براق بابا: شمن / شیخ معروف دورهٔ ایلخانی
مقدمه
در شهر سلطانیه زنجان، مقبره و خانقاهی به نام «چلبیاوغلو» یا «کئچهبورک» قرار دارد که به تازگی مشخص شده است مدفن براق بابا یا شیخ براق است. با وجود کتیبهای به تاریخ ۷۳۳ ه.ق که نام «شیخ براق» را به صراحت ذکر کرده، پیشتر تصور میشد این بنا متعلق به اولو عارف چلبی نوادهٔ مولانا جلالالدین رومی است. تأخیر در شناسایی هویت واقعی براق بابا به دلیل عدم ارتباط کافی میان محققان ایرانی و تورکیهای بوده است. تا اینکه با مقاله حامد الگار در دائرهالمعارف ایرانیکا، موضوع روشن شد و تحقیقات بیشتری آغاز گردید.
زندگی و شخصیت براق بابا:
براق بابا، که با عناوین مختلفی از جمله براق رومی، شیخ براق و براق قریمی شناخته میشود، در سال ۶۵۵ ه.ق در شهر توقات تورکیه به دنیا آمد. برخی او را فرزند عزالدین کیکاوس از سلاطین سلجوقیان روم دانستهاند، درحالیکه دیگران او را از طبقه اشراف شهری میشمارند. براق بابا از نوجوانی به آیین درویشی روی آورد و زندگی ساده و فقیرانهای را انتخاب کرد. او به شمنگری نیز شناخته میشود و این شمنگری در شمایل و رفتار او مشهود بود. وی تحت تأثیر ساری سالتوق، صوفی منطقۀ روم، قرار گرفت و به سرزمین ایلخانان رفت، جایی که مورد توجه غازان خان و سپس سلطان اولجایتو قرار گرفت.
شمنگری براق بابا و سفرهایش:
براق بابا به خاطر شمن بودنش، در میان معاصران خود در دمشق و فلسطین تحت تأثیرات منفی قرار گرفت. او و مریدانش با ظاهری شبیه به شمنان، از جمله ریش تراشیده و البسه ژنده، در این مناطق ظاهر شدند که باعث انتقادات شدید از سوی مورخان عرب شد. این شمنگری در قلمرو ایلخانان امری رایج بود، اما در قلمرو ممالیک به شدت تقبیح میشد و به همین دلیل براق بابا به عنوان جاسوس نیز متهم شد. بعد از آنکه به مصر راه نیافت، به سفری به گیلان رفت و در آنجا کشته شد. مریدانش بعدها استخوانهای او را به سلطانیه منتقل کرده و دفن کردند.
اثرگذاری و آثار براق بابا:
براق بابا به عنوان یکی از شمنهای مهم دورۀ ایلخانی، تأثیر زیادی بر تصوف و شمنگری داشت. آثار او، به ویژه شطحیات تورکیاش که شامل جملات مبهم و شمنگرایانه است، تا کنون مورد تحقیق و بررسی قرار گرفته است. این شطحیات به زبان تورکی شرقی نوشته شده و به مرور زمان به تورکی غربی و فارسی ترجمه و شرح شده است. این جملات نشاندهندۀ تأثیر عمیق شمنگری بر آیین براق بابا و نقش او در تاریخ تصوف هستند.
مقبره و خانقاه براق بابا که به نام «چلبیاوغلو» و «کئچهبورک» نیز شناخته میشود، تا به امروز باقی مانده و به یاد این شخصیت برجسته تاریخی شناخته میشود.
نویسنده. علی طارمی
انتخاب و تلخیص. کانال فرهنگ، تاریخ و تمدن تورک
@TurkUygarligi
مقدمه
در شهر سلطانیه زنجان، مقبره و خانقاهی به نام «چلبیاوغلو» یا «کئچهبورک» قرار دارد که به تازگی مشخص شده است مدفن براق بابا یا شیخ براق است. با وجود کتیبهای به تاریخ ۷۳۳ ه.ق که نام «شیخ براق» را به صراحت ذکر کرده، پیشتر تصور میشد این بنا متعلق به اولو عارف چلبی نوادهٔ مولانا جلالالدین رومی است. تأخیر در شناسایی هویت واقعی براق بابا به دلیل عدم ارتباط کافی میان محققان ایرانی و تورکیهای بوده است. تا اینکه با مقاله حامد الگار در دائرهالمعارف ایرانیکا، موضوع روشن شد و تحقیقات بیشتری آغاز گردید.
زندگی و شخصیت براق بابا:
براق بابا، که با عناوین مختلفی از جمله براق رومی، شیخ براق و براق قریمی شناخته میشود، در سال ۶۵۵ ه.ق در شهر توقات تورکیه به دنیا آمد. برخی او را فرزند عزالدین کیکاوس از سلاطین سلجوقیان روم دانستهاند، درحالیکه دیگران او را از طبقه اشراف شهری میشمارند. براق بابا از نوجوانی به آیین درویشی روی آورد و زندگی ساده و فقیرانهای را انتخاب کرد. او به شمنگری نیز شناخته میشود و این شمنگری در شمایل و رفتار او مشهود بود. وی تحت تأثیر ساری سالتوق، صوفی منطقۀ روم، قرار گرفت و به سرزمین ایلخانان رفت، جایی که مورد توجه غازان خان و سپس سلطان اولجایتو قرار گرفت.
شمنگری براق بابا و سفرهایش:
براق بابا به خاطر شمن بودنش، در میان معاصران خود در دمشق و فلسطین تحت تأثیرات منفی قرار گرفت. او و مریدانش با ظاهری شبیه به شمنان، از جمله ریش تراشیده و البسه ژنده، در این مناطق ظاهر شدند که باعث انتقادات شدید از سوی مورخان عرب شد. این شمنگری در قلمرو ایلخانان امری رایج بود، اما در قلمرو ممالیک به شدت تقبیح میشد و به همین دلیل براق بابا به عنوان جاسوس نیز متهم شد. بعد از آنکه به مصر راه نیافت، به سفری به گیلان رفت و در آنجا کشته شد. مریدانش بعدها استخوانهای او را به سلطانیه منتقل کرده و دفن کردند.
اثرگذاری و آثار براق بابا:
براق بابا به عنوان یکی از شمنهای مهم دورۀ ایلخانی، تأثیر زیادی بر تصوف و شمنگری داشت. آثار او، به ویژه شطحیات تورکیاش که شامل جملات مبهم و شمنگرایانه است، تا کنون مورد تحقیق و بررسی قرار گرفته است. این شطحیات به زبان تورکی شرقی نوشته شده و به مرور زمان به تورکی غربی و فارسی ترجمه و شرح شده است. این جملات نشاندهندۀ تأثیر عمیق شمنگری بر آیین براق بابا و نقش او در تاریخ تصوف هستند.
مقبره و خانقاه براق بابا که به نام «چلبیاوغلو» و «کئچهبورک» نیز شناخته میشود، تا به امروز باقی مانده و به یاد این شخصیت برجسته تاریخی شناخته میشود.
نویسنده. علی طارمی
انتخاب و تلخیص. کانال فرهنگ، تاریخ و تمدن تورک
@TurkUygarligi