زیر سقف آسمان

♦️زنده‌گی بدون دلیل


پرسش: "می‌تونید یه دلیل به من بگید که قانع بشم این زندگی ارزش ادامه دادن داره؟"

🌺 تقدیم به سعید و به یاد مسیح (ع)


این پرسش دشواری است که از من پرسیده شده. من پاسخ خوداَم را به این پرسش می‌دهم، بی‌آن‌که آن را جوابی مناسب برای دیگران تلقّی کنم؛ پاسخی که از جهان زنده‌گی‌ام می‌آید؛ نه از خوانده‌ها و شنیده‌ها و فلسفه‌بافی‌هایم.

زندگی‌کردن دلیل نمی‌خواهد، بهانه می‌خواهد. من بهانه‌های بسیاری برای آن دارم:‌ سیگار کشیدن با "صادق" یا "رسول"، قدم زدن زیر برف و باران، نشستن در تاریکی و سرکشیدن قهوه‌ی ترک، چپیدن زیر لحاف و خواندن رمان یا هر متن دل‌خواه، مزمزه کردن انبوه خاطرات خوش‌آیند زنده‌گی، نشستن پای صحبت مادر و سراپا گوش شدن (که این را دیگر ندارم)، صحبت کردن تلفنی با "محمدباقر"، قدم زدن در چشم‌انداز برگ‌ریز پاییز، خیره شدن ...

آه خیره شدن، بزرگ‌ترین بهانه‌ی زنده‌گی من است. همین یکی از هزار هزار بهانه‌ی دیگر بزرگ‌تر است. من اصلاً دل‌ام می‌خواهد تمام عمراَم در خیره‌شدنی طولانی بگذرد. چه‌قدر به جاده‌ها خیره شده‌ام: از تهران تا کرمان و از کرمان تا تهران، از کرمان تا جیرفت و از جیرفت تا کرمان، از تهران تا رشت و از رشت تا تهران، از تهران تا قم و از قم تا تهران، از اهواز تا بهبهان و از بهبهان تا اهواز و ... . راننده گیج می‌شود. نمی‌فهمد. هی به من نگاه می‌کند که در چه کاری هستم و در چه حالی هستم. نمی‌داند خیره شده‌ام. تجربه‌اش را ندارد. به من چه؟ هیچ توضیحی نمی‌دهم. چه لزومی دارد. فکر کن دیوانه‌ای کنارت نشسته. یک‌بار در صندلی جلویی اتوبوس، مردی زبان‌نفهم از تهران تا خود کرمان ورّاجی کرد و مزخرف گفت و مرا از خیره شدن به جاده بازداشت. مثل کنه چسبیده بود و سخن می‌گفت؛ آن‌هم از چیزهایی نفرت‌آور. هر کاری کردم بفهمد که سخنان او خوش‌آیند نیست، نفهمید یا نمی‌خواست بفهمد. شب بسیار دردناکی بود. یک شب تمام، فرصت خیره شدن به جاده حرام شد.

آه خیره شدن به ماه زیر نور زیبایش در حالی‌که پاها در آب شالیزار غوطه‌ور است و قورباغه‌ها، پرشور و یک صدا آواز می‌خوانند؛ در غروبی که مثل شب بهشت می‌ماند.

کاش تعهدی به کسی و چیزی نداشتم و می‌رفتم گوشه‌ای اختیار می‌کردم و خیره می‌شدم. یک سبد نان خشک و چند بطری آب برای یک هفته خیره شدن کافی است. محمد چه ثروت‌مند بود که می‌رفت در غار حرا خلوت می‌گزید و خدیجه برایش آب و نان می‌برد. وقتی می‌شود خیره شد، چرا نباید زنده‌گی کرد؟! کاش می‌توانستم در شب مه‌آلود جاده‌های شمال یکه و تنها تا ابدیت به جاده خیره شوم. نشستن کنار دریا از غروب تا پگاه و خیره شدن به دریا. خیره شدن و خیره شدن و خیره شدن. و چه می‌دانی که خیره شدن چیست؟

دوست من زندگی دلیل نمی‌خواهد، بهانه می‌خواهد. برای من و تویی که در جهنم زیست می‌کنیم، بهانه‌ی زنده‌گی، احتمال شنیدن بوی بهشت است. برای آنی که در جهنّم زنده‌گی می‌کند امّا بوی بهشت را -ولو برای لحظه‌ای- شنیده است، بزرگ‌ترین بهانه تکرار تجربه‌ی شمیم بهشتی است. و بهشت چه می‌دانی چیست برادر! بهشت جایی و لحظه‌ای است امن که غربت‌ات هیچ شود. بهشت جهانی آشنا است که می‌توانی خود را لحظه‌ به لحظه به جریان هستی واسپاری. بهشت لحظات بی‌خودی است در پای درخت سیبی و در زیر وزش نسیمی، وقتی که سیب ناچیده را چیده باشی! و چه می‌دانی بهشت چیست؟ آن‌کس که بویش را شنیده اندکی می‌شناسدش. بهشت لحظات بی‌خودی است در پای درخت سیبی و در زیر وزش نسیمی وقتی که سیب ناچیده را چیده باشی! و چه می‌دانی که بهشت چیست؟

آه برادر! کاش رها می‌شدم و خیره‌سر می گشتم و خلوتی می‌گزیدم و یک عمر خیره می‌شدم. نصر حامد ابوزید رفته بود ژاپن تا ایزوتسو را ببیند و مشورت بگیرد اما ایزوتسو با خود قرار گذاشته بود کسی را نبیند. او خیره شده بود و خیره‌گی اختیار کرده بود. ابوزید دست از پا درازتر بازگشت و ایزوتسو از خیره‌گی به‌در نیامد!

وقتی که می‌توانی نان خشکی را گاز بزنی و چیزی بیابی و بدان خیره شوی، چرا نباید زنده‌گی کنی! آه هنوز چیزی را نیافته‌ای برای خیره شدن؟‌ آه هنوز نمی‌دانی خیره شدن یعنی چه؟‌ پیش‌نهاد می‌کنم، مدتی به کوه بزنی تا خیره شدن بیاموزی. می‌توانی به افق زُل بزنی، بی‌هوا و بی‌دلیل. زُل بزن! طولانی. خیلی طولانی. هر بار طولانی‌تر. بگذار خیره شدن در چشمت خانه کند. خیره شدن بیاموز! آن‌وقت درمی‌یابی که زنده‌گی دلیل نمی‌خواهد، بهانه می‌خواهد.

کاش می‌شد یک عمر خیره شوم و زنده‌گی‌ام در خیره‌شدنی طولانی به پایان برسد. اگر زیر درخت سیب باشد و نسیمی حریرگون بوزد و سیب ناچیده را چیده باشم، محشری خواهد بود.

✍ حسن محدثی گیلوایی / 24 دی 1397


بازنشر: ۲۵ فروردین ۱۴۰۰

@NewHasanMohaddesi