جامعه‌شناسانِ ایرانی

تبارشناسی کِشاکش‌ها

آنچه از تبارشناسی کشاکش‌هایِ مذهبی و معرفتی در تاریخ ایران، برمی‌آید، نشان از سرکوبی وسیع و هماره مستدام، از دوران ساسانی تا روزگار سیطرۀ برخی سلاله‌های مسلمان دارد. این مسئله را می‌توان عدمِ تساهلِ دینی و فکری نهادینه‌شده دانست که شگردِ رویارویی با اندیشه را در تاریخ اجتماعی ایران متعین می‌کند. امری که خود را به شمایل نمادین در تمایز میان پرسشگری‌هایِ بی‌امانِ افلاطون و هم‌اندیشانش از یک‌سو و جدال‌های بی‌پایانِ ایشان بر سر تعریف فضیلت از دیگرسو و رساله‌های شایست‌نشایست (معروف و منکر) زرتشتی و درنهایت خدای‌نامه‌های عصر ساسانی به‌مثابۀ برساخت‌های ایدئولوژیک یک امپراتوری تمرکزگرا و یگانه‌انگار و اخلاق‌نامه‌های دورۀ اسلامی از قابوس‌نامه تا کیمیای سعادت غزالی، چونان باوربنیادهای یک جامعۀ تک‌پایه و تک‌آوا فرانمود می‌کند. این دگراندیش‌ستیزی، از کرتیر تا به روزگار ما، یگانه بُعد به‌درستی پایندۀ تاریخ فرهنگ ایران است که با لایه‌های تقلید از مناسبات دین‌خویانه و اعتراض علیه آنها، بی‌فاصله‌گیری معرفتی از موضوع مخالفت، به شکلی خام و عقیم از فرهنگ انجامیده که درنهایت در مصاف با مدرنیته، به پیکره‌ای نیمه‌جان مبدل می‌شود.

▪️یک هزاره کشاکش (سیری در تاریخ فرهنگ ایران): دکتر امیرحسین ابراهیم، نشر اریش، درآمد کتاب، ص 9.

@irajrezaie

تقدم رفع تحریم‌ها بر قراردادهای 25 ساله

گزیده‌ای از اظهارات دکتر موسی غنی‌نژاد در گفت‌وگو با هفته‌نامه تجارت فردا

🔹 ما باید به دنبال روابط دوستانه با روسیه باشیم اما مشکل بزرگ هر دو کشور، به‌ویژه ایران، انزوای بین‌المللی به‌خصوص از نظر اقتصادی است. هر دو کشور تحریم‌های اقتصادی شدیدی را تحمل می‌کنند. متاسفانه برخی دچار این خطا هستند که دو کشور ایران و روسیه که از لحاظ اقتصادی تحریم شده و در انزوای بین‌المللی قرار دارند، می‌توانند با گسترش روابط اقتصادی‌ دوجانبه، مشکلاتشان را حل کنند. این ایده اصلاً درست نیست، چون کل روابط اقتصادی ما با دنیا متاثر از تحریم است. حتی کشوری مثل چین که طرف تجاری بسیار مهم امروز ماست، به صراحت می‌گوید تا وقتی که مشکلات ایران با نظام اقتصادی بین‌المللی که در راس آن آمریکا قرار دارد، حل نشود، روابط اقتصادی ایران و چین هم نمی‌تواند از یک حدی بالاتر برود.

🔹ما منابع مالی زیادی در چین داریم چون به این کشور نفت صادر می‌کنیم، اما آنها از طریق نظام بانکی نمی‌توانند درآمدهای نفتی ما را پرداخت کنند. نتیجه اینکه این درآمدها همانجا انباشت می‌شود و می‌ماند. مگر اینکه بخشی از آن از طریق قراردادهای تهاتری و اینکه ما کالا از این کشور وارد کنیم، برگردد. رابطه اقتصادی و تجاری بین‌المللی ما در این حد است. دست ما برای دریافت پول به صورت دلار و یورو بسته است، چون می‌گویند شما روابط بانکی در سطح بین‌المللی ندارید. هیچ بانک بین‌المللی بزرگی حاضر نیست همین ارتباط تجاری ما با چین را پشتیبانی کند. در نتیجه ما به نظام صرافی متوسل شده‌ایم. این یک تصویر غریب و نادر است که در دنیای امروز، تجارت بین‌المللی به صورت غیررسمی و از طریق صرافی انجام گیرد. با استفاده از ظرفیت صرافی‌ها و چمدان دلار و یورو نمی‌شود تجارت بین‌المللی در حجم بالا انجام داد.


🔹امروز، ایران و روسیه یک مشکل مشترک به نام تحریم دارند که نمی‌توانند آن را با یکدیگر حل کنند و نیاز به روابط موثر بین‌المللی با دیگر کشورها دارند. تصور من این است که با روی کار آمدن ترامپ در آمریکا، پوتین با او وارد مذاکره می‌شود و سر مسائلی مانند حاکمیت شبه‌جزیره کریمه، جنگ اوکراین و مسائل خاورمیانه با هم معامله می‌کنند و باعث می‌شود روس‌ها از تحریم‌های بین‌المللی خارج شوند. این وسط ما هم باید برای خودمان فکری کنیم که اگر وضعیت تحریم و انزوای اقتصادی‌ ادامه پیدا کند، با مشکلات بسیار بزرگ‌تری مواجه می‌شویم. امضای تفاهم‌نامه‌های همکاری بلندمدت با روسیه و چین به تنهایی مشکل ما را حل نمی‌کند. تحریم مشکل بزرگ و جدی ماست. تا زمانی که مسائل و مشکلات ما با نظام اقتصاد بین‌الملل و در راس آن با آمریکا حل نشود، گره مشکلات اقتصادی ما باز نخواهد شد. شعارهای دم‌دستیِ «ما می‌توانیم» و «دور زدن تحریم» پوچ و بی‌خاصیت و خالی از معناست؛ ما تا به امروز هزینه‌های بزرگی بابت این شعارها داده‌ایم و باید به‌طور اصولی مشکل را حل کنیم.

🔹به احتمال فراوان، روسیه روابط خودش را با این کشور هماهنگ خواهد کرد و به نوعی خودش را به نظام اقتصادی بین‌المللی برمی‌گرداند. ما هم باید همین مسیر را طی کنیم و به طرف حل ریشه‌ای مشکل تحریم‌های اقتصادی برویم. تا زمانی که این کار را نکنیم، متاسفانه می‌توان با قاطعیت گفت که منافع ملی ما تامین نخواهد شد. غیر از این، راه دیگری وجود ندارد.

🔹موضع روسیه یا چین در برابر مالکیت جزایر سه‌گانه به خوبی نشانگر این است که تا چه اندازه این کشورها به دنبال منافع ملی خودشان هستند. ما هم نباید منافع ملی خودمان را برای حفظ رابطه با روسیه یا برای حفظ احترامِ به چین قربانی کنیم. لازمه‌ حفظ منافع ملی این است که به‌سرعت به روابط بین‌المللی اقتصادی برگردیم.

🔹اقتصاد ایران نیازمند سرمایه‌گذاری مالی و ورود تکنولوژی جدید است. شرکت‌های بزرگِ نفت و گاز دنیا باید بیایند در ایران سرمایه‌گذاری کنند، در غیر این صورت مشکل ما حل نخواهد شد. این را باید بپذیریم و با صراحت و جسارت بگوییم تا افکار عمومی هم درک کند. اینجا دیگر آن شعار نادرست «ما می‌توانیم» جواب نمی‌دهد. توانستن در چهارچوب امکانات، سرمایه و فناوری و روابط واقعی تعریف می‌شود. ما باید شعارها را کنار بگذاریم و به طرف واقعیت‌ها برویم.



#تجارت_فردا
@tejaratefarda

ترکیدن زودهنگام حباب آرزومندان به سرنگونی جمهوری اسلامی توسط ترامپ

علی افشاری

‏🟢ترامپ یک هفته از بازگشتش به کاخ سفید نگذشته، آب پاکی را روی دست ایرانی‌های مدافع مداخله نظامی و یا سیاسی آمریکا ریخت. وی در ادامه مواضع دوران انتخاباتی‌اش نشان داد نه قصد سرنگونی جمهوری اسلامی را دارد و نه به دنبال تغییرات سیاسی در ایران است.
‏
🟢 او فقط در نگاهی سختگیرانه‌تر و در عین حال آرزواندیشانه خواهان اعمال ملاحظات امنیتی آمریکا است.
‏تیر رضا پهلوی، سازمان مجاهدین خلق و دیگر کسانی که علنی ‌و یا پنهان به امام‌زاده ترامپ دخیل بسته بودند، بار دیگر به سنگ خورد. هم از لحاظ سیاست‌ورزی اصولی و ملی شکست خورند، هم از لحاظ تحلیل و شناخت درست از وضعیت.
‏
🟢 بایدن هیچوقت چنین در باغ سبزی به جمهوری اسلامی نشان نداد اما برخی رسانه‌ها او را اهل مماشات نامیدند!، حال باید دید در مورد ترامپ چه می‌گویند؟
@Aliafshari52

چرا در کوتاه مدت مذاکره بین ترامپ و جمهوری اسلامی ناممکن است

علی افشاری

‏🔹 فشار حداکثری ترامپ که در دوره بایدن کنار گذاشته نشد، با دیپلماسی و مذاکره منافات ندارد. هدف از نمایش چماق ‌و هویج، نشاندن جمهوری اسلامی پای میز مذاکره و توافق در چارچوب مورد نظر است.

🔹 مسائل اختلافی هم در حوزه امنیت ملی و ژئوپلتیک و ملاحظات موجودیتی اسرائیل هستند نه مطالبات مردم ایران. روبیو در جلسه سنا به صراحت گفت به دنبال توافق سخت‌گیرانه هستند. جمهوری اسلامی هم با خرید زمان، دست به عصا راه رفتن، مبهم‌گویی و نمایش مذاکره و در یک کلمه صبر استراتژیک به دنبال عبور از دولت دوم ترامپ و به قول همتی «سپری کردن» است.

🔹در دولت ترامپ هم به نظر می‌رسد که اتفاق نظر وجود دارد که ابتدا چماق و چه بسا شلاق را به کار گیرند تا از بک طرف فروش نفت ایران را تا جای ممکن کاهش دهند ‌‌و از طرف دیگر نیروهای نیابتی‌ و همسوی جمهوری اسلامی را ضعیف‌تر کنند. در این چارچوب ترامپ حوثی‌ها را در فهرست سازمان‌های تروریستی قرار داد. فشار بر دولت‌های عراق و لبنان را هم برای محدود کردن بیشتر حشدالشعبی و حزب‌الله افزایش می‌دهد.
‏
🔹 مذاکره مورد نظر ترامپ و کابینه‌اش، مذاکره معمول و برد برد نیست، بلکه تحمیل خواست در روشی تحقیر‌آمیز است. بنابراین با توجه به فاصله زیاد ملاحظات دو طرف، حداقل در کوتاه مدت نه گفتگوی رسمی و مستقیم انجام خواهد شد و نه معامله‌ای جوش می‌خورد، بلکه عواملی چون فرجام زورآزمائی از لحاظ تاب‌آوری جمهوری ‌اسلامی، نوع مواجهه آمریکا و چین و میزان نفوذ لابی ‌های وابسته به افراطی‌های اسرائیل در دولت ترامپ، آینده را مشخص می‌کند.
@Aliafshari52

کشوری گرفتار در چنبره‌ی اعدام و ترور

✍سعید معدنی

خبر شوکه کننده ترور دو قاضی مشهور دهه‌های اخیر جامعه را به بهت و سوالات زیادی فرو برده و هرکس با توجه به زیست در زیر سایه این قضات واکنش نشان می‌دهد. گروهی تسلیت می‌گویند گروهی شاد هستند و گروهی هم عقلانی می‌اندیشند و حل معضل جامعه را در ترور نمی‌بینند.

ترور این دو قاضی در ۲۹ دی ۱۴۰۳ اتفاق افتاد. دقیقا ۶۰ سال پیش چند جوان که یکی از انها محمد بخارایی نام دارد، بنا به فتوایی اسلحه بر می‌دارند و در روز اول بهمن ۱۳۴۳ حسنعلی منصور نخست‌وزیر شاه را در مقابل مجلس ترور می کنند. آیت الله خمینی تازه تبعید شده، قانون کاپیتولاسیون تصویب شده، هنوز سینه ها از اعدام نواب صفوی و سایر اعدامی‌های پس از کودتای ۲۸ مرداد که ده سالی از آن نگذشته پر از کینه است که این خشم و کینه با ترور حسنعلی منصور خالی می‌شود.

عامل اصلی ترور محمد بخارایی است. در این واقعه عده‌ای از همدستانش هم دستگیر می‌شوند.  به همراه محمد بخارایی سه تن دیگر - صادق امانی، رضا صفار هرندی و مرتضی نیک‌نژاد -  اعدام می شوند.‌ اما در این میان نام شخصی به نام اسدالله لاجوردی جوان هم ذکر می شود. ظاهرا نقشی در این ترور داشت که در سال ۱۳۴۴ به ۱۸ ماه زندان محکوم می‌شود. این لاجوردی، که بعدها نیز چند باری توسط ساواک دستگیر می‌شود، همان لاجوردی است که در سالهای آغازین پس از انقلاب اسلامی دادستان و رئیس زندان اوین می شود که بازجویی‌ها و اعتراف‌گیری‌هایش زبان‌زد جامعه است.

زمانی که محمد بخارایی در حیاط منزل شان قدم می‌زند و نگران درست انجام دادن ترور نخست‌وزیر است. برادر کوچک‌ ده ساله اش که احمد نام دارد احتمالا - به تخیل نگارنده - از پشت پنجره خانه نظاره گر حرکات برادر است. او نمی‌داند در آینده چه سرنوشت تلخی در انتظار برادر و خودش است. او نمی‌داند در این سرزمین شوم خون و اعدام و ترور، خود نیز بعدها روزی در ماه‌های بهار انقلاب اسلامی توسط دوست و همرزم برادرش به مرگ محکوم و اعدام انقلابی خواهد شد. احمد بخارایی ده- یازده ساله نگاه‌هایش بدرقه راه برادر است . محمد بخارایی می رود تا نخست وزیری را ترور کند و سپس خود نیز اعدام شود.

زمان می گذرد و در دهه پنجاه شمسی قرار داریم. دهه‌ی گروههایی با عملیات چریکی. احمد بخارایی در راه مبارزه با شاه به سازمان مجاهدین خلق که کارشان ترور است می‌پیوندد تا شاید انتقام خون برادرش محمد بخارایی و همه کشته شدگان دوره پهلوی را بگیرد. احمد زنده می‌ماند و رفتن شاه و جشن سقوط پهلوی را می‌بیند و لبخند می‌زند و خدا را شاکر است که دیگر دوره گل سوسن و یاسمن رسیده است. اما غافل از اینکه منطق کثیف تقابل ترور و اعدام در این سرزمین شوم پایان ندارد. دوباره سازمان مجاهدین خلق اعلام تداوم عملیات مسلحانه را صادر و همچون دوره پهلوی علیه نظام جدید هم به قهر و خشونت متوسل می شود. احمد بخارایی هم عضو مجاهدین خلق می‌ماند.‌

سال ۱۳۶۰ فرا می رسد او دستگیر می شود و زیر فشار بازجویان لاجوردی مجبور به اعتراف تلویزیونی می‌شود. اما این اعتراف باعث تخفیف مجازات نمی‌شود لذا احمد بخارایی به درخواست دوست و همرزم برادرش - دادستان اسدالله لاجوردی - به همراه بسیاری دیگر در آن سال‌ها به جوخه اعدام سپرده می‌شوند تا چرخه‌ی شوم انتقام تداوم یابد. لاجوردی در سال ۱۳۶۳ به خاطر شکایت از خشونت‌های بی حد و مرزش از دادستانی برکنار می شود. ۱۴ سال بعد در ۶۳ سالگی توسط دو تن از اعضای مجاهدین خلق به نام های علی اصغر غضنفرنژاد جلودار و اکبر ده‌بالایی در بازار در مقابل حجره و اطاقی ترور می شود عامل ترور هم دستگیر و بعدا اعدام می‌شود.‌ تا همچنان این چرخه‌ی نکبت ادامه داشته باشد.

با خود می گویم اگر مثلا یکصد سال پیش قانون منع اعدام در کشور ما تصویب و مجازات حبس جایگزین می شد،  شاید در این صورت از چرخه خشونت کاسته می‌شد. اگر اعدام های بعد‌ از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ افرادی مثل نواب صفوی، حسین فاطمی، مرتضی کیوان و دیگران نبود شاید شاهد کاهش انتقام‌ها و ترورها بودیم. اگر ترورها و تروریست‌ها قابل کنترل نیستند اعدام ها که دست حکومت‌هاست. حکومت ها می توانند با کاهش اعدام از تکرار بخشی از این ترورها جلوگیری کنند. شاید اگر حکم اعدام توسط رازینی و مقیسه کمتر صادر می شد، آنها ترور نمی‌شدند. شاید این فراز از نوشته را خیالی و رمانتیک بدانید ولی واقعا خیال و رمانتیسم بخشی لازم در زندگی بشر است. الان پخشان عزیزی، افراد موسوم به بچه‌های اکباتان و برخی دیگر زیر تیغ اعدام هستند. حکومت‌ها می‌توانند دور اندیش‌تر و با تامل با قضایا برخورد کنند تا شاید جلو بخش بزرگی از تولید و بازتولید چرخه خشونت را بگیرند. البته اگر عقلانیتی در میان باشد.‌

دوم بهمن ۱۴۰۳

#سعید_معدنی
#حسنعلی_منصور
#محمد_بخارایی
#ترور
#اعدام

@Saeed_Maadani