مردگان: خفتگانی بر بستر خاک
(نکته‌ای تطبیقی دربارهٔ واژهٔ «گور/گورستان/مُرده» در فارسی، عربی و انگلیسی)
(سهیل یاری)
تأمّل در ریشه‌شناسی لغات هر زبان ما را به نتایج و نکات جالب و تأمل‌برانگیزی دربارۀ اندیشه‌های تکلّم‌کنندگان به آن زبان‌ها می‌رساند و رهنمون‌کنندهٔ ما برای شناخت نگاه آنان در موضوعی خاص می‌شود.
در این یادداشت کوتاه به نکاتی دربارهٔ ریشه‌شناسی لغت «گور/گورستان» و لغاتی که برای آن در فارسی، عربی و انگلیسی برگزیده‌اند، پرداخته می‌شود:
در سه زبان فارسی، عربی و انگلیسی بعضی واژه‌هایی که برای واژه «قبر/قبرستان» برگزیده‌اند، در اصل به معنی «خواب»، «خفتن» و «خوابگاه» است:
در زبان فارسی دیری است که برای مردن، مرده، گورستان، «خفتن»، «خفته» و «خوابگاه» به کار برده‌اند:
- زیر خاک اندرونْت باید خُفت
گرچه اکنونْت خواب بر دیباست (دیوان رودکی، چاپ امامی، ص ۲۰)
- هر که را خواب‌گه آخِر مشتی خاک است
گو: چه حاجت که به افلاک کشی ایوان را (دیوان حافظ، تصحیح قزوینی-غنی، ص ۱۰۱).
- بسا شاه که شکم خاک را خوابگاه ساخته‌اند... . (سِمط العُلیٰ، ص ۵۵).
- ... امر کرد زمین را کاویدند، حضرت را خفته و زخم‌رسیده یافتند. (نُزهة‌القلوب مستوفی، ص ۳۲).
- در زبان عربی نیز از جمله لغاتی که به معنی مزار و قبرستان است، دو واژه «مَرقَد» و «مَضجَع» است. «مرقد» و «مضجع» از فعل «رقد» و «ضجع» به معنای «خفتن» مشتق شده است. (مقدّمة الأدب زمخشری، ص ۱۲۵، ۱۸۰)
- در زبان انگلیسی هم یکی از لغاتی که معنای گورستان می‌دهد، cemetery است. این واژه در اصل به معنای «خوابیدن» و «خوابگاه» است: «این لغت از طریق cemeterium لاتینی متأخر از کلمه kiocterion یونانی به دست آمده که در اصل dormitory (خوابگاه) معنی داشت و مشتق بود از koiman به معنی خواباندن». (فرهنگ ریشه‌شناسی انگلیسی، جان آیتو، ص ۲۲۷)
https://t.me/joinchat/AAAAAD7Fssu7AgJ7o97tgw
(نکته‌ای تطبیقی دربارهٔ واژهٔ «گور/گورستان/مُرده» در فارسی، عربی و انگلیسی)
(سهیل یاری)
تأمّل در ریشه‌شناسی لغات هر زبان ما را به نتایج و نکات جالب و تأمل‌برانگیزی دربارۀ اندیشه‌های تکلّم‌کنندگان به آن زبان‌ها می‌رساند و رهنمون‌کنندهٔ ما برای شناخت نگاه آنان در موضوعی خاص می‌شود.
در این یادداشت کوتاه به نکاتی دربارهٔ ریشه‌شناسی لغت «گور/گورستان» و لغاتی که برای آن در فارسی، عربی و انگلیسی برگزیده‌اند، پرداخته می‌شود:
در سه زبان فارسی، عربی و انگلیسی بعضی واژه‌هایی که برای واژه «قبر/قبرستان» برگزیده‌اند، در اصل به معنی «خواب»، «خفتن» و «خوابگاه» است:
در زبان فارسی دیری است که برای مردن، مرده، گورستان، «خفتن»، «خفته» و «خوابگاه» به کار برده‌اند:
- زیر خاک اندرونْت باید خُفت
گرچه اکنونْت خواب بر دیباست (دیوان رودکی، چاپ امامی، ص ۲۰)
- هر که را خواب‌گه آخِر مشتی خاک است
گو: چه حاجت که به افلاک کشی ایوان را (دیوان حافظ، تصحیح قزوینی-غنی، ص ۱۰۱).
- بسا شاه که شکم خاک را خوابگاه ساخته‌اند... . (سِمط العُلیٰ، ص ۵۵).
- ... امر کرد زمین را کاویدند، حضرت را خفته و زخم‌رسیده یافتند. (نُزهة‌القلوب مستوفی، ص ۳۲).
- در زبان عربی نیز از جمله لغاتی که به معنی مزار و قبرستان است، دو واژه «مَرقَد» و «مَضجَع» است. «مرقد» و «مضجع» از فعل «رقد» و «ضجع» به معنای «خفتن» مشتق شده است. (مقدّمة الأدب زمخشری، ص ۱۲۵، ۱۸۰)
- در زبان انگلیسی هم یکی از لغاتی که معنای گورستان می‌دهد، cemetery است. این واژه در اصل به معنای «خوابیدن» و «خوابگاه» است: «این لغت از طریق cemeterium لاتینی متأخر از کلمه kiocterion یونانی به دست آمده که در اصل dormitory (خوابگاه) معنی داشت و مشتق بود از koiman به معنی خواباندن». (فرهنگ ریشه‌شناسی انگلیسی، جان آیتو، ص ۲۲۷)
https://t.me/joinchat/AAAAAD7Fssu7AgJ7o97tgw