🟥 انتشار کتاب «در کشاکش شورشیان و حاکمان در جهان اسلامی‌مآب نخستین: قدرت، ستیز و هویت»
🔵اطلاعات کتاب‌شناختی:
Hannah-Lena Hagemann, Alasdair C. Grant (Eds), Between Rebels and Rulers in the Early Islamicate World: Power, Contention and Identity, (2024), Edinburgh University Press.
⬇️دریافت فایل PDF تمام متن کتاب با دسترسی آزاد
✍️ معرفی کتاب
(به کوشش فاطمه بختیاری)
کتاب حاضر مجموعه مقالاتی در هفت بخش است که شورش را به عنوان یک پدیده تاریخی مورد توجه قرار داده و ارتباط میان شورشیان و حاکمان را از سه منظر بررسی می‌کند. ابتدا چگونگی شکل‌گیری شورش‌ها در برابر قدرت حاکمان و سپس تأثیری که این شورش‌ها در شکل‌گیری هویت جمعی داشته‌اند، مورد اشاره قرار گرفته است. در قدم بعدی تعامل بین شورشیان و حاکمان که الزاما نه همیشه به شکل تقابل بل گاهی در قالب مذاکره و یا مصالحه بود مورد توجه است. در این میان به تحولات سیاسی و اجتماعی پرداخته شده تا چگونگی تأثیر این تحولات بر ساختارهای قدرت و هویت‌های جمعی نشان داده شود.
مجموعۀ حاضر با در برداشتن ۱۴ مقاله از حیث زمانی و مکانی حوزه گسترده‌ای را پوشش می‌دهد و مفهوم شورش را از قرن ۶ تا ۱۰ میلادی، از آفریقا تا آسیای مرکزی مورد توجه قرار داده است. دامنۀ این مجموعه به عمد گسترده در نظر گرفته شده تا علاوه بر منعکس کردن پیچیدگی و تنوع جوامع اسلام متقدم، بتواند به واسطه شناسایی ویژگی‌های مشترک در انواع شورش‌های متقدم، الگوی آن‌ها به تصویر بکشد. در نهایت، مداخلهٔ فزاینده قدرت مرکزی در امور محلی و محدود کردن اختیارات رعایا که آن را می‌توان «شورش ذی‌نفعان» نامید، به عنوان الگویی ظاهر می‌شود که در عراق، ارمنستان، افریقیه و دیگر سرزمین‌های اسلامی قابل تعمیم بوده و شکل غالب اعتراض در جهان اسلامی را می‌ساخته است؛ هرچند مورخان تاکنون بیشتر بر نقش نخبگان در شورش‌ها متمرکز بوده و آن را پررنگ جلوه می‌دادند. علاوه بر این، مقالات این مجموعه نشان می‌دهند که تاکید بر دوگانهٔ نیروی داخلی و خارجی در شورش‌های جامعه اسلامی نخستین معنایی نداشته است.
نکتهٔ مهم اثر حاضر توجه به میدان‌های مختلف معنایی مفهوم شورش در زبان عربی است. ارتباط معنایی این مفهوم با «حرکت فیزیکی خشونت‌آمیز» و همچنین با «وفاداری و اطاعت» باعث شده است شورش نه فقط به معنای قیام مسلحانه و فیزیکی بل هر نوع کناره‌گیری و سرپیچی از دستور مقامات بدون اعمال خشونت‌آمیز نیز معنی دهد؛ امری که منجر می‌شود اعضای گروه‌های مسلط اجتماعی و نخبگان مذهبی، سیاسی، نظامی و اقتصادی، چه مسلمان و چه غیر مسلمان جزئی از شورشیان به شمار آیند.
رویکرد انتقادی حاکم بر کتاب، توجه بیش از اندازه به بُعد مذهبی و کلامی شورش در جامعه اسلامی نخستین را رد کرده و در تلاش است تا بر انگیزه‌های غیر دینی و اجتماعی و تاریخی تمرکز کند و به همین خاطر در عنوان کتاب از اصطلاح «Islamicate» (اسلامی‌مآب و نه اسلامی) استفاده شده است؛ البته این به معنای نفی تاثیر دین در ایجاد شورش‌ها نیست.
⭐️ این مجموعه مقالات دستاورد کنفرانسی است که در ۲۰۲۲ با عنوان "نظریه و عمل شورش در جهان اسلامی نخستین" در دانشگاه هامبورگ و در چارچوب پروژه SCORE برگزار گردید. در این کنفرانس علاوه بر مورخان، پژوهشگران دین و ادبیات نیز حضور داشته و در رویکردی چندرشته‌ای با توجه به زبان‌های مختلف عربی، سریانی، ارمنی سعی کردند از دام روایت‌محوری گذر کرده و با بهره‌گیری از شواهد دیگر مانند زیست‌نامه‌ها، منابع تبارشناسی و اسناد پاپیروس و شواهد مادی مانند سکه‌ها و بناها به پژوهش بپردازند.
🗂 فهرست مقالات کتاب
بخش اول: گفتمان‌های شورش
۱- پیشوایان علم اسلامی و احادیث ضد شورش
۲- تاریخنگاری نخستین اباضیه: مطالعه موردی خوارج
بخش دوم: فرهنگ سیاسی شورش
۳- قیام یحیی بن زید بن علی (د. ۱۲۵): بیعت، نافرمانی و شورش در دوره نخستین اسلامی
۴- شاعر، عالم، شورشی؟ عمران بن حطان، قیام خوارج و «کتابچه شورش» در دوره اموی
بخش سوم: جوامع ستیزه‌جو
۵- فرقه‌گرایی و شورش‌شکنی در مسیحیت روم شرقی قرن ششم: مطالعه موردی «روستایی شدن»
۶- دین و شورش: جذب نیرو از طریق ساخت تصویر مذهبی – نمونه‌های زنگیان و قرامطه
بخش چهارم: منازعه بر سر ایالت
۷- مالیات، شورش و عقب‌نشینی در ارمنستان دوره عباسی متقدم
۸- مقاومت محلی و شورش اعراب: فتح خراسان و ماوراءالنهر در چارچوب فتنه اول و دوم
بخش پنجم: منازعه بر سر شهر
۹- مذاکره در شورش: قیام جند تونس
۱۰- الگوهای متغیر شورش در میان اغلبیان افریقیه
بخش ششم: اختلافات بر سر امتیازات
۱۱- ثروت و تصویر امویان در خطبه‌های منسوب به ابوحمزه
۱۲- تفسیر نسلی از فتنه سوم (۱۲۶-۱۳۶)
بخش هفتم: فضاهای شورش
۱۳- سه کعبه، سه شورش: شورشیان و معماری‌های مقدس در جهان اسلام نخستین
۱۴- زیرساخت‌های منازعه: قیام زنگیان
#انعکاس_کتاب
@inekas
🟥 انتشار کتاب «در کشاکش شورشیان و حاکمان در جهان اسلامی‌مآب نخستین: قدرت، ستیز و هویت»
🔵اطلاعات کتاب‌شناختی:
Hannah-Lena Hagemann, Alasdair C. Grant (Eds), Between Rebels and Rulers in the Early Islamicate World: Power, Contention and Identity, (2024), Edinburgh University Press.
⬇️دریافت فایل PDF تمام متن کتاب با دسترسی آزاد
✍️ معرفی کتاب
(به کوشش فاطمه بختیاری)
کتاب حاضر مجموعه مقالاتی در هفت بخش است که شورش را به عنوان یک پدیده تاریخی مورد توجه قرار داده و ارتباط میان شورشیان و حاکمان را از سه منظر بررسی می‌کند. ابتدا چگونگی شکل‌گیری شورش‌ها در برابر قدرت حاکمان و سپس تأثیری که این شورش‌ها در شکل‌گیری هویت جمعی داشته‌اند، مورد اشاره قرار گرفته است. در قدم بعدی تعامل بین شورشیان و حاکمان که الزاما نه همیشه به شکل تقابل بل گاهی در قالب مذاکره و یا مصالحه بود مورد توجه است. در این میان به تحولات سیاسی و اجتماعی پرداخته شده تا چگونگی تأثیر این تحولات بر ساختارهای قدرت و هویت‌های جمعی نشان داده شود.
مجموعۀ حاضر با در برداشتن ۱۴ مقاله از حیث زمانی و مکانی حوزه گسترده‌ای را پوشش می‌دهد و مفهوم شورش را از قرن ۶ تا ۱۰ میلادی، از آفریقا تا آسیای مرکزی مورد توجه قرار داده است. دامنۀ این مجموعه به عمد گسترده در نظر گرفته شده تا علاوه بر منعکس کردن پیچیدگی و تنوع جوامع اسلام متقدم، بتواند به واسطه شناسایی ویژگی‌های مشترک در انواع شورش‌های متقدم، الگوی آن‌ها به تصویر بکشد. در نهایت، مداخلهٔ فزاینده قدرت مرکزی در امور محلی و محدود کردن اختیارات رعایا که آن را می‌توان «شورش ذی‌نفعان» نامید، به عنوان الگویی ظاهر می‌شود که در عراق، ارمنستان، افریقیه و دیگر سرزمین‌های اسلامی قابل تعمیم بوده و شکل غالب اعتراض در جهان اسلامی را می‌ساخته است؛ هرچند مورخان تاکنون بیشتر بر نقش نخبگان در شورش‌ها متمرکز بوده و آن را پررنگ جلوه می‌دادند. علاوه بر این، مقالات این مجموعه نشان می‌دهند که تاکید بر دوگانهٔ نیروی داخلی و خارجی در شورش‌های جامعه اسلامی نخستین معنایی نداشته است.
نکتهٔ مهم اثر حاضر توجه به میدان‌های مختلف معنایی مفهوم شورش در زبان عربی است. ارتباط معنایی این مفهوم با «حرکت فیزیکی خشونت‌آمیز» و همچنین با «وفاداری و اطاعت» باعث شده است شورش نه فقط به معنای قیام مسلحانه و فیزیکی بل هر نوع کناره‌گیری و سرپیچی از دستور مقامات بدون اعمال خشونت‌آمیز نیز معنی دهد؛ امری که منجر می‌شود اعضای گروه‌های مسلط اجتماعی و نخبگان مذهبی، سیاسی، نظامی و اقتصادی، چه مسلمان و چه غیر مسلمان جزئی از شورشیان به شمار آیند.
رویکرد انتقادی حاکم بر کتاب، توجه بیش از اندازه به بُعد مذهبی و کلامی شورش در جامعه اسلامی نخستین را رد کرده و در تلاش است تا بر انگیزه‌های غیر دینی و اجتماعی و تاریخی تمرکز کند و به همین خاطر در عنوان کتاب از اصطلاح «Islamicate» (اسلامی‌مآب و نه اسلامی) استفاده شده است؛ البته این به معنای نفی تاثیر دین در ایجاد شورش‌ها نیست.
⭐️ این مجموعه مقالات دستاورد کنفرانسی است که در ۲۰۲۲ با عنوان "نظریه و عمل شورش در جهان اسلامی نخستین" در دانشگاه هامبورگ و در چارچوب پروژه SCORE برگزار گردید. در این کنفرانس علاوه بر مورخان، پژوهشگران دین و ادبیات نیز حضور داشته و در رویکردی چندرشته‌ای با توجه به زبان‌های مختلف عربی، سریانی، ارمنی سعی کردند از دام روایت‌محوری گذر کرده و با بهره‌گیری از شواهد دیگر مانند زیست‌نامه‌ها، منابع تبارشناسی و اسناد پاپیروس و شواهد مادی مانند سکه‌ها و بناها به پژوهش بپردازند.
🗂 فهرست مقالات کتاب
بخش اول: گفتمان‌های شورش
۱- پیشوایان علم اسلامی و احادیث ضد شورش
۲- تاریخنگاری نخستین اباضیه: مطالعه موردی خوارج
بخش دوم: فرهنگ سیاسی شورش
۳- قیام یحیی بن زید بن علی (د. ۱۲۵): بیعت، نافرمانی و شورش در دوره نخستین اسلامی
۴- شاعر، عالم، شورشی؟ عمران بن حطان، قیام خوارج و «کتابچه شورش» در دوره اموی
بخش سوم: جوامع ستیزه‌جو
۵- فرقه‌گرایی و شورش‌شکنی در مسیحیت روم شرقی قرن ششم: مطالعه موردی «روستایی شدن»
۶- دین و شورش: جذب نیرو از طریق ساخت تصویر مذهبی – نمونه‌های زنگیان و قرامطه
بخش چهارم: منازعه بر سر ایالت
۷- مالیات، شورش و عقب‌نشینی در ارمنستان دوره عباسی متقدم
۸- مقاومت محلی و شورش اعراب: فتح خراسان و ماوراءالنهر در چارچوب فتنه اول و دوم
بخش پنجم: منازعه بر سر شهر
۹- مذاکره در شورش: قیام جند تونس
۱۰- الگوهای متغیر شورش در میان اغلبیان افریقیه
بخش ششم: اختلافات بر سر امتیازات
۱۱- ثروت و تصویر امویان در خطبه‌های منسوب به ابوحمزه
۱۲- تفسیر نسلی از فتنه سوم (۱۲۶-۱۳۶)
بخش هفتم: فضاهای شورش
۱۳- سه کعبه، سه شورش: شورشیان و معماری‌های مقدس در جهان اسلام نخستین
۱۴- زیرساخت‌های منازعه: قیام زنگیان
#انعکاس_کتاب
@inekas