به‌غایت معمور و آراسته*
♦️دبا: «خُرَّمْ‌آباد»، شهرستان و شهری در استان لرستان و مرکز آن، واقع در غرب ایران است و علی‌رضا بنی‌جانی، مدخل آن در دائرةالمعارف بزرگ اسلامی را نوشته است که فرازی از آن را در ادامه می‌خوانید.
🔸«زین‌العابدین شیروانی که در زمان پادشاهی محمدشاه قاجار از خرم‌آباد بازدید کرده، آنجا را شهری با آب و هوای معتدل و مردمانی شیعه‌مذهب با حدود ۰۰۰‘۴ خانوار جمعیت وصف کرده، و افزوده است که شهر در میان کوهستانی با جنگلهای پردرخت و سخت‌گذر واقع است و چهارباغ زیبای آن سروهای بسیاری دارد. به نوشتۀ اعتمادالسلطنه، چهارباغ خرم‌آباد که از آن با نام باغ سروستان علی‌آبادِ قلعۀ خرم‌آباد یاد کرده است، آسیبهای بسیاری دیده بود و سبزی و خرمی گذشته را نداشت؛ از این رو در ۱۲۷۴ ق به دستور ناصرالدین شاه دوباره آباد و درخت‌کاری شد. همچنین در آن سالها شهر خرم‌آباد دچار کم‌آبی بوده است و به فرمان احتشام‌الدوله نهر آبی را که آثار آن در یک فرسخی شهر باقی بود، حفر و مرمت کردند و از کوههای اطراف، آب را به خرم‌آباد رساندند.
🔹رونق شهر خرم‌آباد در دورۀ قاجاریه و پهلوی اول بیشتر وابسته به آمد‌و‌شد طوایف کوچ‌رو لرستان بدانجا بود. سبک زندگی عشایری، این شهر را به صورت شهری موسمی درآورده بود که در آغاز بهار با آمدن ایل از گرمسیر به شهری پرجنب و جوش بدل می‌شد و بازارش رونق می‌گرفت؛ اما در پایان تابستان که ایل آهنگ گرمسیر می‌کرد، خرم‌آباد به دهکده‌ای خاموش بدل می‌گشت. در آن روزگاران ساکنان همیشگی خرم‌آباد را بیشتر کشاورزان، پیشه‌وران و مأموران دولتی تشکیل می‌دادند که بیشتر به تأمین نیازهای طوایف کوچ‌رو می‌پرداختند. در کنار این ساکنان همیشگی، بسیاری از افراد طوایف کوچ‌رو نیز برای نگهداری از بنه و بارهای سنگین خود خانه‌ها و زمینهایی در شهر داشتند.
🔸در ۱۳۰۲ ش رضاخان سردارسپه (بعدها رضاشاه) نیروهایی را به فرماندهی امیرلشکر (سرلشکر) امیراحمدی به سوی خرم‌آباد روانه کرد و بـه سرکـوب اشـرار و یاغیان لر پرداخت. هم‌زمان با ورود نیروهای دولت مرکزی به خرم‌آباد، شهرداری این شهر تأسیس شد؛ اما نخستین شهردار خرم‌آباد در ۱۳۰۵ ش آغاز به کار کرد و نخستین انجمن شهر نیز در ۱۳۰۶ ش متشکل از ۷ تن تشکیل شد. در ۱۳۵۲ ش با تشکیل استان لرستان، خرم‌آباد مرکز این استان شد.»
▫️متن کامل این نوشتار را در صفحاتِ ۶٧١ تا ۶٧۴ از جلدِ بیست‌ودومِ دائرةالمعارف بزرگ اسلامی و همچنین پیوند آن در تارنمای مرکز بخوانید:
https://www.cgie.org.ir/fa/article/240724/%D8%AE%D8%B1%D9%85-%D8%A2%D8%A8%D8%A7%D8%AF
*توصیف حمدالله مستوفی در تاریخ گزیده دربارۀ خرم‌آباد
@cgie_org_ir
♦️دبا: «خُرَّمْ‌آباد»، شهرستان و شهری در استان لرستان و مرکز آن، واقع در غرب ایران است و علی‌رضا بنی‌جانی، مدخل آن در دائرةالمعارف بزرگ اسلامی را نوشته است که فرازی از آن را در ادامه می‌خوانید.
🔸«زین‌العابدین شیروانی که در زمان پادشاهی محمدشاه قاجار از خرم‌آباد بازدید کرده، آنجا را شهری با آب و هوای معتدل و مردمانی شیعه‌مذهب با حدود ۰۰۰‘۴ خانوار جمعیت وصف کرده، و افزوده است که شهر در میان کوهستانی با جنگلهای پردرخت و سخت‌گذر واقع است و چهارباغ زیبای آن سروهای بسیاری دارد. به نوشتۀ اعتمادالسلطنه، چهارباغ خرم‌آباد که از آن با نام باغ سروستان علی‌آبادِ قلعۀ خرم‌آباد یاد کرده است، آسیبهای بسیاری دیده بود و سبزی و خرمی گذشته را نداشت؛ از این رو در ۱۲۷۴ ق به دستور ناصرالدین شاه دوباره آباد و درخت‌کاری شد. همچنین در آن سالها شهر خرم‌آباد دچار کم‌آبی بوده است و به فرمان احتشام‌الدوله نهر آبی را که آثار آن در یک فرسخی شهر باقی بود، حفر و مرمت کردند و از کوههای اطراف، آب را به خرم‌آباد رساندند.
🔹رونق شهر خرم‌آباد در دورۀ قاجاریه و پهلوی اول بیشتر وابسته به آمد‌و‌شد طوایف کوچ‌رو لرستان بدانجا بود. سبک زندگی عشایری، این شهر را به صورت شهری موسمی درآورده بود که در آغاز بهار با آمدن ایل از گرمسیر به شهری پرجنب و جوش بدل می‌شد و بازارش رونق می‌گرفت؛ اما در پایان تابستان که ایل آهنگ گرمسیر می‌کرد، خرم‌آباد به دهکده‌ای خاموش بدل می‌گشت. در آن روزگاران ساکنان همیشگی خرم‌آباد را بیشتر کشاورزان، پیشه‌وران و مأموران دولتی تشکیل می‌دادند که بیشتر به تأمین نیازهای طوایف کوچ‌رو می‌پرداختند. در کنار این ساکنان همیشگی، بسیاری از افراد طوایف کوچ‌رو نیز برای نگهداری از بنه و بارهای سنگین خود خانه‌ها و زمینهایی در شهر داشتند.
🔸در ۱۳۰۲ ش رضاخان سردارسپه (بعدها رضاشاه) نیروهایی را به فرماندهی امیرلشکر (سرلشکر) امیراحمدی به سوی خرم‌آباد روانه کرد و بـه سرکـوب اشـرار و یاغیان لر پرداخت. هم‌زمان با ورود نیروهای دولت مرکزی به خرم‌آباد، شهرداری این شهر تأسیس شد؛ اما نخستین شهردار خرم‌آباد در ۱۳۰۵ ش آغاز به کار کرد و نخستین انجمن شهر نیز در ۱۳۰۶ ش متشکل از ۷ تن تشکیل شد. در ۱۳۵۲ ش با تشکیل استان لرستان، خرم‌آباد مرکز این استان شد.»
▫️متن کامل این نوشتار را در صفحاتِ ۶٧١ تا ۶٧۴ از جلدِ بیست‌ودومِ دائرةالمعارف بزرگ اسلامی و همچنین پیوند آن در تارنمای مرکز بخوانید:
https://www.cgie.org.ir/fa/article/240724/%D8%AE%D8%B1%D9%85-%D8%A2%D8%A8%D8%A7%D8%AF
*توصیف حمدالله مستوفی در تاریخ گزیده دربارۀ خرم‌آباد
@cgie_org_ir