ری تکیه، مصدق، ثابتی و بی عرضگی شاهزاده رضا پهلوی
ری تکیه (Ray Takeyh) از معدود اندیشمندان اندیشکده های آمریکایی است که علیه روایت غالب درباره ماجرای ۲۸ مرداد به زبان انگلیسی نوشته و خیلی دقیق توضیح داده که چرا آن ماجرا بر خلاف چیزی که نایاکی ها و دموکراتهای آمریکا جا انداخته‌اند کودتا نبود. در مقالات و کتابهایش، رفتار قانون شکنانه و دیکتاتور مآبانه مصدق در آن غائله را به خوبی موشکافی کرده. او همچنین به کنفرانس نوفدی دعوت شده و در آنجا درباره اینکه تنها راه درست در رابطه با جمهوری اسلامی تغییر رژیم است صحبت کرده. او اندیشمندی است مخالف جمهوری اسلامی و دارای نظر مثبت نسبت به دوران پهلوی. انگ پهلوی ستیزی قطعا به او نمی‌چسبد.
او دارای مدرک دکتری از دانشگاه آکسفورد است و کتابها و مقالات زیادی منتشر کرده. اخیرا کتاب او درباره دوران شاه، «آخرین شاه»، را که در سال ۲۰۲۱ منتشر شده خواندم و از رویکرد منصفانه و علمی او لذت بردم. این کتاب به بزرگترین معمایی که از چرایی رفتار شاه در سالهای آخر پیش از نکبت ۵۷ داشتم را جواب داد: اصرار شاه به «دموکراتیزاسیون».
پرویز ثابتی در مصاحبه اخیرش بارها از اشتباهات شاه درباره آزادی عمل دادن به دشمنان ایران در آن سالهای آخر شکایت میکند. شاه ولی بر روند دموکراتیزاسیون اصرار میکرد و در یک سال آخر در هر مقطعی توصیه های ثابتی ها را رد میکرد. انگیزه اصلی او چه بود؟ «ری تکیه» در این کتاب به همان چیزی اشاره میکند که پرویز ثابتی از زبان یک مأمور CIA و در جواب پرسش دیگری گفت: بحران جانشینی.
ری تکیه می‌گوید دلیل پافشاری شاه بر دموکراتیزاسیون این بود که معتقد بود پسرش توانایی این را ندارد که مثل خودش شاه مطلقه باشد. اگر همه چیز دست او باشد شیرازه کار از دست می‌رود. بنابراین باید تغییراتی در سیستم اداره کشور ایجاد کند تا تصمیم گیری ها به عهده پسری که خودش هم می‌دانست اینکاره نیست نیفتد. بیماری شاه نیز بر عجله او برای ایجاد این تغییر سیستمی افزود. می‌دانست برای اینکه این تغییرات را انجام دهد و کشوری را به فرزندش بسپارد که نه پسرش بلکه در عمل دیگران بتوانند اداره کنند وقت زیادی ندارد. آزادسازی سیاسی را با سرعتی بالا انجام داد و شیرازه کار از دست خودش هم خارج شد.
در این روزها از نقش بی عرضگی شاهزاده رضا پهلوی در کمک به طولانی شدن فاجعه ۵۷ زیاد نوشته‌ام. با خواندن این کتاب فهمیدم که بی عرضگی او فقط باعث طولانی تر شدن فاجعه ۵۷ نشده است. بی عرضگی او اساسا دلیل اصلی پیدایش فاجعه ۵۷ نیز هست.
Ali ashtari دقیقا ولی اصرار شاه بر ولایتعهدی این تاپاله هم محل ایراد هست. شاه ۵ تا برادر داشت که هم از نظر تعلیمات نظامی و سن و سال بالغ و عاقل بودند میتونست یکی از اونها را ولیعهد کنه و قانونا هم اختیار تعیین ولیعهد با او بود و شدنی ولی نکرد.
کلنل مختاری@TwitterMamnoe
