چیلله گئجهسی/شب یلدا✍
علی روشن زاده، معلم آذربایجانی- ۳۰ آذر۱۴۰۳
در نیمکره شمالی طولانیترین شب سال در بین ترکان به چیلله گئجهسی و در بین اعراب و افراس به شب یلدا معروف است.
چیلله در زبان ترکی یعنی زه کمان و یای یعنی کمان و نام چیلله اشاره به طولانی بودن این شب دارد کما اینکه وقتی تیر در کمان بگذاریم و بخواهیم پرتاب کنیم زه کمان را تا نهایت ممکن میکشیم و طولانیترین شب سال را هم به نهایت کشیدگی زه کمان تشبیه کردهاند. به تبعیت از شب چیلله که آغاز انقلاب زمستانی است ماه اول زمستان را برخی ترکان به نام ماه چیلله مینامند. چیلله آیی
چیلله دو بخش است؛
چیلله بزرگ به مدت ۴۰ روز از اول دی تا ۱۰ بهمن و چیلله کوچک به مدت ۲۰ روز از ۱۱ تا آخر بهمن
۴ روز آخر چیلله بزرگ و ۳ روز اول چیلله کوچک یعنی ۷ روز ایام برخورد دو چیلله به هم است. به همین خاطر این هفته را خیدیر مینامند و ماه دوم زمستان را دوْندۇران آی
ماه سوم را هم ترکان معمولا بایرام آیی میگویند. در اساطیر ترکان، چیلله بزرگ و چیلله کوچک دو پسر پیرزنی به نام قاری ننه هستند.
شب چیلله احتمالا از تمدن پروتوترک سومر باقی مانده و سپس به پروتواعراب سامی رسیده و امروز با عناوینی چون چیلله گئجهسی در بین ترکان و شب یلدا در بین ملل دیگر گرامی داشته میشود.
@yamaj_press