دکتر علیرضا رحیمی بروجردی
📝«بریکس یک پول تزئینی و نه بیشتر»
در اجلاس بریکس ۲۰۲۴ که در کازان روسیه برگزار شد، کشورهای عضو توافق کردند تا «پول بریکس» را به عنوان ارز واحدی برای معاملات بین‌المللی ایجاد کنند. اما این اقدام امکان‌پذیر است؟
قبل از هر چیز، باید یادآور شد که اقتصاد علمی مبتنی بر نظریه است و نه صرفاً شعار. بر این اساس، تشکیل یک همگرایی اقتصادی بین چند کشور با هدف تسهیل تجارت، بر اساس شروطی امکان‌پذیر است که بسیاری از کشورهای عضو بریکس از آن برخوردار نیستند. برای نمونه:
✅ نخستین شرط، نزدیکی جغرافیایی کشورهای عضو است که می‌تواند سبب شکل‌گیری ادغام تجاری بر مبنای ترجیحات تجاری میان این کشورها شود؛ تا کشورهای عضو به واسطه هزینه های حمل و نقل، محدودیت‌های کمتری برای تجارت متقبل شوند.
✅ گام بعدی حذف تعرفه‌های میان اعضاست که به تشکیل یک منطقه آزاد تجاری منجر می‌شود، هرچند که حتی در این مرحله نیز هر کشور همچنان جداول تعرفه‌ای متفاوتی برای کشورهای غیرعضو دارد.
✅ اگر جداول تعرفه‌ای با کشورهای غیرعضو نیز یکسان شود، به اتحادیه گمرکی دست خواهیم یافت. اما حتی در این مرحله هم هنوز امکان ایجاد پول واحد فراهم نیست، زیرا تحرک عوامل تولید میان کشورهای عضو به‌درستی انجام نمی‌شود.
✅ در مرحله بعدی، شکل‌گیری بازار مشترک است که در آن، عوامل تولید آزادانه بین کشورهای عضو جابه‌جا شوند اما هنوز برای ایجاد پول واحد کافی نیست.
✅ ایجاد پول واحد افزون بر موارد بالا، مستلزم سیاست‌های پولی، مالی و مالیاتی مشترک است که درنهایت منجر به تشکیل اتحادیه اقتصادی مشابه اتحادیه اروپا خواهد شد؛ اتحادیه‌ای که بانک مرکزی و حتی مجلس واحدی برای همه کشورهای عضو دارد. پس از این مرحله، کشورها می توانند پول واحد تشکیل داده و آنرا در مقابل پول های دیگر ارزش‌گذاری کنند.
افزون بر موارد بالا، تشکیل پول واحد الزامات دیگری همراه دارد. برای مثال، کشورها باید از ترتیبات ارزی پایدار و شناخته‌شده بهره‌مند باشند؛ در حالی که این امر برای برخی از کشورهای بریکس، مانند اتیوپی یا ایران، صادق نیست. همچنین، این کشورها باید خواستار حداکثر تجارت میان خود باشند، اما کشورهای بریکس دارای روابط تجاری گسترده‌ای با کشورهای غیرعضو هستند. مثلاً چین، هند و امارات با آمریکا و اروپا تجارت وسیعی دارند.
درمجوع، اعضای بریکس، یعنی برزیل، روسیه، هند، چین، امارات، آفریقای جنوبی، ایران، اتیوپی و عربستان هیچ‌یک از شرایط لازم برای تشکیل یک همگرایی اقتصادی واقعی را ندارند. این کشورها نه‌تنها ترجیحات اقتصادی مشترکی ندارند، بلکه ساختارهای اقتصادی‌شان نیز با یکدیگر متفاوت است. از سوی دیگر، برای شکست انحصار دلار، باید توان اقتصادی گروه بریکس با ایالات متحده سنجیده شود. مجموع تولید ناخالص داخلی سرانه کشورهای عضو بریکس به حدود ۹۹ هزار دلار می‌رسد، در حالی که این رقم برای آمریکا به تنهایی حدود ۸۰ هزار دلار است. این مقایسه نشان می‌دهد که بریکس، حتی با حضور چین و روسیه، همچنان قدرت مقابله با توان اقتصادی آمریکا را ندارد و انحصار دلار را نمی‌توان با روش‌های تصنعی کنار زد.
به علل عدم امکان‌پذیری تشکیل یک پول واحد توسط بریکس می توان موارد زیر را خلاصه وار افزود:
• عدم نزدیکی جغرافیایی کشورهای عضو
• عدم همسویی تجاری میان اعضا
• نبود شفافیت در ترتیبات ارزی برخی از کشورها
• نبود تحرک عوامل تولید بین اعضا
• عدم یکسان‌سازی تعرفه‌ها میان خود و کشورهای غیرعضو
• عدم یکسان‌سازی سیاست‌های مالی و پولی
• عدم تناسب تولیدات سرانه کشورهای عضو
با توجه به موارد بالا، ارزش‌گذاری پول بریکس عملاً امکان‌پذیر نیست.
موانع دیگری نیز مشهود است؛ از جمله زیرساخت‌های بانکی ضعیف میان اعضای بریکس. ایران و روسیه از سیستم سوییفت اخراج شده‌اند، بنابراین نمی‌توان یک بستر مشخص برای معاملات تجاری بریکس در نظر گرفت. همچنین، معاهداتی همچون FATF می تواند مانعی برای معاملات بین‌المللی اعضای بریکس باشد اگر کشوری مثل ایران در لیست سیاه آن باشد. شاید برخی کشورها بتوانند به‌صورت پایاپای و با دور زدن سوییفت و FATF تجارت کنند، اما در مقیاس جهانی چنین امری تقریباً غیرممکن است.
در نهایت، تنها توجیه ایجاد گروه بریکس، به لحاظ اقتصاد سیاسی، در خصومت برخی کشورها مثل روسیه و ایران با آمریکاست که منجر به اصرار بر شکل‌گیری واحد پولی برای مقابله با دلار شده است. با این حال، حتی ولادیمیر پوتین نیز به تازگی به دشواری‌های شکستن انحصار دلار اذعان و به صراحت اعلام کرد نمی توان از دلار در معاملات بین‌المللی چشم پوشی کرد.
✅ در نتیجه، ایجاد پول واحد بریکس، جز تحمیل هزینه به کشورهای عضو، دستاورد ملموس دیگری برای مردم این کشورها به ارمغان نخواهد آورد.
#دکتررحیمی_بروجردی
🌴
http://dr-alireza-rahimi.ir/wp/#دکتررحیمی_بروجردی
@DrRahimiBoroujerdi
@Dama_Iranabad
📝«بریکس یک پول تزئینی و نه بیشتر»
در اجلاس بریکس ۲۰۲۴ که در کازان روسیه برگزار شد، کشورهای عضو توافق کردند تا «پول بریکس» را به عنوان ارز واحدی برای معاملات بین‌المللی ایجاد کنند. اما این اقدام امکان‌پذیر است؟
قبل از هر چیز، باید یادآور شد که اقتصاد علمی مبتنی بر نظریه است و نه صرفاً شعار. بر این اساس، تشکیل یک همگرایی اقتصادی بین چند کشور با هدف تسهیل تجارت، بر اساس شروطی امکان‌پذیر است که بسیاری از کشورهای عضو بریکس از آن برخوردار نیستند. برای نمونه:
✅ نخستین شرط، نزدیکی جغرافیایی کشورهای عضو است که می‌تواند سبب شکل‌گیری ادغام تجاری بر مبنای ترجیحات تجاری میان این کشورها شود؛ تا کشورهای عضو به واسطه هزینه های حمل و نقل، محدودیت‌های کمتری برای تجارت متقبل شوند.
✅ گام بعدی حذف تعرفه‌های میان اعضاست که به تشکیل یک منطقه آزاد تجاری منجر می‌شود، هرچند که حتی در این مرحله نیز هر کشور همچنان جداول تعرفه‌ای متفاوتی برای کشورهای غیرعضو دارد.
✅ اگر جداول تعرفه‌ای با کشورهای غیرعضو نیز یکسان شود، به اتحادیه گمرکی دست خواهیم یافت. اما حتی در این مرحله هم هنوز امکان ایجاد پول واحد فراهم نیست، زیرا تحرک عوامل تولید میان کشورهای عضو به‌درستی انجام نمی‌شود.
✅ در مرحله بعدی، شکل‌گیری بازار مشترک است که در آن، عوامل تولید آزادانه بین کشورهای عضو جابه‌جا شوند اما هنوز برای ایجاد پول واحد کافی نیست.
✅ ایجاد پول واحد افزون بر موارد بالا، مستلزم سیاست‌های پولی، مالی و مالیاتی مشترک است که درنهایت منجر به تشکیل اتحادیه اقتصادی مشابه اتحادیه اروپا خواهد شد؛ اتحادیه‌ای که بانک مرکزی و حتی مجلس واحدی برای همه کشورهای عضو دارد. پس از این مرحله، کشورها می توانند پول واحد تشکیل داده و آنرا در مقابل پول های دیگر ارزش‌گذاری کنند.
افزون بر موارد بالا، تشکیل پول واحد الزامات دیگری همراه دارد. برای مثال، کشورها باید از ترتیبات ارزی پایدار و شناخته‌شده بهره‌مند باشند؛ در حالی که این امر برای برخی از کشورهای بریکس، مانند اتیوپی یا ایران، صادق نیست. همچنین، این کشورها باید خواستار حداکثر تجارت میان خود باشند، اما کشورهای بریکس دارای روابط تجاری گسترده‌ای با کشورهای غیرعضو هستند. مثلاً چین، هند و امارات با آمریکا و اروپا تجارت وسیعی دارند.
درمجوع، اعضای بریکس، یعنی برزیل، روسیه، هند، چین، امارات، آفریقای جنوبی، ایران، اتیوپی و عربستان هیچ‌یک از شرایط لازم برای تشکیل یک همگرایی اقتصادی واقعی را ندارند. این کشورها نه‌تنها ترجیحات اقتصادی مشترکی ندارند، بلکه ساختارهای اقتصادی‌شان نیز با یکدیگر متفاوت است. از سوی دیگر، برای شکست انحصار دلار، باید توان اقتصادی گروه بریکس با ایالات متحده سنجیده شود. مجموع تولید ناخالص داخلی سرانه کشورهای عضو بریکس به حدود ۹۹ هزار دلار می‌رسد، در حالی که این رقم برای آمریکا به تنهایی حدود ۸۰ هزار دلار است. این مقایسه نشان می‌دهد که بریکس، حتی با حضور چین و روسیه، همچنان قدرت مقابله با توان اقتصادی آمریکا را ندارد و انحصار دلار را نمی‌توان با روش‌های تصنعی کنار زد.
به علل عدم امکان‌پذیری تشکیل یک پول واحد توسط بریکس می توان موارد زیر را خلاصه وار افزود:
• عدم نزدیکی جغرافیایی کشورهای عضو
• عدم همسویی تجاری میان اعضا
• نبود شفافیت در ترتیبات ارزی برخی از کشورها
• نبود تحرک عوامل تولید بین اعضا
• عدم یکسان‌سازی تعرفه‌ها میان خود و کشورهای غیرعضو
• عدم یکسان‌سازی سیاست‌های مالی و پولی
• عدم تناسب تولیدات سرانه کشورهای عضو
با توجه به موارد بالا، ارزش‌گذاری پول بریکس عملاً امکان‌پذیر نیست.
موانع دیگری نیز مشهود است؛ از جمله زیرساخت‌های بانکی ضعیف میان اعضای بریکس. ایران و روسیه از سیستم سوییفت اخراج شده‌اند، بنابراین نمی‌توان یک بستر مشخص برای معاملات تجاری بریکس در نظر گرفت. همچنین، معاهداتی همچون FATF می تواند مانعی برای معاملات بین‌المللی اعضای بریکس باشد اگر کشوری مثل ایران در لیست سیاه آن باشد. شاید برخی کشورها بتوانند به‌صورت پایاپای و با دور زدن سوییفت و FATF تجارت کنند، اما در مقیاس جهانی چنین امری تقریباً غیرممکن است.
در نهایت، تنها توجیه ایجاد گروه بریکس، به لحاظ اقتصاد سیاسی، در خصومت برخی کشورها مثل روسیه و ایران با آمریکاست که منجر به اصرار بر شکل‌گیری واحد پولی برای مقابله با دلار شده است. با این حال، حتی ولادیمیر پوتین نیز به تازگی به دشواری‌های شکستن انحصار دلار اذعان و به صراحت اعلام کرد نمی توان از دلار در معاملات بین‌المللی چشم پوشی کرد.
✅ در نتیجه، ایجاد پول واحد بریکس، جز تحمیل هزینه به کشورهای عضو، دستاورد ملموس دیگری برای مردم این کشورها به ارمغان نخواهد آورد.
#دکتررحیمی_بروجردی
🌴
http://dr-alireza-rahimi.ir/wp/#دکتررحیمی_بروجردی
@DrRahimiBoroujerdi
@Dama_Iranabad