#گل_پارسی
🔅از گُلِ پارسیام غنچهیِ عیشی نشِکُفت
حَبّذا دجلهی بغداد و میِ ریحانی
#حافظ
در «آثار و احیاء» نوشتهی خواجه رشیدالدّین فضلالله میخوانیم:
«گل، انواع است:
سرخِ تمام سرخ باشد، و سرخی که به سفیدی گراید؛ و آن، آن است که آن را «گلگون» گویند و در عراق، آن را «گلِ فارسی» گویند.»
از این عبارت دانسته میشود که
«گل پارسی» نوعی گلِ سرخ بوده است.
در بخش دیگری از کتاب، به عرق و گلابگیری از «
گل پارسی» اشاره رفته است:
«به هر ولایت که «گل پارسی» باشد، و عرق از آن گیرند و احتیاط کنند، گلاب نیکو بوَد.»
و در بابِ کیفیّت گلابِ این گل میافزاید
:
«هرچند، نسرین، خوشبوی میباشد، لیکن گلابِ آن، چندان نیکو نیاید که از «گل پارسی»
.نقل از:
وبلاگ محمدرضا ترکی
شاعر، مترجم و استاد دانشگاه
در لغتنامهی #دهخدا هم میخوانیم:
«نام گلیست بهغایت سرخ و خوشرنگ؛ و آن را
«گل صدبرگ» و
«گلناز فارسی» هم میگویند».
👈
گل سرخ:
پیشینیان نیز، معمولا تمامیِ این گیاه را از ریشه تا بالا، «گل»، و قسمت بالا را در حالتِ بسته، «غنچه» و در حالت باز و شکوفیده هم، «گل» مینامیدند.
👈 بنابراین، «غنچه» را قسمتی از «گل» میشمردند؛ که در ترکیبات اضافی و تصاویر شعر فارسی جلوهگر است:
چــون
«غـنـچـهی گُـل»، قـرابـهپـرداز شـود،
نرگس به هوای می قدحساز شود
حافظ
«درون پــردهی گــل، غــنــچــه» بــیــن کــه مـیسـازد
ز بـــهـــرِ دیـــدهی خـــصـــمِ تـــو، لــعــل پــیــکــانــی
حافظ
خون شد دلاَم به یاد تو هر گه که در چمن،
بــــنــــد قــــبـــای
«غـــنـــچـــهی گـــل» مـــیگـــشـــاد بـــاد
حافظ
در بیت پیشین و بسیاری ابیات، «غنچه» میشکوفد؛ ولی در ابیاتی هم، شکوفنده، «گل» است:
شــکــفــتــه شــد گــل حــمــرا و گــشــت بــلــبــل مـسـت
صـــلـــای ســـرخــوشــی ای صــوفــیــان بــاده پــرســت
حافظ
🔸در بیت مورد بحث،
«دجلهی بغداد» و
«می ریحانی» در مصرع دوم، با
«عیش» در مصرع اول متناظر و مرتبطاَند:
آرزو یا یاد دریغآمیزیست از می خوشبوی خوشگوار و کنار آبی خوش.
دیــگــر حــدیـث کـوثـر و سـرچـشـمـهی حـیـات
مـشـنـو؛ کـه بـادهی طـربانـگـیز خوشتر استصبح است! خیز! کاین نَفَس، از گلشن بهشت،
بـزم صـبـوحـیـانِ سـحـرخـیـز خـوشـتـر استگــر دیــگــران ز مــیــکـده پـرهـیـز مـیکـنـنـد،
مـا را خـلـافِ تـوبـه و پـرهـیـز خـوشـتـر اسـت«خــواجــو»! کــنــارِ دجــلــهی بــغــداد جنّت اسـت
لــیــکــن مــیــان خــطّهی تــبـریـز خـوشـتـر اسـت#خواجوی_کرمانی
🔹 ضمنا در اشعار،
«دجله»، اشاره به مقادیرِ زیادِ شراب است؛ و
«بغداد»، خطّ دوّمِ ساغر است از بالا؛ اگر تا این خط، شراب بریزند، جام، لبالب نیست، اما پر است.
«دجـــلـــه دجـــلـــه» تـــا «خـــطِ بـــغـــدادِ» جـــام
مــِــــــی دهـــــــیـــــــد و از کـــــــیـــــــان یـــــــاد آورید#خاقانی
آتــش مــا کــی فــرو مــیــرد بــدیــن گــونـه کـه مـی،
تــا «خــطِ بــغــداد» دارد ســاقــی و، مــا، «دجــلــه کَـش»!#امیرخسرو_دهلوی
بـده سـاقـی، چـو کـشـتـی سـاغـر مـی
بــــه یــــادِ دجــــلــــهی بـــغـــداد؛ هـــیـــلـــا!#اوحدی_مراغه_ای
سپاس از دوست گرامی #سهیل_قاسمی برای طرح موضوع.
#واژگان
#یادداشت_های_حافظ
بهمن ۱۳۹۹
#سایه_اش
@Gaahgoft