شوکران

فقه دوران گذار

✍️ عبدالعلی بازرگان

سیصد آیه در قرآن با موضوع آزادی، دستمایه اولیه فقه دوران گذار است

🔺امام علی در مذمت علمای زمان خود، به دلیل اختلاف در فتواهایشان می‌فرماید: «آیا خدا دین ناقصی نازل کرده و برای کامل کردن آن باید از آنان کمک بگیرد؟»

🔺اکثریت مردم اهل مطالعه در دین نیستند، دین‌داری‌شان سنتی است و عملکرد مراجع دینی را عین دین می‌دانند. با این‌ حال نه فقه، به معنای شناخت، مُردنی است و نه دینِ فطریِ برپادارنده انسان مردنی است، اما قرائت فقیهان با فتاوی نخ نماشده ناسازگار با دنیای امروز، مسلماً میرا خواهد بود.

🔺فقیهان قرار بود به اتکا اصول چهارگانه کتاب، سنت، عقل و اجماع برای مسائل جدیدی که در جوامع پیش می‌آید، حکمی متناسب استخراج کنند، اما چند درصد فتاوی فقیهان محصول این چهار اصل است؟!

🔺نباید معنای فقه را در میدان احکام محدود کرد. مگر در دوران طلایی تمدن اسلامی که مقارن با قرون وسطای مسیحیت بود، مسلمانان در همه رشته‌های علمی آن ‌زمان، از پزشکی گرفته تا نجوم، فیزیک، شیمی و... سرآمد جهانیان نبودند؟ اوج انحراف با محبوس شدن فقه در احکام فرعیِ فردی بود که با افول معتزله و اوج گیری اشاعره در دوران سلجوقیان و تأسیس نظامیه‌های تحت سلطه دولت، چراغ علم خاموش شد و جهان اسلام به انحطاط افتاد.

🔺نادیده گرفتن سیر طبیعی نزول قرآن و سلسله مراتب اهمیت موضوعات آن و متمرکز شدن در یک موضوع فرعی فردی، سرطانی را تداعی می‌کند که به همه اندام‌ها، متاستاز داده باشد. زیبایی صورت، ناشی از تناسب میان اجزای آن است و بزرگ شدن هر عضو، جز زشتی به بار نمی‌آورد.

🔺مرحوم دکتر یدالله سحابی، پایه‌گذار فقه زیست‌شناسی در ایران است؛ تفقه به طبقه و قشر ویژه‌ای محدود نمی‌شود. قلمرو آن نیز به احکام شرعی محدود نمی‌گردد، پس استادان و دانشجویان رشته‌های مختلف علمی دانشگاه در مفهوم عام کلمه فقه، در حال فهمیدن و شناخت جهان، علوم و معارف مختلف هستند و هر استادی را می‌توان فقیه رشته خود دانست.

‌ 🔺آیا می‌توان عنوان کرد که فقه در اسلام، وضعیتی استثنایی در مقایسه با سایر ادیان دارد؟ در مورد بایدها و نبایدها و قوانین دینی، الزامی بودن یا نبودن فعلی را باید از کتاب آسمانی آن دین فهمید، نه نظر متولیان آن که می‌تواند متفاوت و متضاد باشد

🔺در قرآن بیش از سیصد آیه در ارتباط با آزادی می‌توان یافت که دست‌مایه اولیه‌ «فقه دوران گذار» است؛ دوره گذر از فقه کنونی برای فقیهانی که بخواهند درباره اسلام رحمانی و آزادی مخالفان حرف تازه‌ای بزنند.

▫️بازرگان، عبدالعلی، مجله نقد اندیشه، شماره دوم و سوم، صص ۱۸۹-۱۵۸

💢لینک خرید مجله
‏https://zarinp.al/584858
▪️اینستا
‏ instagram.com/naghdeandisheh
▪️توییتر
‏twitter.com/naghdeandisheh
@naghdeandisheh

شگفتی‌های فرهنگ ایران

✍️استاد فریدون جنیدی

🔺در اندیشه ایرانی پس از اسلام، عرفان راستین و فلسفه راستین، پس از آنکه از دو راهِ جدا از ‌هم می‌گذرند، سرانجام، هر یک، به گونه‌ای‌ با یکدیگر دیدار می‌کنند و این از شگفتی‌های فرهنگ ایران است که رهروان آن اگر نیک بیاندیشند، چون از یک ریشه بهره گرفته‌اند، یک میوه دارند، یکی با شوریدگی و سرمستی و دیگری با سنجیدگی و سنگینی!

🔺در سرتاسر گفتارها و باورهای ویژه ایرانیان باستان، «خرد» و «اندیشیدن»، چنان جایگاهی دارد که از نام خداوند و نگرش درباره هستی و... بدین دو دست می‌یازیدند.

🔺فلسفه در فرهنگ و اندیشه ایرانی، دانشی آموختنی است، نه یک خرد ذاتی.

🔺فلسفه و فیلسوف، واژه‌هایی هستند با ریشه‌ای یونانی که برابرند با: «دوست داشتنِ خرد و دانایی» و «دوست‌دارِ دانایی یا دانش»! هم‌زمان با گسترش فلسفه در یونان باستان، کورش بنیاد شاهنشاهی‌ای را در ایران می‌گذارد که «هخامنشی» خوانده می‌شود.

🔺هخامنشی در سنگ‌نبشته‌های هخامنشیان به دبیره (خط) میخی فارسی باستان «هَخامَنیشَ‌یَ» از «هَخامَنیش» است.

🔺روشن است که «خداوند جان و خرد» در سروده فردوسی، ترجمه‌‎ای دلپذیر و درست از «اهورامزدا» در اوستا است. اینچنین است که اندیشه فردوسی از دیگر سرایندگان پارسی‌زبان جدا می‌‌شود.

🔺فردوسی پیوسته به اندیشه نیاکان، «خردِ هستی بخش» یا «سرورِ خردمند» را برتر از هر سخنی می‌داند:
کزین برتر اندیشه، برنگذرد...

🔺ایرانیان باستان خداوند را «سرور خردمند» می‌دانستند و نخستین و برترین صفت خداوند را «اندیشه نیک»!

🔺این اندازه بس است تا دریابیم نیاکان ما چه ارزشی به خردورزی و فرزانگی می‌دادند و این خود، به گونه‌ای دیگر در یونان باستان به زبان یونانی و پسان، به زبان عربی و فارسی، از راه ترجمه‌های ایرانیان در زمان عباسیان، از نوشته‌های پهلوی و یونانی و سریانی و هندی، میان دانشمندان مسلمان روان گشت.

🔺اکنون بسیاری از سخنان دیگر را می‌توان به این نوشتار افزود، اما به همین اندازه بسنده می‌شود تا جوان ایرانی خود به دنبال شاهنامه و انبوه نوشته‌های فیلسوفان و عارفان ایرانی پس از اسلام برود و پس از سیراب شدن از نوشته‌های اندیشه‌برانگیز آنان، به متن‌های پهلوی و اوستایی بنگرد و بسیاری از نکته‌های دیگر را خود پیدا کند.

▫️جنیدی، فریدون. مجله نقد اندیشه، شماره دوم و سوم، صص ۲۹۷-۲۹۹.

💢لینک خرید مجله
‏https://zarinp.al/584858
▪️اینستا
‏ instagram.com/naghdeandisheh
▪️توییتر
‏twitter.com/naghdeandisheh
@naghdeandisheh

نهایتِ جنونِ جهان

✍️ مقاله اختصاصی پروفسور اسلاوی ژیژک:
هیچ چیز نمی‌تواند به شکلی که اکنون پیش می‌رود، ادامه یابد

🔺انسان چیست؟ او به هیچ ‌وجه یک موجود تمام شده یاهماهنگ نیست؛  او هنوز موجودی به شدت بی‌دست و پا است. انسان  تضادهای فراوانی را در خود جمع کرده‌ است.او باید به خودش نگاه کند و خود را به عنوان یک ماده خام یا در بهترین حالت، یک محصول نیمه ساخته ببیند و بگوید: «انسان خردمند عزیزم، بالاخره من روی تو کار خواهم کرد».

🔺انسان تمایل دارد در «تعقیب بدبختی» عمل کند و با شور و اشتیاق کاری را انجام دهد که به خوبی می‌داند تنها رنج را به همراه خواهد داشت. او خودآگاه یا ناخودآگاه در حال ستایش بدبختی است و در اینجا نیز به ذهنیت دکارتی وارد می‌شود.

🔺کثرت بحران‌های امروزی روشن می‌کند که همه‌چیز نمی‌تواند به شکلی که اکنون پیش می‌رود، ادامه یابد. اینکه ما چگونه پیش می‌رویم، موضوع پر از ریسک و بداهه‌سازی است.

🔺ما وقتی از محدودیت تناهی خود عبور می‌کنیم، خودِ مطلق را از دست می‌دهیم و امر جدیدی پدیدار خواهد شد، اما این معنویت، خلاقانه نخواهد بود که از فانی بودن و جنسیت رها شده باشد. در گذر به امر نو، ما قطعاً هر دو را از دست خواهیم داد و نه انسان خواهیم بود و نه خدا.

🔺ایدئولوژی اساساً در داستان‌هایی که توسط قدرت‌ها برایفریب دیگران اختراع شده‌اند نیست، بلکه در داستان‌هایی است که سوژه‌ها برای فریب خودشان اختراع کرده‌اند. ما داستان‌هایی هستیم که درباره خودمان می‌گوییم و این داستان‌ها مجموعه‌ای مغشوش و کثرتی متناقض از روایت‌هایی هستند که هیچ‌یک از خود آن‌ها، راهی برای خروج از معایب بسیارشان ارائه نمی‌دهند.
 
🔺علم، ذهنیت را از بین می‌برد و هدف آن درک «واقعیت عینی» است، در حالی که یک نظریه انقلابی به طور ذاتی، عملی است و مبتنی بر درگیری ذهنی. بُعد دینی یک کنش سیاسیِ رادیکال در یک واقعیتِ بسیار دقیق استوار است. پیروزی انقلاب لحظه‌ای است که با تعلیق قوانین اصلی مکتوب و نانوشته آن، از نظم اقتصادی و اجتماعی موجود خارج می‌شویم.

🔺ابرهای دیجیتالی، جدیدترین موجودیت «الهی» در دنیای امروز هستند که تا حد زیادی از کنترل خالقانش فرار می‌کنند. مشکل این ابرها که زندگی واقعی ما را تنظیم می‌کنند، این است که مبارزه طبقاتی را مضاعف می‌کنند. مبارزه طبقاتی بین سرمایه‌داران و پرولتاریا، با سرمایه‌دارانی که از استثمار پرولتاریا سود می‌برند، همچنان باقی است.

✍️ اسلاوی ژیژک، مجله نقد اندیشه، شماره دوم و سوم، صص ۳۰-۲۸

💢لینک خرید مجله
‏https://zarinp.al/584858
▪️اینستا
‏ instagram.com/naghdeandisheh
▪️توییتر
‏twitter.com/naghdeandisheh
@naghdeandisheh