حقایق کوتاه تاریخی
قسمت 40
تغییر سازمان رزم ارتش در دوران صفوی
از آغاز سلسله صفوی یعنی آغاز حکومت شاه اسماعیل صفوی تا شروع سلطنت پنجمین پادشاه این سلسله یعنی شاه عباس صفوی چیزی حدود 87 سال ارتش ایران ساختاری کاملا سنتی و قدیمی داشت. در واقع پایه و اساس ارتش ایران در دوران شاه اسماعیل ابتدا بر پایه نیروهای قزلباش بود اما پسر او یعنی شاه تهماسب اول سعی کرد با وارد کردن تدریجی سلاح گرم تربیت نیرویی جدید به نام غلامان قدرت نیروهای قزلباش را کمتر کند.

غلامان در واقع پسر بچه های مسیحی اهل قفقاز بودند که از کودکی برای آموزش های نظامی تربیت شده و در واقع شبیه نیروهای ینی چری عثمانی بودند. اما سلاح مورد استفاده نیروهای قزلباش و سایر نیروهای ارتش ایران تا قبل از به قدرت رسیدن شاه عباس همان سلاح های سنتی نظیر شمشیر،خنجر،تیروکمان،گرز و نیزه بود. در واقع نیروهای قزلباش با ورود تدریجی سلاح های گرم به ایران هیچ علاقه ای به استفاده از آنها نداشتند.

تغییر سازمان رزم ارتش
با آغاز سلطنت شاه عباس این شاه جوان به خوبی ضرورت تغییر سازمان رزم ارتش را حس کرد. در دوران حکومت او نیروهای غلامان به 15 هزار نفر افزایش یافت. همچنین شاه 12 هزار نیروی پیاده و بیست هزار سواره نظام را در اختیار داشت که به طور مستقیم از شخص او حقوق می گرفتند .

بعد از ورود برادارن شرلی به ایران و آغاز ساخت توپ و تفنگ در اصفهان ، واحد های تفنگ چی و توپخانه به ارتش ایران اضافه شد.بنا به روایت پیترو دلاواله جهانگرد ایتالیایی شاه صفوی بعد از مشورت با برادران شرلی تصمیم گرفت نیروهای تفنگچی را از میان روستاییان خشن و قوی هیکل ایرانی استخدام کند. نیروهای تفنگ چی اگرچه سرباز پیاده محسوب می شدند اما می توانستند در عملیات های مختلف به خوبی به صورت سواره نیز به نبرد ادامه بدهند. این نیروها در تمام سال حقوق ثابتی از خزانه شاه می گرفتند و به طور دائم در خدمت ارتش بودند. بهترین تفنگچیان ایران اهل مازندارن بودند. تعداد دقیق تفنگچیان ایران در دوران شاه عباس مشخص نیست اما تعداد آنها بین 20 تا 60 هزار نفر برآورد می شود.

بنا به گزارش تاورنیه تمرین تفنگچیان دوران شه عباس دوم به این گونه بود که آنها تفنگ های خود را به سوی ردیفی از ده نیزه فرو رفته در زمین که برسر هر کدام از آنها سیبی قرار داشت نشانه می رفتند. هر تفنگچی می بایست این سیب ها را از فاصله صد قدمی شکار می کرد. اما یگان توپخانه که توپچی نامیده می شدند جزو دیگر واحدهای جدید ارتش ایران در دوران صفوی محسوب می شدند. توپخانه ایران می توانست 500 توپ به همراه 12 هزار توپچی را روانه میدان جنگ کند. از توپخانه بیشتر در محاصره شهرها استفاده می شد. توپ چی ها در طول محاصره کیسه های ماسه رو دور تا دور آشیانه توپ خود قرار می دادند تا از آن محافظت کنند. با وجود تلاش های شاه عباس یگان توپخانه چندان در ارتش ایران مورد توجه قرارنگرفت و بتدریج از کیفیت آن کاسته شد.

اما یکی دیگر از بخش های مهم ارتش ایران در دوران صفوی شاهسون ها بودند. در واقع این نیروها نیروی ملی کاملا داوطلب و متشکل از اقوام مختلف ایرانی بودند که تعداد آن ها در دوران شاه عباس به 120 هزار نفر می رسید. حدود 45 هزار نفر آنها نیروی دائمی محسوب شده و در لشکرهای نخبه (قورچی و غلامان)و رسته سلاح های گرم خدمت می کردند.

یساولان یکی دیگر از یگان های نظامی ایران در آن دوره بودند. این نیرو در واقع مسوول محافظت از بناها و تجهیزات مهم کشور بود و در سفرهای مهم شاه ، خاندان سلطنتی و حضور سفرای خارجی امنیت را برقرار می کرد. به عنوان مثال زمانی که سفیران روسیه تزاری و گورکانیان هند وارد اصفهان شدند یک گارد 60 هزار نفره از سربازان کاملا مسلح و منظم یساول در دو سوی مسیر از کاخ شاه عباس در اصفهان تا روستای دولت آباد صف کشیده و به این سفرا خوش آمد گفتند.

#حقایق_کوتاه_تاریخی
#امپراتوری_صفویه
#شاه_اسماعیل_صفوی
#شاه_عباس_اول
#ارتش_ایران
#سلاح_گرم
@Enza_History_Panel