مطالعات راهبردی آمریکا

شب سیاه زلنسکی در کاخ سفید:
🌎 پوتین از ترامپ جوانمردتر نیست و بر سر ایران معامله می‌کند

✍ دکتر اسفندیار خدایی
🔹 خبرآنلاین

🌿 جلسه‌ای که میان دونالد ترامپ، ونس معاون او، و زلنسکی برگزار شد، به یکی از پرتنش‌ترین و بحث‌برانگیزترین لحظات تاریخ سیاست معاصر تبدیل شده است. این رویداد، که به‌طور زنده از تلویزیون پخش شد، به تعبیر روزنامه ایندیپندنت، «این اتفاق در تاریخ شوک‌آورترین و بیرحمانه‌ترین اتفاق سیاسی در پخش زنده» بود. «این لحظه‌ای بود که یک ملت از نقشه جهان محو شد. این اتفاق فراتر از مرزهای اوکراین رفت و نقطه عطفی در تاریخ اروپا بود. زلنسکی کوچک‌قامت برای حیات خودش و کشورش شجاعانه جنگید اما از کاخ سفید اخراج شد.»

🌿 مدودف رئیس‌جمهور سابق روسیه سرخوش از این اتفاق بزرگ نوشت: «این خوک کثیف و بی‌ادب (زلنسکی) بالاخره در کاخ سفید سیلی محکمی خورد. ترامپ به درستی می‌گوید رژیم کی‌یف در حال قمار با جنگ جهانی سوم است.» اما نانسی پلوسی، رئیس سابق مجلس نمایندگان آمریکا، این ماجرا را «شکستی برای ترامپ» خواند و مدعی شد که او «خود را در برابر مردم جهان در کنار پوتین قرار داد.» برخی رهبران اروپایی نیز واکنش نشان دادند. جوزپ بورل، رئیس سیاست خارجی اتحادیه اروپا، این جلسه را «نمایشی شرم‌آور» خواند که «به دور از جایگاه یک رئیس‌جمهور آمریکا» بود.

🌿 امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه، حمایت قاطع خود از اوکراین را اعلام کرد، درحالی‌که رهبران اسپانیا و لهستان نیز بر ادامه حمایتشان از کی‌یف تأکید کردند. وزیر امور خارجه آلمان نیز گفت:  این رسوایی روشن کرد که نظم باید بیش از هر زمان دیگری در برابر قدرتهای قوی تر محافظت شود. استارمر نخست وزیر انگلستان هم بدون اشاره به این جلسه بر حمایت از اوکراین تاکید کرد.

🌿 این رویداد یک پیام جدی برای متحدان و مخالفان آمریکا داشت. متحدانی همچون تایوان و کره جنوبی باید در مورد میزان اتکای خود به آمریکا تجدیدنظر کنند، درحالی‌که حکومت چین و جمهوری اسلامی این را نشانه‌ای از بی‌ثباتی در سیاست خارجی واشنگتن خواهند دانست. اما در میان متحدان آمریکا فقط یک استثناء وجود دارد که ترامپ بعید است به او پشت کند و آن اسرائیل است که با وجود لابی قدرتمند اسرائیل نفوذ گسترده¬ای بر دولت ترامپ دارد. شاید اگر اوکراین هم چنان لابی پرنفوذی داشت جلسه دیشب به گونه‌ای دیگر پیش می‌رفت.

🔹 فرصت‌ها و تهدیدها برای ایران
این اتفاق پیام‌های متناقضی برای ایران به همراه دارد. از یک طرف اینکه آمریکا پشت یک متحد خود را خالی کرده و این صحنه خوشایندی برای مسئولان ایرانی است. اما اگر آمریکا و روسیه رابطه‌ای نزدیک‌تر برقرار کنند، کشورمان در موقعیت پیچیده‌ای قرار می‌گیرد. روسیه ممکن است از ایران به عنوان یک کارت برای تامین منافع خود استفاده کند. جمهوری اسلامی باید روابط با روسیه و دیگر قدرت‌ها را به‌طور راهبردی مدیریت کند و اجازه ندهد دشمتی دائمی و ایدیولوژیک با آمریکا، کشورمان را در دام روسیه و چین گرفتار کند. چرا این قدرتها بر اساس منافع خود عمل می‌کنند، نه دعواهای ایدیولوژیک.

🔹 ترامپ و پوتین بر سر ایران هم معامله می‌کنند؟
برخی تحلیل‌ها مدعی هستند آمریکا و روسیه پشت پرده با هم معامله کرده‌اند. آمریکا اوکراین را قربانی می‌کند و روسیه مثل همیشه هم مثل همیشه پشت ایران را خالی خواهد کرد تا با دست پر از جنگ نفس‌گیر اوکراین خارج شود. لکن باید به این نکته توجه داشت که اوکراین به‌طور کامل وابسته به قدرت‌های غربی و آمریکا در جنگ با روسیه است. در حالی که ایران، استقلال عمل بیشتری در سیاست‌های خود دارد. هرچند ممکن است اتحاد میان روسیه و آمریکا تهدیدی برای ایران باشد، اما ایران هیچ‌گاه به‌طور کامل تحت نفوذ روسیه قرار نداشته است.

🌿 روسیه حتماً از رابطه با ایران به‌عنوان یکی از ابزارهای خود در تعاملات بین‌المللی استفاده می‌کند، اما بر ایران نفوذی مشابه آمریکا بر اوکراین، ندارد و پوتین نمی‌تواند رفتاری مشابه زلنسکی با مثلاً رئیس‌جمهور پزشکیان داشته باشد. اما این را باید بدانیم که با فرض اینکه پوتین چنان نفوذی داشته باشد بعید است از ترامپ جوانمردتر باشد.

🌿 به‌ویژه بعد از جنگ اوکراین، روسیه در جایگاهی نیست که بتواند همانند رفتار آمریکا با اوکراین با ایران نیز همانگونه برخورد کند. بلکه در جنگ اوکراین این روسیه بود که به تجهیزات و پهبادهای ایران نیاز داشت. گرچه بعد از سقوط بشاراسد در سوریه و ضرباتی که متحدان ایران در جنگ با اسرائیل دیده‌اند شرایط تغییر کرده، اما همچنان روسیه در چنان شرایطی نیست و در سوریه خود نیز بازنده بوده است.

🌿 اتفاقی که در آن شب طوفانی در کاخ سفید رخ داد نه اولین و نه آخرین اتفاق از این قبیل است. قدرتهای بزرگ برای منافع خود همواره بر سر قدرتهای کوچکتر معامله کرده‌اند و معامله خواهند کرد.

منبع👇
Khabaronline.ir/news/2032155

‌
🌎 شب سخت اوکراین

✍️ مهدی تدینی
@bestdiplomacy
🌿 احتمالاً امشب پوتین و یارانش از همه خوشحال‌ترن. دیدار ترامپ و زلنسکی به جنگ لفظی کشیده شد. تمام حرف‌هایی که در طول سه چهار سال اخیر از زبان پوتین و به ویژه مدودف دربارۀ زلنسکی خارج شده بود، در روزهای اخیر از دهان ترامپ خارج شده. ترامپ حق داره نخواد هزینۀ جنگ اوکراین رو بده، ترامپ یا هر آمریکایی دیگه حق داره نخواد آمریکا مادرخرج جهان باشه و در ازای هر کمکی امتیازی دریافت کنه، ترامپ می‌تونه به اوکراین فشار بیاره تا بره پای میز مذاکره. و ترامپ حق داره تصور جدیدی از متحدان آمریکا داشته باشه و به خاطر شعارش ــ «اول آمریکا» ــ یارکشی جدیدی انجام بده.

🌿 اما!
اما چیزهایی هم هست که نباید فراموش کرد. مردم اوکراین دقیقاً دارن چوب علاقه‌شون برای نزدیک شدن به غرب رو می‌خورن. جنگ اوکراین ریشه در درگیری دو جناح غرب‌گرا و شرق‌گرا داشت. الان زلنسکی فقط زلنسکی نیست، بلکه نمایندۀ مردم اوکراینه. اتفاقاً زلنسکی از جمله به این دلیل رای آورد، چون وعدۀ نزدیکی بیشتر به غرب رو داد. هیچ ضرورتی نداشت روسیه در این ابعاد گسترده حملۀ زمینی کنه. روسیه متجاوز بود و اگر ما مردم ایران نفهمیم «روسیه متجاوز بود» یعنی چه، پس هیچ ملت دیگه‌ای هم در دنیا متوجه نخواهد شد! هیچ کشوری به اندازۀ ایران بابت توسعه‌طلبی روسیه آسیب ندیده.

🌿 در همین کشور خودمون، سه ساله طرفداران روسیه دارن حملۀ روسیه به اوکراین رو توجیه می‌کنن و از روسیه حمایت می‌کنن. اما در این جنگ روسیه متجاوز بود، فقط به خاطر اینکه مردم اوکراین می‌خواستند از روسیه فاصله بگیرند. آیا فردا روزی که مردم ایران هم بخوان از روسیه فاصله بگیرند، همین بلا سر مردم ایران نمیاد؟ روسیه خواست مردم اوکراین رو نقره‌داغ کنه تا درس عبرتی برای بقیۀ اروپای شرقی باشه... اما خب نشد! چرا نشد؟ چون مردم اوکراین به رهبری زلنسکی مقاومت کردند.

🌿 حالا اینکه آمریکا بخواد تف کنه در صورت ملتی که داره چوب علاقه‌ش به غرب رو می‌خوره، تجربۀ بدی برای دیگران خواهد بود. تحقیر زلنسکی رفتار درستی نیست، چون او نمایندۀ مردمیه که می‌خواستند از روسیه و نظم روسی فاصله بگیرن، منتها با حملۀ نظامی روسیه مواجه شدند.
t.me/EsfandiarKhodaee

‌ 🌎 آمریکا موجود منحصربه‌فردی است


📢دکتر ابراهیم فیاض از دانشگاه امام‌صادق (ع): آمریکا موجودی منحصر به فرد است که بشر از اول تاریخ به خود ندیده است. چه بسا قدرت آمریکا نیز از همین تکینگی‌اش نشأت می‌گیرد و نیرویی که بتواند در مقابل چنین موجودی بایستد، حقیقتاً تاریخ بشریت را تغییر خواهد داد.
‌
ابراهیم فیاض پژوهشگر ایرانی در حوزه جامعه‌شناسی و مردم‌شناسی و استاد گروه مردم‌شناسی دانشگاه تهران است. او مدرک کارشناسی را در رشتهٔ جامعه‌شناسی، کارشناسی ارشد را در رشتهٔ مردم‌شناسی، دکتری را در رشتهٔ فرهنگ و ارتباطات از دانشگاه تهران و دکتری دیگری در همین رشته (فرهنگ و ارتباطات) از دانشگاه امام صادق اخذ کرده است.
@EsfandiarKhodaee

🌎 پنج اقدام زلنسکی که منجر به تنش‌های دیپلماتیک با ترامپ شد

✍ اکسیوس
@jahanemoaser
🌿 پایگاه خبری آمریکایی «اکسیوس» گزارش داده است که ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور جمهوری اوکراین، در طی مذاکرات صلح با روسیه، به‌گونه‌ای عمل کرد که منجر به برانگیختن خشم دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور پیشین ایالات متحده آمریکا، شد. واشنگتن نیز به مرحله‌ای رسیده بود که حمایت نظامی خود از دولت اوکراین را متوقف می‌نمود. این گزارش که بر اساس اطلاعات به‌دست‌آمده از سه مقام آمریکایی مطلع ارائه شده است، نشان می‌دهد که تنش بین ترامپ و زلنسکی به‌طور قابل توجهی افزایش یافته است به‌گونه‌ای که متحدان اروپایی نیز نگران شده‌اند. این اختلافات ممکن است به‌عنوان تشویق برای ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور فدراسیون روسیه، برای ادامه سیاست قلمروطلبانه خود عمل کند.

🌿 طبق گزارش مارک کاپوتو در اکسیوس، روابط ترامپ و زلنسکی از سال ۲۰۱۹ — زمانی که ترامپ در تلاش بود تا زلنسکی را وادار به بررسی پرونده‌های مرتبط با فرزند جو بایدن کند — همواره مشکل‌آلود بوده است. شش مقام ارشد دولت آمریکا اعلام کردند که پنج رویداد در طول ۹ روز گذشته، خشم ترامپ، مایک پنس (معاون سابق)، و مارکو روبیو (عضو مجلس سنای آمریکا) را برانگیخته است و نشان داده است که زلنسکی «هنوز تسلط کافی بر فنون مذاکره برای جلب حمایت ترامپ» را ندارد.

 ۱. نشست ۱۲ فوریه
استیون منوچین، وزیر سابق خزانه‌داری ایالات متحده، در کییف با زلنسکی دیدار کرد تا پیشنهاد دسترسی ایالات متحده به معادن اوکراین در ازای تضمین امنیتی ارائه دهد. ترامپ پس از این نشست به رسانه‌ها اظهار داشت که زلنسکی «بی‌ادبانه» جلسه با منوچین را به تأخیر انداخته است زیرا «در حال استراحت بود.»

 ۲. نشست ۱۴ فوریه
جی‌دی‌ونس و مارکو روبیو به‌منظور دریافت موافقت نهایی زلنسکی بر توافق‌نامه‌ای مرتبط با حقوق معادن با او ملاقات کردند. با این حال، مقامات آمریکایی اعلام کردند که زلنسکی با بیان اینکه «بدون تصویب پارلمان، اختیار قانونی برای امضای این توافق را ندارد»، طرف آمریکایی را غافلگیر کرد.

 ۳. رد عمومی پیشنهاد در ۱۵ فوریه
زلنسکی به‌صورت علنی از امضای توافق‌نامه امتناع ورزید. منابع کاخ سفید اشاره کردند که اظهارات وی به خبرنگاران مبنی بر اینکه «این توافق به نفع منافع ملی اوکراین مستقل نیست»، با اظهارات مثبت وی در شبکه اجتماعی ایکس (پیش‌تر توییتر) در روز پیشین تناقض داشت.

 ۴. انتقاد از نشست صلح ۱۸ فوریه
هنگامی که مارکو روبیو و استفان ویتکوف، فرستاده ترامپ به خاورمیانه، در عربستان سعودی با مذاکره‌کنندگان روس برای گفتگوها درباره صلح نشستند، زلنسکی این نشست را به‌دلیل عدم حضور نمایندگان اوکراین محکوم کرد. این اقدام خشم ترامپ را برانگیخت و وی به‌طور نادرست ادعای کرد که زلنسکی «آغازگر جنگ است» و «حمایت مردمی وی تنها ۴٪ است.»

 ۵. تشدید تنش در ۱۹ فوریه
زلنسکی در پاسخ اظهار داشت که ترامپ «در فضای اطلاعات نادرست زندگی می‌کند.» ترامپ نیز با اتهام‌زنی به زلنسکی مبنی بر تبدیل شدن از «یک کمدین» به «دیکتاتوری بدون انتخابات» و خودداری از محکومیت پوتین، فشارها را افزایش داد.

 واکنش مقامات آمریکا
مایک پنس این اقدامات زلنسکی را «شرم‌آور» خواند و افزود: «او باید شکایات خود را در مذاکرات خصوصی با دیپلماتهای آمریکایی مطرح می‌کرد. این رفتار نه‌تنها حمایت رئیس‌جمهور آمریکا را جلب نمی‌کند، بلکه اثر معکوس خواهد داشت.» سه مقام دولت آمریکا این اظهارات را به‌عنوان تهدید غیرمستقیم به قطع حمایت از اوکراین تفسیر کردند.

 تلاش برای توافق معدنی در سایه تنش‌ها
با وجود بی‌اعتمادی و خشم ترامپ، تیم وی به مذاکرات با زلنسکی برای دستیابی به توافقی جنجال‌برانگیز درباره حقوق معادن، به‌عنوان بخشی از یک طرح صلح احتمالی، ادامه دادند. بر اساس گزارش اکسیوس، انتظار می‌رود تیم ترامپ زلنسکی را تحت فشار قرار دهد تا از ادعای حاکمیت بر شبه‌جزیره کریمه (ضمیمه‌شده توسط روسیه در سال ۲۰۱۴)، شرق اوکراین و سواحل دریای آزوف (اشغال‌شده در تهاجم ۲۰۲۲) صرفنظر کند.

 انتقادات به رویکرد آمریکا
برخی تحلیلگران لیبرال، اصرار ایالات متحده بر دریافت سهمی از منابع معدنی اوکراین را مشابه «اخاذی مافیایی» توصیف کرده‌اند و هشدار داده‌اند که این کشور نه‌تنها حقوق ارضی و معدنی خود را از دست خواهد داد، بلکه در مقابل آن مزیت چندانی کسب نخواهد کرد. یک مقام دولت ترامپ نیز به‌طور خصوصی این توافق را «معامله ناسالم» نامیده است.
لینک منبع در اکسیوس:
axios.com/2025/02/21/zelensky-trump-five-moves-ukraine-russia

🌎 چهار پیش‌شرط دیپلماسی برای جلوگیری از جنگ

✍ دکتر اسفندیار خدایی
🔹 خبرگزاری ایسنا

🌿 دیپلماسی همیشه یکی از موثرترین ابزارها برای جلوگیری از جنگ و حل اختلافات از طریق گفتگو بوده است. با این حال، مذاکرات همیشه موفق نبوده‌اند و تاریخ نشان می‌دهد که برخی از جنگ‌ها نتیجه شکست‌های دیپلماتیک بوده‌اند. بررسی نمونه‌های تاریخی چهار شرط ضروری برای موفقیت دیپلماسی در جلوگیری از جنگ را آشکار می‌کند:

۱. وجود انگیزه جدی برای رسیدن به توافق در طرفین
۲. وجود موازنه قدرت
۳. حمایت قدرت‌های بزرگ خارجی از توافق
۴. وجود یک چارچوب یا نهاد قابل اعتماد برای مذاکرات

🌿 این چهار پیش‌‌نیاز دیپلماسی از منطق واقع‌گرایی در سیاست بین‌الملل استخراج شده‌اند. مورگنتا در کتاب «سیاست میان ملل»، بر اهمیت انگیزه‌های واقعی از هر دو طرف برای رسیدن به توافق تأکید می‌کند و تعادل قدرت را عامل کلیدی در حفظ صلح می‌داند. میرشایمر نقش حیاتی قدرت‌های بزرگ در ایفا کردن نقش سازنده، نه مخرب، در بحران‌های بین‌المللی را برجسته می‌کند. این نظریات بر ضرورت وجود چارچوب‌های معتبر برای مذاکرات و ایجاد شرایطی برای توافق میان کشورهای مختلف به منظور جلوگیری از تشدید تنش‌ها تأکید دارند.

این چهار شرط دیپلماسی برای جلوگیری از جنگ را به همراه نمونه‌های تاریخی بررسی می‌کنیم:

1. وجود انگیزه جدی برای توافق در طرفین

مذاکرات صلح زمانی موفقند که طرف‌های درگیر به این نتیجه رسیده باشند که ادامه جنگ هزینه‌بردارتر از صلح است و منافع آنها در حصول به یک توافق است. بسیاری از جنگ‌ها تنها زمانی پایان یافته‌اند که هر دو طرف به نقطه‌ای از خستگی و بن‌بست رسیدند.

معاهده وستفالی (1648) – پایان جنگ سی ساله
جنگ سی ساله ویرانی عظیمی در سراسر اروپا به بار آورد. جمعیت‌ها کاهش یافتند، اقتصادها نابود شدند و منابع نظامی تهی شدند. طرف‌های درگیر با درک اینکه ادامه جنگ غیرقابل تحمل است، به توافق صلح رسیدند.

پایان جنگ ایران و عراق (1988)

در سال‌های پایانی جنگ تحمیلی، جمهوری اسلامی ایران و عراق با مشکلات اقتصادی و نظامی شدیدی مواجه بودند. حمایت غرب و شرق از رژیم بعث مانع پیشروی نیروهای ایرانی شده بود، با وجود این، رژیم صدام هم با مشکلات فراوان مواجه شده بود. در نهایت هر دو طرف پذیرفتند که ادامه جنگ دیگر ممکن نیست و به قطعنامه ۵۹۸ رضایت دادند

توافق‌نامه کمپ دیوید (1978) – صلح بین مصر و اسرائیل

پس از چندین جنگ، مصر و اسرائیل متوجه شدند که ادامه جنگ فقط هزینه‌های سنگین به همراه دارد. توافق‌نامه کمپ دیوید که توسط ایالات متحده میانجی‌گری شد، منجر به توافق صلح پایدار شد.

آتش‌بس جنگ کره (1953) – بن‌بست نظامی بین آمریکا و چین

جنگ کره به بن‌بست نظامی رسید و امکان پیروزی کامل برای هیچکدام ممکن نبود. پس از سال‌ها تلفات سنگین و بدون پیروزی قاطع، هر دو طرف به توافق آتش‌بس رسیدند.

توافق برجام (2015)

تحریم‌های اقتصادی علیه کشورمان و نگرانی‌های غرب از فعالیت‌های هسته‌ای ایران، هر دو طرف را به سمت مذاکرات سوق داد و توافق حاصل‌شد. گرچه بعداً ترامپ از برجام خارج شد، اما این امکان هم وجود داشت که ادامه پیدا کند.

2. موازنه قدرت

وقتی یک طرف خود را به‌طور قابل توجهی قوی‌تر از طرف دیگر می‌بیند، ممکن است جنگ را به جای مذاکره ترجیح دهد. اما وقتی‌که تعادل و موازنه قدرت برقرار شود، احتمال موفقیت مذاکرات افزایش می‌یابد.

بحران موشکی کوبا (1962)

در اوج جنگ سرد، اتحاد جماهیر شوروی موشک‌های هسته‌ای را در کوبا قرار داد. ایالات متحده تهدید به اقدام نظامی کرد، اما شوروی قدرت کافی برای انتقام داشت. با درک خطر، هر دو طرف بحران را از طریق دیپلماسی حل کردند.

صلح وستفالی (1648) – موازنه قدرتها در اروپا

گروه‌های کاتولیک و پروتستان تنها پس از رسیدن به موازنه نظامی به این نتیجه رسیدند که هیچکدام نمی‌توانند دیگری را حذف کنند، لذا به توافق برای حداقل خواسته‌ها رضایت دادند.

3. نقش قدرت‌های بزرگ خارجی

در بسیاری از درگیری‌ها، مداخلات خارجی جنگ‌ها را طولانی کرده‌اند. و هرگاه این قدرتها به دنبال پایان درگیری بوده‌اند امکان نیل به توافق بیشتر شده.

جنگ داخلی سوریه – تأثیر منفی مداخلات خارجی
قدرت‌های بزرگ مانند روسیه و ایالات متحده، همراه با بازیگران منطقه‌ای ترکیه، عربستان و ایران، از جناح‌های مختلف در سوریه حمایت کردند. دخالت خارجی جنگ را طولانی‌تر کرده و راه‌حل‌های دیپلماتیک را مسدود ساخت.

4. وجود یک مکانیزم معتبر برای مذاکرات

در بسیاری از موارد، نهادهایی مانند سازمان ملل نقش مهمی در میانجی‌گری ایفا کرده و تنش‌ها را کاهش داده و توافق‌ها را تسهیل کرده‌اند.

نقش سازمان ملل در پایان دادن به جنگ ایران و عراق (۱۹۸۸)

میانجی‌گری سازمان ملل در پایان دادن به جنگ ایران و عراق با قطعنامه ۵۹۸...👇

لینک متن کامل مقاله در ایسنا
isna.ir/news/1403120301943

✍ پاسخ چت‌جی‌پی‌تی به سوال:
استدلال‌های موافقین و مخالفین برجام در ایران

برجام از زمان امضای آن در سال ۲۰۱۵ تا خروج آمریکا در ۲۰۱۸ و مذاکرات احیای آن، همواره یکی از بحث‌برانگیزترین موضوعات در سیاست ایران بوده است. در داخل ایران، دو جناح اصلی – موافقان و مخالفان برجام – دیدگاه‌های متفاوتی درباره فواید و مضرات آن ارائه کرده‌اند.

استدلال‌های موافقان برجام
۱. کاهش فشار اقتصادی و افزایش تعاملات بین‌المللی
موافقان برجام معتقدند که این توافق باعث کاهش تحریم‌ها، افزایش صادرات نفت، بهبود دسترسی به منابع مالی و افزایش سرمایه‌گذاری خارجی در ایران شد. آن‌ها معتقدند که اقتصاد ایران پس از برجام شاهد رشد بود و برجام توانست برخی از مشکلات اقتصادی ناشی از تحریم‌ها را کاهش دهد.

۲. جلوگیری از اجماع جهانی علیه ایران
موافقان برجام معتقدند که این توافق ایران را از یک انزوای بین‌المللی نجات داد و از شکل‌گیری یک اجماع جهانی علیه کشور جلوگیری کرد. قبل از برجام، حتی کشورهای روسیه و چین نیز در برخی قطعنامه‌های شورای امنیت علیه ایران همراهی می‌کردند، اما پس از توافق، فضای بین‌المللی نسبت به ایران تا حدی مثبت‌تر شد.

۳. جلوگیری از جنگ و درگیری نظامی
یکی از استدلال‌های مهم موافقان این است که برجام از احتمال حمله نظامی به ایران کاست. آن‌ها معتقدند که تنش‌های بین ایران و غرب به‌ویژه آمریکا و اسرائیل در مورد برنامه هسته‌ای می‌توانست منجر به درگیری شود، اما برجام این خطر را کاهش داد.

۴. حفظ حق غنی‌سازی و پذیرش ایران به عنوان یک قدرت هسته‌ای صلح‌آمیز
موافقان برجام می‌گویند که این توافق حق ایران را برای غنی‌سازی اورانیوم تثبیت کرد و جامعه بین‌المللی عملاً غنی‌سازی ایران را به رسمیت شناخت. پیش از برجام، کشورهای غربی به دنبال توقف کامل برنامه غنی‌سازی ایران بودند، اما برجام اجازه داد ایران به‌صورت محدود اما رسمی غنی‌سازی را ادامه دهد.

۵. امکان‌پذیر بودن توسعه روابط اقتصادی و سیاسی با جهان
موافقان برجام تأکید دارند که این توافق راه را برای توسعه روابط اقتصادی و سیاسی ایران با جهان باز کرد و فرصت‌هایی برای همکاری‌های علمی، تجاری و فناوری ایجاد کرد. اگرچه برخی تحریم‌های آمریکا همچنان پابرجا بودند، اما برجام برخی موانع را برطرف کرد.

استدلال‌های مخالفان برجام
۱. عدم لغو کامل تحریم‌ها و باقی ماندن ساختار تحریم‌ها
منتقدان برجام معتقدند که این توافق به اندازه کافی برای ایران مزایای اقتصادی نداشت، زیرا تحریم‌های اولیه آمریکا علیه ایران همچنان باقی ماندند. آن‌ها استدلال می‌کنند که ساختار تحریم‌ها حفظ شد و آمریکا توانست با اعمال تحریم‌های جدید، ایران را از مزایای برجام محروم کند.

۲. محدودیت‌های سنگین بر برنامه هسته‌ای ایران
مخالفان برجام بر این باورند که ایران امتیازات زیادی را داد اما در مقابل امتیازات کمی دریافت کرد. محدودیت‌های گسترده‌ای مانند میزان غنی‌سازی ۳.۶۷٪، کاهش تعداد سانتریفیوژها و محدودیت در تحقیق و توسعه باعث شد که ایران عملاً برنامه هسته‌ای خود را برای چندین سال متوقف کند، در حالی که طرف مقابل پایبندی کافی به تعهداتش نداشت.

۳. خروج یک‌جانبه آمریکا و عدم ضمانت حقوقی برجام
منتقدان برجام به خروج آمریکا در سال ۲۰۱۸ اشاره می‌کنند و معتقدند که این توافق فاقد ضمانت اجرایی بود. آن‌ها می‌گویند که ایران به تعهدات خود پایبند بود، اما آمریکا به‌راحتی از توافق خارج شد و بدون هیچ هزینه‌ای، تحریم‌ها را مجدداً اعمال کرد.

۴. نفوذ غرب و خطر وابستگی اقتصادی
برخی از منتقدان معتقدند که برجام ایران را به غرب وابسته‌تر می‌کند و باعث نفوذ اقتصادی، فرهنگی و حتی امنیتی غرب در کشور می‌شود. آن‌ها نگران هستند که برجام، در کنار مسائل هسته‌ای، بتواند بر سیاست‌های داخلی ایران نیز تأثیر بگذارد.

۵. عدم تغییر رفتار آمریکا و افزایش فشارها پس از برجام
مخالفان برجام بر این باورند که آمریکا پس از توافق نه‌تنها فشارها را کاهش نداد، بلکه سیاست‌های خصمانه‌تری مانند تحریم‌های جدید، فشار بر متحدان ایران و خروج از برجام را در پیش گرفت. آن‌ها استدلال می‌کنند که آمریکا همیشه به دنبال تضعیف ایران بوده و برجام یک دام برای مهار قدرت هسته‌ای و اقتصادی ایران بود.

جمع‌بندی
برجام یکی از مهم‌ترین توافق‌های دیپلماتیک تاریخ معاصر ایران بود که هم فرصت‌هایی ایجاد کرد و هم چالش‌هایی به همراه داشت. موافقان آن را گامی برای کاهش تحریم‌ها، جلوگیری از جنگ و حفظ حق غنی‌سازی می‌دانند، در حالی که مخالفان معتقدند که این توافق دستاوردهای کمی داشت، ایران را محدود کرد و به غرب امتیازات بیشتری داد.

t.me/EsfandiarKhodaee