است که آمار مرگ و خودکشی در جوانان آماری نگران‌کننده است.  در این میان مرگ شاعران، نویسندگان و  هنرمندان جوان موضوعی است که عموماً مغفول مانده است. شاعرانی جوان و مهجور، جوانانی با روحیاتی شکننده و حساس، روحیه‌ای که اگر نباشد شعری هم در کار نیست. حساسیتی بسیار فراتر از انسان‌های معمولی و البته سبک زندگی عموماً غیرنرمال و گاه ناسالم. از طرفی همین نوع روحیه و نوعی خروج از نُرم و تعادل، اسباب اصلی آفرینش است و از سوی دیگر همین اسباب، عامل مرگی زودهنگام برای این جوانان است. من از جزییات زندگی این سه شاعر جوان باخبر نیستم؛ اما آنچه از زندگی بسیاری از اهل قلم و اهل هنر می‌دانم گواه نوعی از زندگی نابسامان است. شب‌بیداری های مکرر، خوردن غذای ناسالم در ساعاتی نامنظم، مصرف دخانیات و گاه مخدرات و الکل، زندگی نابسامان عاطفی و تأثیرگیری عمیق این گروه از حوادث عاطفی و احساسی، وضعیت عموماً نابسامان در معیشت، بیماری، ناتوانی در مدیریت مالی، تنهایی عاطفی و فکری و فلسفی در میان عموم مردم و نیز خانواده و کوچکی حلقۀ دوستان، زندگی را بر جوان اهل فکر و اهل قلم دشوار می‌کند. جز این آنکه اهل فکر است و می‌نویسد دربارۀ آنچه در اطرافش می گذرد بیمناک‌تر و حساس‌تر از عامۀ مردم است. اساساً نوشتن یعنی حساسیت و خواه‌ناخواه آنکه او آگاه‌تر رخ زردتر. به‌علاوه انزوایی که نظام سیاسی بر اهل قلم و اندیشه تحمیل می‌کند نیز خود به تنهایی برای دق‌دادن اندیشمند و هنرمند کافی است. سویۀ دیگر این وضعیت، آبشخورهای فکری هنرمندان و شاعران و نویسندگان است. کافی است در این آشفته‌بازار غرق شده باشد در رمانتیسم سیاه یا ادبیاتی که یکسره از پوچی و بیهودگی حرف می‌زند. کسی که به هر دلیل نتوانسته به سمت روشن زندگی نیز توجه کند و از آبشخور ادبیات و اندیشه‌ای که می‌تواند زندگی‌ساز باشد دور افتاده است بیشتر در معرض آسیب خواهد بود. نمی‌دانم اصلاً در اوضاع آشفتۀ این روزهای این مملکت بلازده نوشتن از این چیزها چه دردی را دوا می‌کند؟ وضعیتی است که هرکس که وجدانی نیم‌بند داشته باشد بر هر درد روزی چند بار خواهد گریست، شاعر و نویسنده که جای خود دارد؛ اما حس می‌کنم این مردمان، بسیار تنهامانده و رنجور و مهجورند. نمی‌دانم چطور می‌شود بین شاعری، زیست شاعرانه و یک زندگی نسبتاً نرمال اتفاق و آشتی برقرار کرد؟ اساساً طریق نوشتن طریق مصلحت و عافیت نیست؛ به‌خصوص در این تاریخ و این جغرافیا. در مباحث روان‌شناسان و درمانگران حوزۀ روان، عموماً بحث سلامت روان هنرمندان مغفول مانده است. اتفاق مرگ جوانان همیشه غمگین و دل‌آزرده‌ام می‌کند. انگار که میوه‌ای یا به قول فردوسی نارسیده ترنجی پیش از رسیدن و پختگی، با طوفان مرگ، کال بر زمین می‌افتد. بودنی قبل از شدن و به کمال رسیدن از دست می‌رود. جوان صاحب استعداد و فکر و اندیشه و احساس که می‌تواند کلماتش نوری باشد در تاریکی، خود، کشتۀ تاریکی می‌شود. شاید این کلمات که در این نیمه‌شب دلگیر می‌نویسم تنها طلب استمدادی است که حواسمان به آدم‌های دوروبرمان باشد. ما نمی‌دانیم آدم‌ها هر کدام در چه عرصات دشواری روز را شب می‌کنند. اهل قلم و هنر به شیوه‌ای دیگر. شاید اگر چتر شفقت ما بر سر یکدیگر گسترده باشد، شاید اگر یاریگر هم باشیم، شاید پرهیز ما از بخل و حسادت و دشمنی و شاید یک کلام، یک جمله که به ما قدرت ببخشد برای بودن، چراغ زندگی این جوانان را در کنج زندگی محقر و کوچکشان روشن نگه دارد و جرأت ببخشد به این انسان‌های حساس و آسیب‌پذیر برای بودن و برای با اندیشه و واژه، چراغ افروختن. اینان که هر کدام دارند چنین جوان و زودهنگام در کنج تنهایی دق می‌کنند و چون گلی حساس به یک اشارۀ باد بر خاک می‌ریزند. آری، از یاد نبریم که غروب هر انسان، غروب خورشیدی است.

✍ لیلا معصومی نایینی "

#ادبیات

یا رب! از ابر هدایت برسان بارانی

پیش‌تر زان که چو گردی ز میان برخیزم

✍ حافظ

#ادبیات

این روزها
اینگونه‌ام، ببین
دستم چه کند پیش می‌رود،‌
انگار هر شعرِ باکره‌ای را سروده‌ام
پایم چه خسته می‌کَشدم،‌
گویی کَت‌بسته از خَمِ هر راه رفته‌ام
تا زیرِ هرکجا
حتی شنوده‌ام، هربار،
شیونِ تیرِ خلاص را

ای دوست 
این روزها،
با هرکه دوست می‌شوم
احساس می‌کنم
آنقدر دوست بوده‌ایم
که دیگر وقتِ خیانت است

انبوهِ غم،
حریم و حرمت خود را
از دست داده‌ است
دیری‌ست هیچ کار ندارم
مانندِ یک وزیر

وقتی که هیچ‌کار نداری
تو هیچ‌کاره‌ای
من هیچ‌کاره‌ام؛ یعنی که شاعرم
گیرم از این کنایه هیچ نفهمی

این روزها
اینگونه‌ام:
فرهاد‌واره‌ای که تیشه‌ی خود را گم کرده است
آغازِ انهدام چنین است
این‌گونه بود آغازِ انقراضِ سلسله‌ی مردانِ یاران

وقتی صدای حادثه خوابید
برسنگِ گورِ من بنویسید:
یک جنگجو که نجنگید،
اما شکست خورد!

✍ نصرت رحمانی

#ادبیات

بوی فروپاشی!

عزیزترینم

چیزی روی وجدانم سنگینی می‌کند.
می‌خواهم بزرگترین دروغم را افشا کنم.
من همیشه از امید گفته‌ام و امید بخشیده‌ام
و پیش چشم دیگران امیدوارانه جنگیده‌ام
طوری که بر خلاف اسم شناسنامه‌ای‌ام که علیرضاست همه در قلب و ذهن‌شان مرا امید
ذخیره کرده‌اند!

ولی راستش همه‌چیز و همه جای این سرزمین بوی تند و تیز فروپاشی می‌دهد!
از امید گفتن من، عین اسپری کردن عطر توی دماغ دوستان و اطرافیان و مخاطبانم است
تا بینی آنان پُر شود و بوی گندِ فراگیر را استشمام نکنند اما شاید دیگر نشود چون هم عطر تمام شده، هم انگشتم دیگر خم نمی‌شود و هم پیس پیسِ اسپری به شکل دائمی خراب شده است!


حالا چه کنیم؟

گند را بو و نفس بکشیم و نم نم فرو بپاشیم

یا

دهان را ببندیم و بینی را بگیریم و جسم را مرخص کنیم و جان را آزادانه به در ببریم؟!

✍ آقای دغدغه

#فرهنگ

شاملوی روزنامه‌نگار

به قول شفیعی کدکنی شاملو مختلف‌الاضلاعی‌ست که چشمگیرترین ضلعش شاعری‌ست ولی او وجه و ضلع ستودنی دیگری هم دارد به نام روزنامه‌نگاری، که من فقط به دو تاثیر درخشان و انکارنشدنی‌اش اشاره می‌کنم و همین برای اثبات بزرگی شاملوی روزنامه‌نگار کافیست:

۱- هویت بخشیدن به نوشته‌های پرویز شاپور و خلق یا کشف قالبی به نام کاریکلماتور در دهه چهل شمسی از سوی شاملو که یک بنیان‌گذارِ تمام‌عیار است.

۲- انتشار شاهکار ادبیات نمایشی ایران، مرگ یزدگرد از بیضایی برای اولین بار در شماره ۱۵ مجله هفتگی کتاب جمعه به سردبیری شاملو.

‌

پ.ن: از براهنی و شاملو دل خوشی ندارم.
ولی خشمم نه مرا جلو می‌برد نه آنان را که خوش‌ ندارم پایین می‌کشد. من تمرین می‌‌کنم که از کسانی که دوست ندارم و به شخصیت و آثارشان نقد دارم بیاموزم و به خوبی و تاثیرگذاری آنان اشاره کنم. مثل همین یادداشت یا ژست دراماتیک ایرانی که از براهنی وام گرفتم.

صدای آموزگارم زنده‌یاد رضا بابایی(اندیشمند و نویسنده) مستمر در گوشم می‌پیچد: که بالاترین مذهب انصاف است و اصلا چرا درونم مدام این ندا و صدا را تحویلم می‌دهد؟ میان این همه آموزه‌های ناب رضا بابایی.

کاش این ندا مستمر در درون و اندیشه‌ورزی براهنی حضور داشت و زودتر به سراغ شاملو می‌رفت!

✍ آقای دغدغه


#ادبیات

یاد آر

که گفتمت:

میان پیامرسان‌ها تلگرام خداست!

هر کدام به نوعی و نحوی به سوی او
بازمی‌گردیم!

فیلتر واتساپ و محدویت زمانی ویس اینستاگرام و همستربازی وسیله‌اند
در اصل:

بازگشت همه به سوی تلگرام است!

چه خوب خدایی‌ست که بی‌پرسش و بی‌منت و با آغوش باز می‌پذیرد:

بازگشت‌گان از واتساپ را

توبه‌کنندگان از روبیکا و ایتا و بله را

حتی آن چشم نا پاکانی که او را چون پستان گاو می‌بینند برای دوشیدن!

چون ایستگاهی برای یک مقصد!

ما با هر قصد و مقصدی باز به سویش برمی‌گردیم!

✍ آقای دغدغه

پ.ن: برای تلگرام جنتلمن!

تو را

به تمام نام‌های زیبای جهان خواندم

و در قلبم

با آرزو‌های کودکی

پدیده‌‌های روز

و

پیشگویی‌های مشهور

تطبیق دادم

من از تو یک جهان بکاپ گرفته‌ام

و در تمام پوشه‌ها و پوزیشن‌ها سِیو کرده‌ام

هیچکس نمی‌تواند تو را از زندگی من فرمت کند حتی خودت!


✍ آقای دغدغه

#ادبیات

اگر فریادی شنیدید
شاید روزگاری ندایی بوده که ناشنیده مانده!


اگر آتشی زبانه می‌کشید
شاید شعله‌ای بوده که روشنایی‌اش قدر ندیده!


اگر تفنگ دیدید
شاید واژه‌ای بوده که نخوانده شده!

شاید ما رویین‌تن بوده‌ایم در برابر
ندا و شعله و واژه که برای اصابتش
چاره‌ای نگذاشته‌ایم

جز تبدیل به فریاد و آتش و گلوله!


✍ آقای دغدغه

#ادبیات

سگ و جانِ بی‌ارزش کودکان ایران!

تلخ و جانکاه است و با اشک و افسوس می‌نویسم؛ در هفته‌های اخیر دستِ کم سه کودکِ ایرانی جان باخته‌اند! در مشهد، نکا و دزفول و دلیلش سگ گزیدگی‌ست. همه کسانی که بدون آگاهی و دوراندیشی و صرفا از سرِ محبت، خلأهای روحی و فقدان‌های عاطفی به سگ‌ها غذا می‌دهند و آنانی که در برابر این بی‌مسئولیتی سکوت می‌کنند در مرگ و پرپر شدن این کودکان شریک‌اند!


من یک نفرم با عمر و توان بسیار محدود
و دغدغه‌های فراوان و دلباخته هنر!
ولی چاره‌ای نیست جز ارتباط گرفتن و پل زدن؛ اگر عمری باشد از این پس با تمام همدردان ایران‌دوست متحد می‌شوم با هر کسی که قدمی در راه دغدغه‌های جمعی‌ام بردارد و یکی از مهم‌ترین آن‌ها دفع خطرات مختلف سگ‌های ولگرد است و در این راه مرعوبِ روانشناسی زرد و احساسات‌گرایی احمقانه و اینستاگرامی نمی‌شوم.
از طرفی ساده‌ترین و البته کثیف‌ترین کار گرفتن ژست معترض است. در حالی که از زیر بار مسئولیت‌های اجتماعی و مدنی شانه خالی می‌کنیم. بسیار کثیف است که عالم و آدم را محکوم می‌کنیم ولی در قبال رفتار روزمره و محیط زیست‌مان سبک‌سر باشیم و جامعه ما در چنین کثافتی غوطه‌ور است.

✍ آقای دغدغه

پ.ن: این متن را از بیخ و بن تغییر دادم چون پر از خشم و غم بود. هر خشمی در جامعه ما به چندین نفر اجازه فرار و شانه خالی کردن و مظلوم‌نمایی می‌دهد. که ما خداوندگاران چنین خصایلی هستیم.

#فرهنگ