هنرنامه

نکته

+ می خواهم حکم کنم سرت را ببرند؛
چه وصیت داری؟
- هیچ
+کسانت اینجا هست؛
پسرت را می خواهی ببینی؟
- نه
+زنت را چه؟
- نه
+مادرت؟
- نه
+چرا؟ قلب در سینه نداری؟
گل محمد لبخندی زد.
+از چه می خندی؟
گل محمد پلکها فروبست و گفت:
- از پا افتادنِ مرد ... دیدنی نیست.

محمود_دولت_آبادی
کلیدر
@honarnaamehh

درنگ

ما نمی دانیم که خوشبختی و بدبختی فی نفسه چیست،
ولی می دانیم عدم تناسب بین آرزوها و توانایی برآوردن آن است که سبب بیچارگی می شود.
اگر انسان می خواهد خوشبخت باشد باید زندگانی را در خویشتن متمرکز سازد و اراده و آرزوی خود را در حدود توانایی خویش به کار ببرد.

ژان_ژاک_روسو

@honarnaamehh

👆👆کازان به لحاظ فضاسازی و بازیگری، تلاش بسیاری کرده تا فیلم را از فیلم‌سازی استودیویی دور سازد. نگاه کنید به دهکده‌ی‌ مکزیکی‌ها، کلیسایی که زاپاتا و برادرش وارد آن می‌شوند، ارتفاعاتی که در ابتدای فیلم، زاپاتا و برادرش در آن‌جا پناه گرفته‌اند  یا فضای داخلی خانه‌ی‌ پدر زن زاپاتا و استفاده از افراد بومی برای حضور در فیلم. کازان به گونه‌ای از مارلون براندو و آنتونی کویین بازی گرفته که حضور این دو در کنار بومیان مکزیکی پذیرفتنی از کار دربیاید. نگاه کنید به شیوه‌ی‌ بازیگری براندو  زمانی که اسبش را به آن پسر جوان می‌بخشد یا هنگامی که برای خواستگاری به خانه‌ی‌ پدر همسر آینده‌اش آمده و دیالوگ‌های شاعرانه‌ای در مورد زن و عشق ردوبدل می‌کند. بازی براندو در این سکانس هم به نوعی نشان‌دهنده‌ی‌ تضاد رفتاری او با این شاعرانگی است و هم به غرور و تعصب زاپاتا اشاره دارد. او وقتی می‌خواهد شربتش را بخورد، لیمو را با غرور و اندکی طنز در رفتارش، کنار می‌زند و لیوان را به سوی دهان می‌برد. تصویری که براندو از زاپاتا به دست می‌دهد، مردی است بدوی (که خواندن نمی‌داند) اما با غریزه‌ و حسش زندگی می‌کند. هرگز نمی‌خندد اما نامهربان نیست. نگران مردمی است که او را به رهبری خود انتخاب کرده‌اند اما می‌داند که قرار نیست بتواند تمام مشکلات را رفع کند. از سوی دیگر آنتونی کویین مثل همیشه همان بازی غریزی خودش را ارائه کرده است. در همان صحنه‌ی‌ خواستگاری بیش از همه حوصله‌ی‌ او سر رفته است و می‌گوید که نباید این قدر خود را معطل یک زن کرد. کویین نقش افیمیو را مانند فردی بازی کرده که انگار می‌داند که قرار است همواره نفر دوم باشد. از سوی دیگر کازان مانند هر کارگردان سینمای کلاسیکی که به قواعد دکوپاژ سینمای کلاسیک آشنا و وفادار است، هرگز سعی نمی‌کند قهرمانش را در نمای درشت قاب‌بندی کند. زاپاتا قرار است مرد عمل باشد. او مرد حرف و حرافی نیست. بنابراین در نماهای درشت چیزی ندارد به ما بگوید. نگاهی کنید به سکانسی که زاپاتا یکی از افراد را به دلیل کتک زدن بچه‌ای که غذای اسب‌ها را می‌خورد، مورد حمله قرار می‌دهد. چهار نفر زاپاتا را می‌گیرند اما او دائماً خودش را از دست آن‌ها رها می‌کند تا دوباره به سراغ آن فرد خاطی می‌رود و می‌گوید آن بچه گرسنه بود. حتی موقعی که قرار است از آن عذرخواهی کند، زاپاتا از پشت دیوار و به شکلی نیم‌بند این کار را می‌کند. براندو در چنین سکانس‌هایی «عملگرا بودن» زاپاتا را به شکلی پذیرفتنی به اجرا درآورده و جلوه‌ای از یک قهرمان به او می‌بخشد. الیا کازان در این اثر کلاسیک سعی کرده در چهارچوب‌های هالیوود و حتی تهیه‌کننده‌ای مانند داریل اف. زانوک که مو را از ماست می‌کشید، فیلمی ارائه کند که  روایت یک شکست است؛ روایتی که البته با تمام تلخی، در ذهن تماشاگر جا باز ‌می‌کند. کار کارگردان‌هایی مانند او بسیار دشوار بوده است. تهیه‌کننده‌ها در هالیوود، مانند همین زانوک و سلزنیک، مثل اهرم‌هایی در جهت خنثی کردن کار کارگردان‌ها عمل می‌کردند. مثل این بود که دست و پای کارگردان‌ها را می‌بستند و می‌گفتند: «حالا بدو!»

@honarnaamehh

روایت یک شکست
دوباره بنواز سام : نگاهی به «زنده‌باد زاپاتا» ساخته‌ی الیا كازان
شاهپور عظیمی

گروهی از کشاورزان برای دادخواهی نزد رییس‌جمهور دیاز (فی روپ) آمده‌اند؛ یکی از آن‌ها ایستادگی می‌کند و به‌هیچ‌وجه حاضر نیست کوتاه بیاید. رییس‌جمهور نام او را می‌پرسد و دور نامش خط می‌کشد. او املینانو زاپاتا (مارلون براندو) است. زاپاتای جوان همراه با برادرش افیمیو (آنتونی کویین) در برابر ظلم حکومتی که به دست برادران دیروزش و سیاستمداران امروز افتاده، ایستادگی می‌کند. سرانجام دیاز ساقط می‌شود. مادرو (هرولد گوردن) دوست و برادر زاپاتا زمام امور را به دست می‌گیرد اما زاپاتا تنها به سلاحی که همیشه همراه اوست، اعتماد دارد. در آخر این زاپاتا است که پیداست حسش به او دروغ نگفته است. سرانجام یکی از ژنرال‌های مادرو به نام هوئرتا (فرانک سیلورا) دست به قتل مادرو می‌زند و دستور می‌دهد زاپاتا کشته شود. اما اسب زاپاتا فرار می‌کند و اکنون همه‌ی‌ روستاییان بر این باور هستند که زاپاتا زنده و سالم در کوهستان است و روزی برمی‌گردد و می‌ایستد.
کازان به عنوان یکی از مظاهر سینمای کلاسیک در کارگردانی زنده‌باد زاپاتا شیوه‌ی‌ واقع‌گرایی یا به عبارت دیگر روایت کلاسیک را برمی‌گزیند و از آن تخطی نمی‌کند. به عبارت دیگر او مانند دیگر بزرگان سینمای کلاسیک، خود را از میانه‌ی‌ فیلم بیرون می‌کشد و اجازه می‌دهد تماشاگر به‌تنهایی با فیلم روبه‌رو شود و «واسطی» به نام کارگردان دست او را نگیرد و این طرف و آن طرف ببرد. کازان بر اساس فیلم‌نامه‌ی‌ جان اشتاین‌بک، سعی می‌کند همه‌ی‌ وجوه زندگی بدوی زاپاتا را به تصویر بکشد. از خواستگاری رفتنش و امتناع پدرزن آینده‌اش (زاپاتا یقه‌ی‌ او را تحقیرانه می‌کشد و می‌گوید دخترش را به هر کسی که می‌خواهد شوهر بدهد) تا دستگیری زاپاتا و آزاد شدنش از سوی کشاورزانی که تجمع می‌کنند تا نکند دستگاه حکومت به بهانه‌ی‌ فرار او را بکشد. کازان شکل‌گیری رهبری زاپاتا را در این سکانس با اختصار اما به شکل تمام و کمال به ما نشان می‌دهد. زاپاتا از خانه‌ی‌ پدرزن آینده‌اش بیرون می‌آید. او را دستگیر می‌کنند و به گردنش طناب می‌اندازند. قرار است او را به جایی ببرند که دیگر امکان بازگشت ندارد. مردم شروع می‌کنند به ضربه زدن به سنگ‌ها و به دنبال زاپاتا راه می‌افتند. به‌تدریج بر انبوه مردم افزده می‌شود. رییس گروه مأوران دولتی به‌تدریج دچار نگرانی می‌شود. سرانجام برادر زاپاتا و دیگر افراد مسلح راه را بر مأموران می‌بندند و خواستار آزادی زاپاتا می‌شوند. او را آزاد می‌کنند و ما به عنوان مخاطب می‌توانیم بفهمیم که یک رهبر متولد شده است.
اما روایتی که کازان از زندگی مردی ارائه می‌کند که به جایگاه یک رجل سیاسی پرطرف‌دار دست یافته، روایتی وفادارانه است. به این معنا که او در مقام کارگردان روی دیگر سکه‌ی‌ زندگی سیاسی زاپاتا را فراموش نمی‌کند. زمانی که او به قدرت می‌رسد و ژنرال بودنش را نیز یدک می‌کشد، کشاورزان به سراغش می‌آیند و از برادرش شکایت می‌کنند. اکنون زاپاتا در همان جایگاهی نشسته که روزگاری خود او به عنوان شاکی در برابر چنین جایگاهی ایستاده بود. مرگ تراژیک برادر، مانع می‌شود زاپاتا خودش دست به کار شود و قاتل برادر را به سزای اعمالش برساند. فیلم بی‌آن‌که بر روی این نکته تأکیدی داشته باشد، به‌گونه‌ای غیرمستقیم اشاره می‌کند که فرود زاپاتا از جایگاه سیاسی‌اش، انگار هم‌زمان با مرگ برادرش، به‌تدریج شکل می‌گیرد و پیش می‌رود.

@honarnaamehh

برای زادروز مارلون براندو

#زنده_باد_زاپاتا  Viva Zapata
کارگردان: الیا کازان
بازیگران: مارلون براندو. جین پیترز. آنتونی کوئین
محصول:۱۹۵۲

داستان فیلم :
امیلیانو زاپاتا ( مارلون براندو ) به همراه هیئتی نزد رئیس جمهور دیاز ( فای روپه ) می روند تا گزارشی از فساد و بی عدالتی را تقدیم رئیس جمهور کنند اما دیاز با بی اعتنایی از کنار این فسادها می گذرد به همین دلیل زاپاتا و برادرش اوفمیو ( آنتونی کوئین ) تصمیم می گیرند شورشی را آغاز کنند و خودشان عدالت را اجرا کنند.

کارگردان :
«الیا کازان» متولد هفتم سپتامبر ۱۹۰۹، کارگردان سینما و تئاتر، نویسنده و تهیه‌کننده بزرگ آمریکایی بود وی از پرافتخارترین کارگردانان تاریخ هالیوود بود که طی سال‌ها فعالیت سینمایی موفق به دریافت سه جایزه اسکار، چهار جایزه گلدن گلوب و شد و در جشنواره‌های معتبری چون ونیز و کن مورد تقدیر قرار گرفت.

الیا کازان نسل جدیدی از بازیگران جوان ناشناخته را به دنیای سینما معرفی کرد که سرآمد آنها «مارلون براندو»، «وارن بیتی» و «جیمز دین» هستند، هرچند شهرت عمده او به بازی‌گرفتن فوق‌العاده از بازیگران‌اش است.

وی با ساخت دو فیلم کوتاه وارد دنیای سینما شد و اولین فیلم بلندش را در سال ۱۹۵۴ با نام «درختی در بروکلین می‌روید» ساخت. «دریای علف‌ها»، «بومرنگ»، «توافق یک جنتلمن» و «پینکی» فیلم‌های بعدی کازان بودند که پس از آن وی با فیلم «وحشت در خیابان‌ها» موفق به کسب جایزه بهترین کارگردانی از جشنواره ونیز شد.

از شاخصه‌های بارز فیلم‌سازی الیا کازان، همکاری او با نویسندگان نام‌دار دنیای ادبیات در نگارش فیلم‌نامه بود. وی سابقه همکاری با نویسندگانی چون «تنسی ویلیامز»، «هارولد پینتر»، «جان اشتاین‌بک»‌ و «آرتور میلر» را داشته است.

الیا کازان در ۲۸ سپتامبر سال ۲۰۰۳ در سن ۹۴ سالگی درگذشت. از مهم‌ترین افتخارات سینمایی وی می‌توان به جایزه اسکار افتخاری در سال ۱۹۹۹، خرس طلای افتخاری جشنواره برلین در سال ۱۹۹۶، چهار جایزه بهترین فیلم و کارگردانی از گلدن گلوب، صدف طلایی جشنواره سن‌سباستین در سال ۱۹۶۴، خرس نقره‌ای و جایزه ویژه هیات داوران جشنواره ونیز اشاره کرد.

نکاتی که احتمالا درباره « زنده باد زاپاتا! » نمی دانید :

آنتونی کوئین از اینکه مارلون براندو برای ایفای نقش امیلیانو زاپاتا انتخاب شده بود بسیار دلخور بود چراکه فکر میکرد به دلیل اینکه خودش ریشه ای سرخپوستی دارد می توانست گزینه بهتری برای ایفای این نقش باشد. اما در نهایت وی به خاطر حضور در نقش مکمل همین فیلم توانست اسکار بهترین بازیگری را بدست بیاورد در حالی که دست براندو از اسکار کوتاه ماند.

مارلون براندو برای بازی در این فیلم تست بازیگری داده بود.

آنتونی کوئین در شبی اسکار بهترین بازیگر مکمل مرد برای « زنده باد زاپاتا! » را دریافت کرد که پدرخوانده اش یعنی سیسیل بی دیمیل نیز جایزه اسکار بهترین فیلم برای « باشکوه ترین نمایش بر روی زمین » را دریافت کرد.

آنتونی کوئین و مارلون براندو هردو، پیش از اینکه در « زنده باد زاپاتا! » همبازی شوند، در نقش استنلی کوالسکی در « اتوبوسی به نام هوس » ( یکی تئاتر و آن یکی فیلم سینمایی ) حضور پیدا کرده بودند.

@honarnaamehh

نکته

🔹بهرام بیضایی: «در نوشته‌های من هیچ‌گاه در مورد دوران افتخار صحبت نشده. هر چند که انکار کردنی نیست که دورانی در فرهنگ ایرانی وجود دارد که نه تنها مایه‌ی افتخار ما که مایه‌ی افتخار جهان است. ولی من هیچ وقت از افتخارات باستان صحبت نکرده‌ام و در مورد پیروزی نظامی یادم نمی‌آید چیزی نوشته باشم. پیروزی دادگری و فرهنگ و برابری آرزوی من است نه پیروزی نظامی. سعی من بر این بوده که در مورد ریشه‌های وضعیت امروز، دلایل و پیامدهای شکست ها صحبت کنم. مرگ یزدگرد همین طور و فیلمنامه‌ای که خیلی دوست دارم و امیدوارم ساخته شدنش به عمر من برسد یعنی داستان باورنکردنی راجع به شکست‌ها‌ست. شکست‌هایی که ما به خودمان می‌دهیم .و بعد برایش دلیل می‌تراشیم یا گریه سر می‌دهیم. شکست‌هایی که بیشتر از آن که از لیاقت دشمنان احتمالی باشد از بدفهمی و تفرقه‌ میان خود ماست . ما با هم خیلی بدرفتاری می‌کنیم و این کمک بزرگی است به فاتحان که همچشمی‌های ما را به خدمت بگیرند.»

@honarnaamehh

درنگ

ابتدا بشر، پیش از هر چیزی طرحی است که در درون گرایی خود می‌زیَد.
سپس، و بدین گونه وجود او از خزه و تفاله و کلم، متمایز می‌شود.
هیچ چیز دیگری پیش از این "طرح" وجود ندارد.
برای او سرنوشتی از قبل مقدور نیست.
بشر، پیش از هر چیزی، همان است که طرح شدنش را افکنده است. چیزی است که در تحقق آن کوشیده، نه آنچه خواسته است بشود، زیرا آنچه ما معمولا از "خواستن" قصد می‌کنیم، تصمیمی است آگاهانه و برای غالب ما مؤخر بر خود خواستن است:
می‌خواهم وارد حزبی شوم،
می‌خواهم کتابی بنویسم،
می‌خواهم ازدواج کنم،
همه اینها نمود و تظاهری است از انتخابی قبلی‌تر و خود به خودتر از  آنچه "خواستن" می‌نامیم.

ژان پل سارتر

@honarnaamehh

درنگ

ابتدا بشر، پیش از هر چیزی طرحی است که
در درون گرایی خود می‌زیَد.
سپس، و بدین گونه وجود او از خزه و تفاله و کلم، متمایز می‌شود.
هیچ چیز دیگری پیش از این "طرح" وجود ندارد.
برای او سرنوشتی از قبل مقدور نیست.
بشر، پیش از هر چیزی، همان است که طرح شدنش را افکنده است. چیزی است که در تحقق آن کوشیده، نه آنچه خواسته است بشود، زیرا آنچه ما معمولا از "خواستن" قصد می‌کنیم، تصمیمی است آگاهانه و برای غالب ما مؤخر بر خود خواستن است:
می‌خواهم وارد حزبی شوم،
می‌خواهم کتابی بنویسم،
می‌خواهم ازدواج کنم،
همه اینها نمود و تظاهری است از انتخابی قبلی‌تر و خود به خودتر از  آنچه "خواستن" می‌نامیم.

ژان پل سارتر

@honarnaamehh

نکته

کسی چه می داند 
من امروز چند بار فرو ریختم 
چند بار دلتنگ شدم 
از دیدن کسی که 
فقط پیراهنش شبیه تو بود...!
گاهی اوقات حسرت تکرار یک لحظه 
دیوانه کننده ترین حس دنیاست.

ژوان_هریس

@honarnaamehh