در بیش از صد کشور مختلف، با درآمدهای سرانه مختلف، و دموگرافی مختلف، انواع سیستم‌های بیمه درمان رو داریم. از خصوصی، تا نیمه خصوصی، تا نصفه دولتی، تا کاملا دولتی. در همه این کشورها ملت اسیرند. یا صف طولانیه، یا کیفیت پایینه، یا قیمت بالاست، یا خطا بالاست، یا دولت زیر بار هزینه فلج شده. اگه مردم هند اختیار داشتند هجوم نمی‌بردند به بیمارستان‌های مکزیک؟ البته که هجوم می‌بردند. اگه مکزیکی‌ها اختیار داشتند هجوم نمی‌بردند به کلینیک‌های آمریکا؟ البته که هجوم می‌بردند. اما در سراسر دنیا تقریبا هیچ‌کس راضی نیست.
ازین باید دو نتیجه گرفت:
۱- وقتی موضوع مربوط به جان افراده، هیچ‌وقت کسی راضی نمیشه. اینکه یه روز سیستمی بسازیم که مردم راضی باشند، و کشور هم ورشکسته نشود، یک رویاست. در ارزیابی اینکه چه سیستمی بهتر کار می‌کند باید همیشه این نکته رو در ذهن داشت. کلا با پروژه‌ای طرفیم که توش موفقیت وجود نداره. بلکه باید به «شکست کم‌دردسرتر» رسید، که این شکست میتونه به شکل «پنج سال به نرخ امید به زندگی جمعیت‌مون اضافه کردیم و اقتصادمون هم متلاشی نشد» بسنده کرد، و به فحش‌هایی که میدن توجه نکرد.
۲- هر سیستمی که انسان بسازه، میتونه به خود انسان ببازه. مثل وقتی که تقاضای انسان‌ها از حد توان سیستمی که خود انسان ساخته، فراتر میره. اگه قرار باشه تقاضا کنترل نشه، هیچ سیستمی که انسان بسازه از پسش برنمیاد. تا وقتی تقاضا برای درمان انقدر بالاست، کمر هر سیستمی بهرحال خم خواهد شد. یکی زودتر یکی دیرتر. یکی شفاف‌تر، یکی مخفی‌تر. کیفیت محیط، کیفیت و کمیت تغذیه، و کمیت فعالیت، تقاضا برای درمان رو بقدری بالا برده که دیگه خیلی فرقی نداره سیستم چقدر داره خوب کار می‌کنه. چون حتی وقتی داره خوب کار می‌کنه هم به نظر میرسه داره خوب کار نمی‌کنه. یه جا باید استاپ کنند و به پشت سرشون نگاه کنند و این حجم عظیم از سرمایه که صرف درمان میشه رو صرف پایین آوردن تقاضا کنند.

بعد تازه باید بیاییم بگیم سیستمی که بر مبنای بازار آزاد باشه خیلی بهتره.