سخنرانی‌ها

✍️ سعید حجاریان

🖊 پیچِ تاریخی



@sokhanranihaa
قبل از بحث درباره نسبت شخصیت آیت‌الله منتظری با دو مفهوم «قدرت» و «اخلاق» بدواً، باید یادآور شوم که برای من، ایشان به‌قدری دارای مکارم و سجایای اخلاقی است که نمی‌توانم ذره‌ای در خلوص نیت‌اش تردید کنم. بنابراین آنچه‌ درباره او می‌نویسم، مربوط می‌شود به تضادهایی که از دو تفکر متضاد درون وی برخاسته است بی‌آنکه لزوماً به شخصیت ایشان راجع باشد.

اولین آن‌ها مربوط می‌شود به بسط دادن و مدلل کردن تئوری ولایت فقیه- که امام خمینی پیش‌تر پایه آن را ریخته بود. مرحوم منتظری تلاش کرد در مباحث «مبانی فقهی حکومت اسلامی» این تئوری را از مطالب حاشیه‌ای دروس استادش، استخراج کند و آن‌ها را مستقلاً به بابی عظیم در فقه تبدیل کند تا بتوان پایه‌های نظام تازه تأسیس را بر آن بنا نهاد. و این نبود جز توجه شاگرد به استادش؛ که همانا امام خمینی باشد.

آیت‌الله منتظری از باب فلسفه یا عرفانِ ابن عربی به موضوع ولایت فقیه ورود نکرد، بلکه در قامت یک فقیه سنتی تلاش کرد که با متدهای رایج در حوزه‌های علمیه ثابت کند که بعد از غیبت حضرت قائم، نائب وی که همانا فقها باشند- اعم از فردی یا گروهی- می‌توانند (و باید) متولی حکومت اسلامی شوند. بگذریم از آن‌که آن مرحوم در چند دوره در این رأی خود تجدیدنظر کرد اما بالاخره وی در دوره تأسیس جمهوری اسلامی، به‌رغم آنکه دیگرانی بودند که تلاش داشتند این ایده را پیش‌ ببرند، نقشی ویژه و پیشتاز ایفاء کرد.

از مسئله ولایت فقیه که بگذریم، صافی ضمیر مرحوم منتظری، و علاقه وی به نهج‌البلاغه باعث شد ایشان به‌شدت به حق‌الناس حساسیت نشان دهد. متأسفانه، در جایی که امام خمینی، به‌علت ناتوانی جسمی، قدرت پذیرش مراجعین و اصحاب عریضه را نداشت، مقامات کشوری و همچنین توده مردم تنها ملجاء‌شان آقای منتظری بود و این امر باعث شد که مشکلات کشور به‌سمت وی سرازیر شود حال آن‌که بخاطر نداشتن قدرت توان رفع آن مسائل و از آن مهم‌تر دروازه‌بانی مطالب دریافتی را نداشت. با این حال، مرحوم منتظری نامه‌نگاری‌هایی داشت، و مسائلی را پیگیری می‌کرد اما در همان چارچوب محدود و بی‌قدرت. به‌عبارتی، دغدغه انسان‌مداری و حق‌الناس ایشان، با بی‌قدرتی ممزوج بود و این دایره تأثیر وی را حداقلی می‌کرد.

حال باید گریزی به یک گره اخلاقی بزنم که در ایشان برجسته شد. مرحوم منتظری از شنیدن خبر مظالم، به‌ویژه به‌نام دین، برآشفته می‌شد. خاصه در شرایطی که امکان پیگیری برای‌اش میسر نبود و گویی، در این لحظه، ذهن ایشان دچار یک دوگانگی شد. زیرا جمع حکومت مؤیّد از نظر معصوم، و آن عریضه‌ها و اخبار را ناممکن می‌دید. این گره زمانی کورتر هم شد؛ زیرا، ایشان در کسوت «قائم مقامِ رهبری» نه می‌توانست مانند مرحوم مهندس بازرگان عطای قدرت را به‌ لقای‌اش ببخشد، و نه می‌خواست مانند مرحوم بنی‌صدر سکوت پیشه کند و با وضعیت موجود همراهی کرده و منافع خویش را پیش ببرد. اما بالاخره این گره باز شد؛ یعنی مسئله به‌جای «حل شدن»، «منحل» شد! زمانی‌که خبر وقایع تلخ سال ۱۳۶۷ برجسته شد، بین تئوری‌ای که مطلوب‌ می‌پنداشت و اخلاق و سنتی که بدان وفادار بود، گسست پدید آمد. از آن پس تا زمان ارتحال، «آیت‌الله» بر مدار اخلاق حرکت کرد. البته این بار از زاویه‌ای دیگر؛ یعنی بازاندیشی درباره «قدرت»، بازخوانی تئوری ولایت فقیه و چارچوب‌بندی آن در قالب نظارت فقیه. این تجدیدنظر و فاش‌گویی‌های متعاقب آن بی‌هزینه نبود و منتهی به حصر خانگی ایشان بود.

به خاطر دارم در دوران حصر، گروهی از دوستان از پشت‌بام خانه احمد آقای منتظری و عبور از «خر پشته» با آیت‌الله در حیاط خانه ایشان گفتگو می‌کردند. مقامات قضایی متوجه شده و با ورق آهن «خر پشته» را جوش دادند. سپس در زمستان، ناودان پشت‌بام خانه احمد آقا بسته شد و آب به درون اتاق‌ها نفوذ کرد. برای باز کردن راه آب، نیاز به گشودن «خر پشته» بود اما مقامات از آن هراس داشتند. احمد آقا نامه‌ای به آقای خاتمی نوشت و ماجرا به شورایعالی امنیت ملی کشید. در نهایت تصمیم بر باز کردن موقتی «خرپشته» برای مرمت پشت‌بام گرفته شد. البته من نمی‌دانم این مصوبه به تنفیذ رهبری هم رسید یا خیر؟

.
🆔 @sokhanranihaa
🆔 @SaeedHajarian
🆑 #کانال‌سخنرانی‌ها
🌹

✍️ مهدی نساجی

🖊 نقدی بر گرامیداشت روز زن و  مادر


@sokhanranihaa
✔️مشخص نیست روز میلاد حضرت زهرا (س)، روز زن است یا روز مادر. احتمالا برای کسانی که این روز را در تقویم قرارداده اند، زنانگی و مادرانگی یکسان تلقی شده اند و در حقیقت زنانگی به مادرانگی «تقلیل» داده شده است. نوع مواجهه تریبون های رسمی و غیر رسمی نیز همین پیام را دارد که زن، یعنی مادر و بنابراین زن خوب، یعنی مادر خوب. مادر خوب هم کسی است که به «وظایف» مادری می پردازد: تربیت فرزند، تلاش برای بزرگ کردن او، شب بیداری و از خوراک خود زدن و فداکاری برای او.

چنین رویکردی، زن را موجودی برای «دیگری» می خواهد و نقش زن را در مادر بودن فرو می برد.

این درحالی است که هم در شرع و هم در عرف امروز جهانی، فرزندپروری یک «وظیفه مشترک» میان زن و مرد است و این پیشفرض که زنان وظیفه مراقبت و تیمار داری و از خودگذشتگی برای فرزند را دارند، یک پیش فرض تبعیض آمیز است. نگهداری از فرزند، وظیفه زن نیست، بلکه یک وظیفه مشترک میان دو نفری است که فرزند را به دنیا آورده اند و چگونگی تقسیم کار میان آن دو کاملا بستگی به شرایط اجتماعی و توافق طرفین دارد. ممکن است حالتی پیش بیاید که زن، کمتر از مرد به  فرزندان بپردازد.

یک خانم که مدال آور ریاضیات جهانی است را تصور کنید که موقعیت های شغلی بین المللی مهمی برایش فراهم می شود، در صورتی که همسرش متوسط است. در همین دوران این زن و شوهر با توافق یکدیگر بچه دار می شوند و با هم توافق می کنند که پدر، مسوولیت نگهداری فرزند را بیشتر از مادر به عهده بگیرد و مادر به روزی یکی دو ساعت وقت گذراندن در بعد از ظهرها و روزهای تعطیل برای کودک اکتفا می کند و بقیه روز، این پدر است که از کودک مراقبت می کند و این روند تا بزرگسالی ادامه پیدا می کند. در این صورت، زن، مسوولیت بسیار کمتری در فرزند پروری داشته است.

در فرض فوق،

اولا، هیچ داده روانشناختی و هیچ مطالعه ای نشان نداده است که این کودک به این دلیل که پدرش از او مراقبت کرده، دچار اختلال در شخصیت و عاطفه و یا هرچیز دیگر باشد، بلکه می تواند فردی کاملا سالم از نظر روحی و روانی و جسمی باشد.

ثانیا، آن زن، هیچ گونه رفتار غیر اخلاقی و غیر شرعی انجام نداده است و کماکان به عنوان یک «انسان» می تواند شایسته تقدیر باشد. او، با آنکه مسوولیت مراقبت از فرزند را به دوش نگرفته است، کماکان می تواند انسانی کامل، دارای بالاترین فضیلت های اخلاقی و مقرب پروردگار باشد.

در قرآن حتی یک مورد وجود ندارد که فرزندپروری و تیمارداری کودک و سختی کشیدن ها برای رشد فرزند را از وظایف مادر بداند و اتفاقا تصریح و تاکید می کند در بزرگ کردن بچه، زن و مرد با هم توافق کنند و هیچکدام نباید متضرر شوند (بقره، 233).  تنها موردی که از زن بابت سختی هایش تجلیل شده، هنگام بارداری است، که البته امری زیستی و فیزیولوژیک است. 

اگر قرار است روز مادر، به گونه ای برگزار شود که «زن مطلوب» همان «مادر مطلوب» باشد و به این ترتیب در قالبی شفقت آمیز و تجلیل آمیز، نقش زن در مادرانگی منحل شود و سپس چنین جایگاهی تقدیس شود، این، همان «تبعیض شفقت آمیز» است. تبعیض شفقت آمیز، نوع جدیدی از تبعیض علیه زنان است که به جای تبعیض خصمانه علیه زنان، با ظاهری دلسوزانه، زن را تبدیل به موجودی «برای دیگری» می کند: «برای فرزند» یا «برای شوهر».

می توان روزی را به نام روز مادر نامید ولی باید مراقب بود زنانگی به مادرانگی تقلیل نیابد. هرچند بهتر بود، روز پدر و مادر با هم ادغام می شدند، و در یک روز، مشترکا از تلاشهای آنان تقدیر می شد تا زمینه های تبعیض شفقت آمیز ایجاد نشود.

.
🆔 @sokhanranihaa
🆔 @delshodeyevelshode
🆑 #کانال‌سخنرانی‌ها
🌹

✍️ مهران صولتی

🖊چرا یلدا نوستالژیک شد؟


@sokhanranihaa
✅ سخن از یلداست. آیینی تاریخی که بهانه‌ای می‌شود برای دورهمی‌های خانوادگی. بساط هم جور است: سماور ذغالی، چراغ گردسوز، کرسی قدیمی، شاهنامه، دیوان حافظ، و پذیرایی از جنس انار و انگور و آجیل. چند سالی‌است که برپایی یلدا به شمایل گذشته‌های نه چندان دور، به یک پدیده اجتماعی در ایران تبدیل شده و هر سال هم رونق بیشتری می‌یابد. با پررنگ شدن شبکه‌های اجتماعی هم‌اینک شاهد احیای هر چه بیشتر سنت‌های دورهمی فامیلی در قاب تصاویر و ویدئو‌های کوتاه هستیم.

✅ همه‌جا سخن از آرزوی بازگشت به گذشته‌ای است که در آن همه اعضای دور و نزدیک خانواده در منزل بزرگ خاندان جمع شده و شبی ماندگار و خاطره‌ساز را رقم می‌زدند. شاید بتوان گفت ما اکنون با یک نوستالژی مواجه شده‌ایم. اما چرا؟ هر چند که ملت‌ها همواره خاطره‌های جمعی تاریخی و دلنشینی داشته‌اند که از آن برای یادآوری گذشته افتخارآمیز خود بهره می‌برده‌اند ولی پررنگ شدن بیش از پیش این نوستالژی در ایران می‌تواند نشانی از برخی مسائل اجتماعی داشته باشد که ما امروزه با شدت بیشتری با آن‌ها مواجه شده‌ایم.

✅ به نظر می‌رسد بخش مهمی از این نوستالژی در واکنش به نارسایی‌های موجود در ایران به دلیل انباشت بحران‌ها و مدرنیته بدقواره‌ای است که به آن دچار شده‌ایم. شاهد ما زیستن  در وضعیتی است که نه تنها بسیاری از مشکلات ناشی از توسعه برون‌زای قبل از انقلاب حل نشده باقی مانده، بلکه معضلات بسیار بیشتری هم بر آن‌ها افزوده شده است. اگر در گذشته دین پناه‌گاهی تلقی می‌شد که مردم از سر استیصال می‌توانستند به آن پناه ببرند و آرامش یابند، امروزه به دلیل بهره برداری‌های سیاسی، بخش عمده ای از این ماوای امن فروریخته و کم اثر شده است.

✅ اگر در روزگار گذشته شب نشینی‌ها در شکل طبیعی و متناسب با شرایط اجتماعی و خانوادگی خود انجام می‌گرفت، امروزه با افزایش خودمحوری‌ها و منفعت طلبی‌ها، شاهد احساس حسرت عمیق برای گذشته جمعی خود هستیم. آرزومندی برای روزگاری که دیگران هم برای‌مان مهم بودند، به یکدیگر اعتماد داشتیم، و اگر چه در ابراز محبت کاستی داشتیم ولی برق مهم انگاشتن دیگران همواره در دیدگان‌مان می‌درخشید.

✅ خلاصه بگویم مشکل امروز ما این است که زمان و زمانه‌مان دگرگون شده است ولی ما از آفرینش منظومه فکری، عملی، اخلاقی و اجرایی لازم برای نوسازی نوعی تفکر انتقادی، هم‌بستگی اجتماعی، اخلاق مدنی و جامعه‌ای پویا و توانمند در حل و فصل بحران‌های خود بازمانده‌ایم. این عوامل موجبات شکل‌گیری و رونق بیش از پیش یک نوستالژی را برای جامعه ایران فراهم آورده‌اند. گذشته‌ای که اگر چه بی‌ایراد نبوده است ولی در مقایسه با امروز پر‌ ایراد ما ، می‌تواند دست کم برای لحظاتی کوتاه هم که شده اوضاع نابسامان کنونی را از خاطرمان محو سازد. یلدا مبارک

#یلدا
#نوستالژی

.
🆔 @sokhanranihaa
🆔 @solati_mehran
🆑 #کانال‌سخنرانی‌ها
🌹

✍️ «طلب علم بر هر مسلمانی واجب است.»

👤 پیامبر اسلام ص

#روجین
🌹