📚✏️ندای سیاست

یادداشت فیس بوکی دکتر حسین آبادیان، استاد تاریخ در مورد شادروان دکتر رئیس طوسی:

دکتر رضا رئیسی طوسی دانشیار سابق علوم سیاسی دانشگاه تهران در سن 88 سالگی، بعد از گذرانیدن یک دوره طولانی بیماری درگذشت. او که از بنیادگذاران انجمن های اسلامی دانشجویان ایرانی در اروپا و امریکا بود، در یکی از دانشگاههای انگلستان دکتری خود را دریافت کرد. رئیسی طوسی در خارج کشور با سازمان مجاهدین خلق ایران همکاری داشت، نام او برای نخستین بار در سال 1358 یا 1359 برای معدودی از فعالین سیاسی شناخته شد، در این سال کتاب «بیانیه تغییر مواضع ایدئولوژیک سازمان مجاهدین خلق ایران» با دخل و تصرفی در آرم این سازمان در سطحی نسبتاً گسترده شناخته شد، اکنون معلوم شده بود نویسنده این کتاب تقی شهرام بوده است. این کتاب گوشه هائی از تحولات درونی سازمان را برای نسلی دیگر از جوانان ایران برملا کرد، چیزی که قبل از انقلاب در سطحی محدود شناخته شده بود. گرایش احساساتی قبل از انقلاب برای بخشی از نسل موسوم به انقلاب مبدل به ماده ای برای تحقیقات جدید و شکل گیری «آگاهی» از آنچه بود و آنچه گذشت، گردید. بلافاصله بعد از توزیع این کتاب، کتابی دیگر با عنوان «روند جدائی» منتشر گردید، حداقل چاپ اول این کتاب (که من همان را دارم) نام نویسندگان نداشت، چیزی نگذشت که معلوم شد یکی از نویسندگان این کتاب دکتر رضا رئیسی طوسی است. نویسنده دیگر دکتر حمید نوحی بود که پیشتر کتابی در باره جنبشهای خاورمیانه با تأکید بر حزب بعث عراق ترجمه کرده بود، نیز دکتر محمدحسین رفیعی از دیگر نویسندگان این کتاب بود؛ دکتر حمید نوحی را برای نخستین و آخرین بار سال قبل در کانون توحید دیدم که برای گرامیداشت مهندس لطف الله میثمی (لطفی) آمده بود. دکتر رفیعی را در چندساله اخیر دو سه باری دیدم. خلاصه اینکه برای بخشی از نسل موسوم به انقلاب، نه گرایشهای سیاسی این دو کتاب مهم بود و نه برایشان مهم بود چه کسانی آنها را نوشته اند، مهم این بود که تاریخ دهه پنجاه را بهتر بشناسند. من شخصاً دکتر رئیسی را اسفندماه 1375 در مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران در خیابان فرشته دیدم، سخن چندانی نداشتم، اما آخرین بار بعد از گذشت حدود 28 سال بار دیگر ایشان را در مراسم ختم مادر دکتر علیرضا رجائی در زمستان سال 1402 دیدم، فقط گفتم آخرین کتاب ایشان که در همین صفحه عکس آن را گذاشته ام، بسیار بسیار مهم است و من از آن بسیار آموختم، دکتر رئیسی به حدی بیمار بود که حتی وقتی نامم را گفتم، به جای نیاورد و البته این طبیعی بود. خلاصه دکتر رئیسی حال خوشی نداشت و معلوم بود بیماری دست از سر او برنداشته است. برای من و بسیاری از مورخین سوابق سیاسی دکتر رئیسی مهم نبود، مهم آثار پژوهشی او بود که عمدتاً بر اساس اسناد بریتانیا نوشته شده بودند و قطعاً اثری ماندگار در تاریخ نگاری معاصر ایران برجای خواهند نهاد. مهمترین این کتابها «سرزمین سوخته» (که به واقع رساله دکتری ایشان است) و نیز کتابی در باب عوامل اجتماعی فروپاشی حکومت قاجاریه است. روانشان شاد باد. (این را هم خاطرنشان کنم که دکتر رئیسی طوسی برای شاگردانش یک استاد نبود، بلکه یک دوست به شمار میرفت. من خود دیدم که برخی شاگردانش او را در فضای دانشگاهی به نام آقارضا خطاب میکردند.)

@Nedaye_siyasat