علوم اجتماعی،مسائل روز

✍ دکتر احمد محمدپور
جامعه‌شناس و استادیار دانشگاه بنتلی امریکا

با نسل جدیدی از دانشگاهیان یا بهتر است بگوییم جامعه‌شناسان روبه‌رو هستیم که در قامت روشنفکر دست به نقد و نظر و نامه‌نگاری به مقامات و غیره زده‌اند، نوعی اکتیویسم که می‌توان آن را والوریزم یا پهلوان‌بازی فکری خواند. با بسیاری‌شان ناآشنا نیستم. برخی از آنها سالها در موسسات افکارسنجی مشغول بودند، برخی در ادارات به‌ویژه ارشاد و میراث فرهنگی و شهرسازی برای گرفتن چند طرح و پروژه رقابت می‌کردند و برخی دیگر نیز در قامت مشاور انتخاباتی و سیاسی ظاهر شده‌اند. تردیدی نیست بسیاری شان در دعواهای زرگری یا خودی هزینه‌هایی داده و حتی برای مدتی بازداشت و زندانی شده‌اند اما این باعث نشده است پیراهن یقه آخوندی نپوشند و از هویت به اصطلاح ملی و ایرانیت و نظایر آن که گویا با به سر عقل آمدن مقامات و ... قابل‌حل است، دفاع نکنند. به استثنای تنی چند از جامعه‌شناسان، جامعه‌شناسی در ایران هرگز عاملیت سیاسی، نهادی و روشنفکری نداشته است. این رشته همچون مردم‌شناسی، و مشابه علوم اجتماعی استعماری جز در خدمت نظریه‌پردازی و تحمیل هویت همگون و تکین و غیرتاریخی قوم فرادست نبوده و از فهم و بررسی ملل تحت انقیاد فراتر از فولکلور و قوم و قبیله نرفته است. نامه‌نگاری‌های‌تان نه وضع موجود را تغییر می‌دهد و نه آب رفته را به جوی باز می‌گرداند. چه چیزی باعث شده است تصور کنید از یک بسیجی یا طلبه متفاوت هستید و چگونه به این توهم رسیدید که ملل تحت انقیاد و مستعمره‌شده توهم شما را باور می‌کنند؟ شما هنوز در تعریف جامعه و فرهنگ مانده‌اید. دست‌کم به مقدمات جامعه‌شناسی پایبند باشید.

@AnthroRojhelat

👥 تلگرام علوم اجتماعی، مسائل‌روز👥
.
👉 @SOCIAL_SCIENCE
👉🏿 @SOCIAL_SCIENCE
.
🆔 Instagram: @Social.Sciences1

⚠️هیولای نوروز کوردستان و ٨٠٠ شکارچی از اهالی ...

✍د.سردار فتوحی

نور در تاریخ ایران همواره مرکز توجە بوده است. خدا نورالانوار یا نور مطلق (خورشید عالم) است. همه نور را از خدا می‌گیرند. هر چقدر به مرکز نور (خدا) نزدیک باشید کامل و بی‌نقض خواهید بود زیرا خدا بی‌عیب و نقض است و هر چقدر از این نورالانوار (خدا) دور شویم به کفر نزدیک‌تر می‌شویم.

این اندیشه که مبنای تاریخی ایران بود سکولار شد، خدا از مرکزیت افتاد و قومیت (فارس) جای آن را گرفت. فارسی تبدیل به نورالانوار شد و سایر قومیت‌ها با فواصل مختلف از آنها نزدیک و دور قلمداد شدند. قوم فارس مترادف با ایران شد، آنها خود را بی­‌عیب و نقض تلقی کردند همه ایده‌های خوب، فرهنگ خوب، هنر و تاریخ خوب از آن خودشان تصور کردند و حاشیه باید به پیرو آنان (مرکز) باشد.

در نظر آنان حاشیه برای خندیدن است، برای تماشاکردن فقر (کولبری، سوخت‌بری و ...)، بدبختی، رنج و داستان­‌هاست. حاشیه‌ها سوژه‌های تماشایی هستند. از آنها باید جوک ساخت (جوک قومیتی)، فیلم جذاب ساخت (درخت گردو، نون خ، پایتخت و ...)، یا در نهایت به آنها ترحم کرد تا بزرگی و مرکزیت خود را استوار و حفظ کنند، زیرا ترحم سایر ملیت/قومیت‌ها را حقیر می‌کند. هر وقت نتوان به آنها خندید یا نتوان به آنها ترحم کرد مرکز احساس خطر می­‌کنند. 

در این نگرش، فارس‌ها مرکز ایده (نور)، شادی، فکرِبِکر، رسوم انسانی هستند و از آنجا باید راهی حاشیه­‌ها شود ولی نباید از نورالانوار (فارس) قوی­‌تر باشند. هر کجا حاشیه بخواهد تاریخ بزرگی خود را بنویسد (غیر از تاریخ مرکز) یا فرهنگی انسانی‌تر از خود نشان دهد مرکز نگران از دست رفتن خود می‌شود، زیرا کفر (در اینجا تجزیه‌طلبی و مخدوش کردن ایران) تلقی می­‌شود و تازیانه را بر دست می­‌گیرند (به نیروهای نظامی متوسل می­‌شوند). حتی اگر نیروی فرهنگی و روشنفکر باشند چماق به‌دست می‌گیرند یا دست به دامان نیروهای نظامی می‌شوند. لذا مسئله فرهنگی را با ترس و وحشت پاسخ خواهند داد. روشنفکر ایرانی در یک دست کتاب و در دست دیگر اسلحه دارد و بر حسب موقعیت از آنها استفاده می­‌کند.  

لذا بیانیه ٨٠٠ نفر از چهره‌های مشهور تنها ادامه این تفکر تاریخی بوده است. با برگزاری نوروز طی سال‌های پیشین، ابتدا با تئوری‌ها و هنرها خواستند آن را ذیل و دنباله رسوم خود قرار دهند ولی از آنجایی که مرکزگرایان چیزی برای ارائه در نوروز ندارند آن را کفران خواندند و چماق (اسلحه) به‌دست گرفتند. آنها همواره ضعف خود را زیر مفاهیمی همچون وحدت ملی و ... پنهان می‌کنند. آنان با انتشار این بیانیه در پی آن هستند که ضعف‌ها و ترس‌های خود را تبدیل به قانون کنند (همانند آنچه دوره پهلوی رخ داد).

چیزی که آنان را به وحشت انداخته است نوروز می‌خواهد سراپا کنش باشد، می‌خواهد تاریخ بسازد زیرا در نوروز، شادیِ تهرانیزه‌شده توسط کوردها مصرف نشده است، کوردها رسوم بسته‌بندی‌شده ایرانشهری را خریداری نکرده‌اند و ایده‌های آنها توسط کوردها اجرایی نشد (مثلا در پاسارگاد حضور یابند و...). به‌عبارت کلی، کوردها دنباله‌رو آنان نبوده‌اند و از شادی، ایده و رسوم مرکززدایی کرده‌اند.

نکتە قابل توجە آن است اکثر امضاکننده‌های این بیانیه، لیبرال‌های منتقد جمهوری اسلامی هستند که همانند سلطنت‌طلبان مشکل آنها در مقداری تساهل و مدارای جمهوری اسلامی در برخورد با اتنیک‌هاست ( جهت نوروز، زبان مادری و ...). آنچه باید تاکید داشت اپوزیسیون‌های جایگزین جمهوری اسلامی، به سایر ملیت/قومیت‌ها حتی اجازه سخن گفتن به زبان تاریخی/مادری را نخواهند داد.

@fotuhi98

👥 تلگرام علوم اجتماعی، مسائل‌روز👥
.
👉 @SOCIAL_SCIENCE
👉🏿 @SOCIAL_SCIENCE
.
🆔 Instagram: @Social.Sciences1

👆👆👆👆
نکته دیگر نقش روشنفکران در مفصل‌بندی یک گفتمان است؛ یادمان نرود که روشنفکران ایرانیِ تحصیل‌کرده در آلمان و آشنا به نازیسم بودند که رضاشاه را به تخت نشاندند، حال نوادگانِ کم‌خردشان در صدد تکرار تاریخند! با این تفاوت که تقلید اینان از نازیسم و روشنفکران ایرانی پهلوی ناشیانه است، نه برگزاری جشن نوروز کوردی!
گفتمان ناسیونالیسم سرکوبگر ایرانی در مقاطع مختلف تاریخی همواره از خلال غیرفارسی‌زبانان خود را بازمفصل‌بندی کرده است، کسروی‌ها، رشید یاسمی‌ها، طباطبایی‌ها و حالا هم پورناظری‌ها! البته که این نوازنده‌های گرامی به غایت بی‌سوادترند! این به‌ظاهر روشنفکران ایرانی یادآور تخت پروکروستس (Procrustes) یونانی‌اند. پروکروستس در کنار جاده‌ای به آتن، تختی داشت که معیار سنجش درستی و کامل‌بودن انسان‌ها بود،  وی رهگذران را به بهانه‌های مختلف [در اینجا تمامیت ارضی، خطر تجزیه، اتحاد ملی، توطئه دشمنان] به خانه می‌برد و روی تخت می‌خواباند، اگر از طول تخت کوتاه‌تر بودند آنقدر آنها را می‌کشید تا هم‌طول تخت شوند و اگر از تخت بلندتر بودند آنقدر از پاهایشان قطع می‌کرد تا هم‌اندازه‌ی تخت شوند. همین استعاره بنیان اندیشه‌های این کینه‌توزان را نشان می‌دهد، کینه‌ای به دل دارند که از حقارتی تاریخی برخواسته است؛ کینه‌های ناشی از تفاوت و تنوع آزادی‌خوانه‌ی «دیگران». آنان نمی‌توانند جشن‌های رنگارنگ کوردستان را درک کنند! بنابراین به هر ریسمانی چنگ می‌زنند تا تحقیر و تقبیحش کنند!
درنهایت از یک طرف باید چنین بیانیه‌هایی را جدی گرفت، چراکه از عرض‌اندام یک گفتمان خطرناک حکایت می‌کند که هیچگونه تفاوت و تنوعی را نمی‌پذیرد. گفتمانی که به‌شیوه‌ای متناقض با رویکردی پان‌ایرانیستی،  پا‌نتورکسیم و پان‌کردیسم و...  را نفی می‌کند! اینان رادیکالیسم نژادی را رد نمی‌کنند، بلکه فقط رادیکالیسم نژادی مدنظر خودشان را ترویج می‌دهند، بنابراین بسیار خطرناکند، خصوصاً اینکه از بحران‌های موجود تغذیه می‌کنند و مشروعیت می‌خرند! آن هم تحت لوای میهن‌دوستی. اینان میهنی را دوست می‌دارند که هیچگونه تنوع، قشربندی، تفاوت، طبقه‌بندی و تفکیکی نداشته باشد [همان بنیان معنایی فاشیسم و نماد تبرپوش (Fasces)]؛ و مهم است که این سخنان را از زبان امثال پورناظریِ کُرد بیان کرده‌اند. از طرفی هم نباید جدی‌شان گرفت، چونکه از بیانیه و محتوایش مشخص است که اگر استدلال نخ‌نمای «خطر تجزیه» را ازشان بگیرید، عملاً هیچگونه استدلال ایجابی‌ای برایشان باقی نمی‌ماند. در هرصورت تاریخ نشان داده که میراث بشری به تنوع و تکثر و تفاوت‌هایش است که زنده است، نه به تخت پروکروستس امثال این نئوفاشیست‌های کم‌خِرَد...
 
 👥 تلگرام علوم اجتماعی، مسائل‌روز👥
.
👉 @SOCIAL_SCIENCE
👉🏿 @SOCIAL_SCIENCE
.
🆔 Instagram: @Social.Sciences1