Entrepreneurship مجله تخصصی مشاوره کارآفرینی٬ کسب وکار و مدیریت. فراهانیAFarahani@

💢گس‌لایتینگ(Gaslighting): کنترل نامحسوس ذهن‌ها در سازمان

🖊دکتر حسن بودلایی

■آیا تا به حال در محیط کار حس کرده‌اید که کسی سعی دارد شما را متقاعد کند که اشتباه می‌کنید، حتی وقتی مطمئنید که حق با شماست؟ یا شاید حس کرده‌اید که در حال از دست دادن اعتمادبه‌نفس و باور به خودتان هستید؟ این رفتار که "گس‌لایتینگ" نام دارد، یکی از خطرناک‌ترین روش‌های دست‌کاری روانی در محیط‌های کاری است.

□گس‌لایتینگ چیست؟

گس‌لایتینگ به معنای نوعی دست‌کاری روانی است که در آن فرد یا گروهی از افراد سعی می‌کنند شما را به شک و تردید در مورد برداشت‌ها، احساسات یا حافظه‌تان وادار کنند. این رفتار در محیط‌های کاری معمولاً به صورت‌های زیر رخ می‌دهد:
▫️ نادیده گرفتن یا کم‌اهمیت جلوه دادن نظرات یا دستاوردهای شما.
▫️ القای اشتباه بودن برداشت شما از وقایع.
▫️ تحریف وقایع به نحوی که شما به خودتان شک کنید.
▫️ تغییر اطلاعات به شکلی که شما احساس گیجی کنید.

●چرا گس‌لایتینگ خطرناک است؟

گس‌لایتینگ می‌تواند اثرات عمیق و بلندمدتی بر کارکنان و حتی فرهنگ سازمانی داشته باشد:
▫️ کاهش اعتمادبه‌نفس فردی: قربانی به تدریج باورش را به توانایی‌های خود از دست می‌دهد.
◾️ ایجاد استرس و اضطراب مزمن: فرد دائماً در حال بازنگری و شک به خود است.
▫️ تخریب ارتباطات تیمی: فضای اعتماد و صداقت جای خود را به شک و بدبینی می‌دهد.
◾️ کاهش بهره‌وری سازمانی: افراد قربانی بیشتر درگیر مسائل ذهنی می‌شوند تا کار.

○یک مثال واقعی از گس‌لایتینگ:

فرض کنید شما در یک پروژه تیمی پیشنهاد خلاقانه‌ای می‌دهید، اما همکارتان به‌طور مکرر می‌گوید که این ایده قبلاً شکست خورده است، در حالی که شما مطمئنید این‌طور نیست. به مرور زمان، ممکن است به خودتان شک کنید و از ارائه ایده‌های جدید بترسید.

○چگونه با گس‌لایتینگ مقابله کنیم؟

۱. ثبت وقایع: مکالمات و اتفاقات مهم را مستند کنید تا بتوانید از واقعیت‌ها دفاع کنید.
۲. مرزگذاری روشن: رفتارهای دست‌کاری‌کننده را به صورت مستقیم و شفاف مطرح کنید.
۳. اعتماد به خود: به احساسات و برداشت‌های خود اعتماد کنید و اجازه ندهید کسی شما را به شک بیندازد.
۴. جست‌وجوی حمایت: از همکاران یا مدیران بالاتر که می‌توانید به آن‌ها اعتماد کنید، کمک بگیرید.
۵. تقویت مهارت‌های ارتباطی: به جای سکوت، رفتارهای دست‌کاری‌کننده را به چالش بکشید.

■به یاد داشته باشید:
گس‌لایتینگ نوعی خشونت روانی است که اثرات منفی زیادی بر فرد و سازمان دارد. سازمان‌هایی که فرهنگ شفافیت و حمایت از کارکنان را ترویج می‌دهند، بهترین دفاع در برابر این رفتار مخرب هستند.

▪︎شما تا به حال با رفتار گس‌لایتینگ مواجه شده‌اید؟ چگونه با آن مقابله کرده‌اید؟

@entall

💢اثر اسپات‌لایت (Spotlight Effect): وقتی فکر می‌کنیم همه نگاه‌ها به ماست!

🖊دکتر حسن بودلایی

■ آیا تا به حال در یک جلسه کاری یا ارائه عمومی، حس کرده‌اید که همه حاضران فقط روی شما تمرکز کرده‌اند و کوچک‌ترین خطا یا اشتباهتان را می‌بینند؟ این حس که گویی یک نورافکن روی شما افتاده است، به "اثر اسپات‌لایت" معروف است. پدیده‌ای روانشناختی که می‌تواند هم فرصت‌ساز و هم چالش‌برانگیز باشد.

□ اثر اسپات‌لایت چیست؟
اثر اسپات‌لایت، تمایل ذهنی ما به این باور است که دیگران بیشتر از آنچه واقعاً هست، به ما توجه می‌کنند. این پدیده معمولاً در شرایطی رخ می‌دهد که فرد احساس اضطراب یا خودآگاهی بالایی دارد، مثل:
▫️ اشتباه در حین ارائه.
▫️ پوشیدن لباسی که احساس می‌کنید نامناسب است.
▫️ بیان یک نظر که ممکن است مورد قضاوت قرار گیرد.

● چرا اثر اسپات‌لایت خطرناک است؟
این پدیده اگر مدیریت نشود، می‌تواند اثرات منفی زیر را در محیط کاری داشته باشد:
▫️ افزایش اضطراب و استرس: فرد دائماً نگران نظر دیگران است.
◾️ کاهش اعتماد به‌نفس: باور به دیده شدن دائمی اشتباهات، فرد را از انجام کارهای جدید بازمی‌دارد.
▫️ افت کیفیت عملکرد: تمرکز بر خود، انرژی ذهنی را از کار اصلی منحرف می‌کند.
◾️ کاهش خلاقیت و نوآوری: ترس از قضاوت، جرأت ریسک‌پذیری را از بین می‌برد.

○ یک مثال واقعی از اثر اسپات‌لایت:
فرض کنید در یک جلسه کاری، هنگام ارائه یک نمودار، ناخواسته اشتباهی در عددها می‌کنید. بعد از جلسه، مدام به این فکر می‌کنید که همکارانتان درباره این اشتباه چه قضاوتی کرده‌اند. اما حقیقت این است که اکثر افراد به جزئیات اشتباه شما توجهی نکرده‌اند، زیرا هرکسی بیشتر درگیر نگرانی‌های خودش است.

○ چگونه با اثر اسپات‌لایت مقابله کنیم؟
۱. توجه به واقعیت: بدانید که دیگران آن‌قدر که فکر می‌کنید به شما توجه ندارند.
۲. تمرین خودآگاهی: با شناسایی افکار منفی خود، از تمرکز بی‌دلیل بر قضاوت دیگران جلوگیری کنید.
۳. پذیرش اشتباهات: اشتباه بخشی از فرایند یادگیری است. روی آن‌ها تمرکز نکنید.
۴. تمرکز بر اهداف اصلی: به جای نگرانی از نگاه دیگران، به نتیجه کار خود توجه کنید.
۵. گفت‌وگو با خود: به خودتان یادآوری کنید که هیچ‌کس کامل نیست و قضاوت دیگران همیشه مهم نیست.

■ به یاد داشته باشید:
اثر اسپات‌لایت بیشتر زاییده ذهن خودمان است تا واقعیت. سازمان‌هایی که به کارکنان خود اعتمادبه‌نفس و فضایی برای اشتباه‌کردن می‌دهند، محیطی برای رشد و نوآوری فراهم می‌کنند.

▪︎ شما تا به حال با اثر اسپات‌لایت مواجه شده‌اید؟ چگونه آن را مدیریت کرده‌اید؟

@entall

💢 تجربه‌‏‌های مدیران از سال ۲۰۲۴ (برگرفته از: European Business Review)

با آغاز سال میلادی جدید، مدیران و متخصصان حوزه خلاقیت، فناوری، و بازاریابی تجربیات و آموخته‌های خود از سال 2024 را به اشتراک گذاشته‌اند. این تجربیات بر اهمیت چابکی، شراکت، سازگاری با تغییرات بازار، و ارزش‌آفرینی تأکید دارند.

✅چابک، منعطف و سودآور بمانید
مایلز ولش، مشاور و موسس Milestone Advisory، معتقد است سال 2024 برای بسیاری از کسب‌وکارها چالش‌برانگیز بود. شرکت‌های بزرگ توانستند شوک‌ها را با کاهش حاشیه سود جذب کنند، اما کسب‌وکارهای کوچک چنین ظرفیتی نداشتند. برای موفقیت در سال 2025، سازمان‌ها باید چابک و منعطف عمل کنند و با تصمیمات سنجیده به سودآوری برسند. سرمایه‌گذاری مجدد در مدل کسب‌وکار و پذیرش تغییرات مثبت، کلید موفقیت خواهد بود.

✅تمرکز بر ارزش‌آفرینی
کریس رایت، بنیان‌گذار شرکت بازاریابی Fifty Five and Five، تأکید می‌کند که تغییرات سریع محیط کسب‌وکار باید به عنوان بخشی طبیعی از فرآیندها پذیرفته شوند. او از تجربه خود در بازاریابی B2B و استفاده از داده‌ها و هوش مصنوعی برای ارزش‌آفرینی به مشتریان و سرمایه‌گذاران سخن می‌گوید.

✅ضرورت استدلال قوی برای برون‌سپاری
بن ویلسون، مدیر خلاقیت شرکت The Big Sky، توضیح می‌دهد که بسیاری از شرکت‌ها با تولید محتوای تبلیغاتی درون‌سازمانی، ضربه‌ای به کسب‌وکارهای خلاقانه وارد کردند. او معتقد است که شرکت‌ها به دنبال تبلیغاتی ملموس‌تر و طبیعی‌تر هستند و با تغییر رویکرد، توانسته‌اند خدمات خود را با نیاز مشتریان همسو کنند.

✅شراکت برای رشد
ریتام گاندی، بنیان‌گذار Studio Graphene، می‌گوید ایجاد ارتباطات صادقانه با همکاران و تبادل تجربیات، نه‌تنها به رشد کمک کرده، بلکه حس دوستی و اعتماد را نیز تقویت کرده است.

✅ارائه کاری با تأثیر واقعی
ایان میلنر از Iris Worldwide بر اهمیت ارزش‌آفرینی در محیطی که بحران‌های متوالی رخ می‌دهد، تأکید می‌کند. او پیشنهاد می‌دهد که سازمان‌ها روی نقاط قوت خود تمرکز کنند و خدماتی ارائه دهند که متمایز و ارزشمند باشند.

✅تفویض اختیار برای رشد
کوین گیبونز، مدیرعامل Re:signal، بر اهمیت تفویض اختیار برای رشد تأکید می‌کند. او با واگذاری مسئولیت‌ها به کارکنان و تمرکز بر فرصت‌های جدید، موفق شده زمان بیشتری برای پیشرفت کسب‌وکار ایجاد کند.

✅هوش مصنوعی برای بهینه‌سازی فرآیندها
الیزابت لوکاس، مدیر اجرایی AutogenAI، استفاده گسترده از هوش مصنوعی را در وظایف روزمره خود به عنوان عاملی برای افزایش بهره‌وری و خلاقیت معرفی می‌کند. او از هوش مصنوعی برای تحلیل داده‌ها، پیش‌نویس محتوا، و بهبود داستان‌سرایی استفاده کرده و این تکنولوژی را ابزاری برای بهبود تصمیم‌گیری و کاهش استرس می‌داند.

✅تمرکز بر مشتریان ارزشمند
استفان فرگوسن از Hex Digital، استراتژی تجربه مبتنی بر حساب کاربری (ABX) را برای شناسایی و خدمت به مشتریان کلیدی اجرا کرده است. این رویکرد با تمرکز بر نیازهای مشتریان پایدار، موفقیت‌آمیز بوده و هماهنگی بیشتری بین بخش‌های مختلف شرکت ایجاد کرده است.

🔖 نتیجه‌گیری:
مدیران و متخصصان در سال 2025 بر اهمیت چابکی، ارزش‌آفرینی، شراکت‌های موثر، و بهره‌گیری از فناوری‌هایی مانند هوش مصنوعی تأکید دارند. پذیرش تغییر، تقویت روابط و ارائه خدمات متمایز از عوامل کلیدی برای غلبه بر چالش‌های پیش رو خواهد بود.

✍ آکادمی مدیریت

@entall