فرهیختگان

آمریکا و تروریسم؛ استفاده ابزاری از ترور

اخیراً دولت ایالات متحده تصمیم به لغو جایزه ۱۰ میلیون دلاری خود برای اطلاعات منجر به بازداشت ابومحمد الجولانی، سرکرده گروه تروریستی هیئت تحریر الشام، گرفته است. این اقدام سوالات زیادی را درباره سیاست‌های آمریکا در قبال گروه‌های تروریستی مطرح می‌کند.

سیاست آمریکا در مواجهه با گروه‌های تروریستی به طور کلی شامل چند مرحله کلیدی است:

1️⃣ ایجاد گروه‌های تروریستی: یکی از اصلی‌ترین انتقادات به سیاست‌های آمریکا این است که این کشور خود به ایجاد و حمایت از گروه‌های تروریستی پرداخته است. این گروه‌ها معمولاً به عنوان ابزاری برای ایجاد آشوب‌های مصنوعی و تضعیف حکومت‌های مخالف استفاده می‌شوند.

2️⃣ لشکرکشی به کشورهای مختلف: به بهانه نابودی این گروه‌ها، ایالات متحده به کشورهای مختلف لشکرکشی کرده و نیروهای نظامی خود را مستقر می‌کند. این اقدامات معمولاً تحت عنوان مبارزه با تروریسم صورت می‌گیرد، اما در واقع اهداف سیاسی و اقتصادی خاصی را دنبال می‌کند.

3️⃣ استفاده از گروه‌های تروریستی به عنوان اهرم فشار: آمریکا از گروه‌های تروریستی به عنوان ابزاری برای فشار بر حکومت‌های مستقر استفاده می‌کند. این امر می‌تواند شامل حمایت نظامی، مالی یا اطلاعاتی از این گروه‌ها باشد تا منافع آمریکا در منطقه تأمین شود.

4️⃣ به رسمیت شناختن گروه‌های تروریستی پس از براندازی: پس از براندازی یک حکومت، در برخی موارد آمریکا اقدام به به رسمیت شناختن گروه‌های تروریستی به عنوان دولت جدید می‌کند. این موضوع نشان‌دهنده تناقضات موجود در سیاست‌های آمریکا و استفاده ابزاری از گروه‌های تروریستی برای تحقق اهداف ژئوپولیتیک است.

واقعیت این است که سیاست‌های پیچیده و چندوجهی آمریکا در قبال گروه‌های تروریستی همواره مورد انتقاد قرار داشته و نیازمند بررسی دقیق‌تری است تا بتوان به درک بهتری از تحولات جهانی دست یافت

موسسه مطالعاتی جهان معاصر



#فرهیختگان راهی به رهایی

زن در سنگ نوشته‌های ساسانی

ناهید زندی
کارشناسی ارشد ایران شناسی


برپایه نوشته‌های بازمانده از ایران کهن می توان تا اندازه‌ای به ارزش و جایگاه زن در جامعه پی برد، اگر چه اسناد بر جا مانده بیشتر بیانگر موقعیت زنان پادشاهان، درباریان و اشراف زادگان است و کمتر می‌توان با بهره‌گیری از آن از موقعیت اجتماعی زنان عادی آگاه شد ولی ازخلال آن تصویری هرچند مبهم از بانوان ایرانی هویدا می‌شود. اگر نگاهی به جوامع دیگر در همان روزگار بیفکنیم و  آن‌ها را با ایران به مقایسه بنشینیم شاید بتوان به راحتی برای زن در ایران کهن جایگاه نسبتا خوبی متصور شد.

در اوستا از زن و مرد در کنار هم سخن به میان می آید: "اینک فروشی همه ی اشَوَن مردان و اشَوَن زنان را می‌ستاییم که روان‌هایشان سزاوار ستایش و فروشی هایشان شایسته‌ی دادخواهی است.

اینک فروشی همۀ اشون مردان و اشون زنان را می‌ستاییم؛ فروشی آنان که اهوره مزدای اشون، ستایشگرانشان را پاداش بخشد.

ما از زرتشت شنیدیم که اوخود نخستین و بهترین آموزگار دین اهورایی است. (فروردین یشت،کرده 31،بند148)      

درایران باستان بانوان ایزد ویژه‌ای به نام« اردوی سوراناهیتا» داشته‌اند که بخشی از اوستا( آبان یشت) به نام او سروده شده است.از دیگر ایزد بانوان می‌توان به« چیستا»، ایزد دانایی اشاره کرد که دین یشت برای او سروده شده است.

در میان امشاسپندان سه تن از آنان شخصیت مردانه دارند و سه تن دیگر زن هستند:

-         سپندارمذ، فرشته زن و زمین

-         امرداد، ایزدبانوی جاودانگی و بی مرگی و نگهبان گیاهان

-         خرداد، ایزدبانوی کمال و رسایی و نگهبان آب (حجازی،1385 :56-60)

در تاریخ اساطیری ایران زنانی چون گردآفرید و بانو گشسب نماد دلیری و شجاعت زنان هستند.با نگاهی به گل نوشته‌های باروی تخت جمشید نقش برجسته‌ی زنان در هم دوشی و همراهی با مردان به راحتی قابل تشخیص است.در دربار شاهان گاه حتی جایگاه اجتماعی فرزند وابسته به پاکی نژاد مادر او بوده است وپیشینه‌ی خانوادگی مادر در قدرت یافتن پسر تاثیر به سزایی داشته است.نمونه این مساله را در پذیرفته شدن کوروش دوم هخامنشی در میان مادها به سبب نسبت خانوادگی مادرش ماندانا با آنان، می توان مشاهده کرد. بابک پسر ساسان نیز کامیابی خود و خاندانش را بیش از شرایط پدر مدیون خانواده‌ی مادرش بود، چراکه او از خاندان بازرنگی فارس بود و اردشیر بابکان پیشرفت خود را از این خانواده آغاز کرد وبرپایه روایت‌های موجود پس از ازدواج با دختر اردوان پنجم-آخرین پادشاهاشکانی قدرت خود را استوار کرد. حتی اگر این روایت را نادرست و ساختگی بدانیم، نکته جالب کسب مشروعیت از راه دختر پادشاه پیشین است.

ردپای زنان را در امور سیاسی نیز می توان دید،آنان گذشته از نقش رایزنی که بر عهده داشته اند گاه بر تخت پادشاهی تکیه زده‌اند.از میان زنانی که با تدبیرشان در اداره امور ایرانشهرو جلوگیری از درگیری‌های معمول درباری توانسته‌اند یکپارچگی ایران را هرچند برای روزگاری کوتاه حفظ کنند، می‌توان به مادر شاپور دوم اشاره کرد  که پیش از زاده شدن او،تا رسیدنش به سن قانونی برای سلطنت، عهده دار مقام نیابت او بوده است. " پس از مرگ یزدگرد دوم بین دو پسر او- هرمزسوم وپیروز- جنگ در گرفت و در مدت جنگ این دو شاهزاده مادرشان که« دینگ» نام داشت در تیسفون سلطنت می‌کرد." (کریستینسن،1382: 209)

پادشاهی دختران خسروپرویز پوران دخت و آذرمیدخت نیز نمونه‌های روشنی از قدرت زن ایرانی است. بااین که برخی بر این باورند که به سبب نبود مردی از خاندان ساسان جامعه ناچار پادشاهی آنان را پذیرفته است، در مدت یک سال و چهار ماه پادشاهی پوران دخت و حکومت تقریبا شش ماهه آذرمیدخت تدبیر و کاردانی آنان به اثبات رسیده است.

پوران دخت در زمینه‌ی سیاست خارجی نیز میانه روی و واقع بینی بسیار از خود ابراز داشته و صلیبی که حضرت عیسی را بر آن کشیده بودند و برای به دست آوردن آن اختلاف ها در گرفته بود به بزرگ منشی و تدبیر به روم فرستاد..."(حجازی،1385: 205)

در شاهنامه نیز ابیاتی مبنی بر تدبیر و دادگری وی آمده است:

"چنین گفت پس دخت پوران که من
نخواهم پراکندن انجمن

کسی را که درویش باشد به گنج
توانگر کنم، تا نماند به رنج

مبادا ز گیتی کسی مستمند
که از دردِ او برمن آید گزند

زکشور کنم دور بدخواه را
 برآیین شاهان کنم گاه را"

(فردوسی،1387،جلد5، 473)

   در بررسی نقش و جایگاه زن در تاریخ و فرهنگ ایران در دوران ساسانیان یکی از منابع مهم سنگ نوشته‌ها و سنگ نگاره‌های بازمانده از آن روزگار است و از آن میان شاید یکی از باارزش ترین‌ها سنگ نوشته‌ی شاپور باشد.


متن کامل و منبع:
http://www.iranboom.ir/tarikh/tarikhekohan/2930-zan-dar-sang-neveshtehaye-sasani.html




#فرهیختگان راهی به رهایی

فراخوان دریافت مقاله به مناسبت سی‌امین سالگرد درگذشت مهندس مهدی بازرگان


مراسم سی‌امین سالگرد درگذشت مهندس مهدی بازرگان با عنوان "بازرگان، وفاق ملی، احتیاج روز" با هدف شناسایی، حمایت و تشویق پژوهشگران، نویسندگان و کنش‌گران سیاسی و اجتماعی در عرصه اصلاح فرهنگی، ترویج فرهنگ مردم‌سالاری و تبیین دیدگاه‌های روشنفکری دینی با محوریت مساله وفاق ملی در آثار، مواضع و عملکرد مهندس مهدی بازرگان برگزار می‌شود.

به همین منظور از پدیدآورندگان مقالات پژوهشی و تالیفی پیرامون موضوع اعلام شده، دعوت می‌شود که آثارشان را اعم از یادداشت و مقاله ارسال کنند.

یادآوری می‌شود که مقالات ارسالی کمتر از ۱۰۰۰ کلمه و بیش از ۴۰۰۰ کلمه نباشد.

آثار  می‌تواند تا پایان ۳۰ دی ۱۴۰۳ به هر یک از نشانی‌های زیر ارسال شود.

تلگرام
@Nehzatazadiran

ایمیل
info@nehzateazadi.org



#فرهیختگان راهی به رهایی

فیلترینگ و بازی با روانِ جامعه

آیا این‌بار موش می‌تواند از چنگ گربه بگریزد؟

وقتی میان صاحبان قدرت و مراکز تصمیم ‌گیر با جامعه و عموم مردم، در باره‌ی یک اقدام و یا تصمیمی و یا مسئله‌ای، اختلاف نظر سازش‌ناپذیر و یا چالشی جدی در می‌گیرد، به گونه‌ای که حاکمان، نه قدرت کافی و نه دلیل موجه برای دفاع کامل از تصمیم خود را دارند، آن گاه، در مواجهه با مسئله‌ی مورد اختلاف، سیاست "بازی موش و گربه" را در پیش می‌گیرند. مبنای سیاست "بازی موش و گربه"، این است که هم‌چون گربه، نه دست از موش می‌کشد و رهایش می‌کند(فقط می‌گذارد کمی تکانی بخورد)، و نه به یک‌باره کار او را تمام می‌کند.

"بازی موش و گربه"، سیاست به تعلیق کشاندن هر گونه راه حل و ایستادن در مرز بیم و امید است. سیاستی که در آن، نه امیدی به حل ماجرا و نه ناامید از حل و فصل آن است. نوعی تعلیق کشنده که سبب می‌شود "رقیب" و یا کنش‌گر به انتهای دالانی تاریک خیره شود، تا شاید نوری از آن بتابد، و نمی‌تابد. این سیاست، مبتنی است بر این که نه مسئله را حل و نه بر آن پافشاری می‌کند. نه می‌پذیرد دست از آن بشوید و از آن صرف نظر نماید، و نه بر آن پافشاری و سماجت کند. هرگاه رقیب، خسته می‌شود، پیش‌روی می‌کند و صحنه را به نفع خود، تغییر می‌دهد. هر زمان که احساس سستی و ضعف می‌کند، کمی عقب می‌نشیند و اجازه می‌دهد طرف مقابل، در پندار خویش، چنین فکر کند که برنده‌ی بازی است. نه صحنه را ترک می‌کند و نه آن را به رویارویی می‌کشاند. سیاستی مه‌آلود و کدر که میز گفتگو را به تاریکی و تیرگی و بلاتکلیفی می‌کشاند. سیاستی که "مسئله"ی مورد نزاع را زیر چرخ ارابه‌ی زمان می‌اندازد، به امید آن که "زمان"، آن را خرد کند. "زمان" می‌خرد و منتظر می‌ماند تا رقیب، خسته و نومید از پای در‌آید. آن گاه همان تصمیم و سیاست پیشین خود را در پیش می‌گیرد.

در یک کلام، بازی موش و گربه، سیاستی برای فرسایش روحی و روانی و ترفندی برای خسته کردن و از پا انداختن رقیب است. بازی با روان رقیب و "دست انداختن" ماهرانه‌ی او است. بازی موش و گربه، از کار انداختن هرگونه راه حل فیصله‌بخش در زمان معین است. سیاستی مبتنی بر این که "فردا"، مسئله حل خواهد شد، اما این "فردا" هیچ‌گاه نخواهد آمد. و یا هنگامی می‌آید که دیگر هیچ کس از آمدن‌اش خرسند نخواهد شد. خرسند نخواهد شد زیرا برای حل یک مسئله‌ی ساده، هزینه‌ای سنگین داده است.
پرونده‌ی "حجاب" و "فیلترینگ"، تنها دو نمونه از این بازی است.

بازی موش و گربه در ماجرای فیلترینگ

سالهای طولانی است که فضای مجازی با فیلترینگ روبرو است. اقدامی که نه تنها بر زندگی روزمره و اقتصاد اثرات بسیار منفی گذاشته، بلکه مردم را از این باب دچار فرسودگی روانی و خشم انباشته نموده است. این سیاست، اما با آمدن رییس جمهور جدید به تنش برمی‌خورد. منتخب مردم، قول می‌دهد فیلترینگ را بردارد.

حذف فیلترینگ، نیاز به زمان ندارد، اما ماه‌ها طول می‌کشد و این پرونده، دچار همان چیزی می‌شود که از آن به "بازی موش و گربه" نام برده شد. زیرا کلیت نظام سیاسی، تمایل به رفع فیلترینگ ندارد، اما نمی‌تواند از آن دفاع کند و یا توجیه معقولی برای ادامه فیلترینگ ارائه دهد. از سویی بنا به علت‌هایی نمی‌خواهد آن را  بردارد. پس با "فیلترینگ"، همان بازی را در پیش می‌گیرد. یعنی موضوع را به بازی "نه رفع فیلتر" و "نه تداوم فیلتر" می‌کشاند.

چنین سیاستی، فرسایش‌گر روان جامعه است. چنین سیاستی، به منزله‌ی آسیاب، روان جامعه را میانه‌ی دو سنگ امید و نومیدی، خرد می‌کند و از میان می‌برد.

سرمایه‌ی روانی آدمیان محدود است، از این رو در استفاده از آن، مقتصدانه رفتار می‌کنند. به این معنا که تلاش می‌کنند، برای رسیدن به مقاصد خویش:
اولا مواظب باشند بیش از حد از آن بهره نبرند و آن را از دست ندهند.
ثانیا، متناسب با هر مسئله، از ظرفیت‌های خود استفاده ببرند.
اما وقتی مجبور می‌شوند برای مسئله‌ای ساده، سرمایه‌ی گزافی از روان خود را صرف آن کنند، حتی هنگامی که به مقصود خویش برسند، از رسیدن به هدف، چندان رضایت ندارند.

جامعه از بازی موش و گربه‌ای که نظام سیاسی در دهه‌های اخیر با مسئله‌هایش داشته، خسته و روان او زخمی است. تلخی چنین روندی، آشفته‌اش می‌کند، به انفعالش می‌کشد و تجربه‌ی بن‌بستی ناگشودنی و رنج‌آور برایش مهیا می‌کند. مردمانی که برای حل ماجرای بسیار ساده‌ی رفع فیلترینگ، دچار فرسودگی گشته، آشکارا در می‌یابند عزمی برای حل قطعی ماجرای فیلترینگ در میان نیست، هر چه هست، کشاندن پرونده‌ی آن به "فردایی نامعلوم" است.

گربه، موش را در دام می‌اندازد، نه او را می‌کشد، نه رهایش می‌کند. موش در تنگنای هراس و ترس، دست و پا می‌زند. و گربه همین سرگرمی وسرگردانی، تعلیق و اضطراب را دوست دارد.

علی زمانیان ... ۰۴ / ۱۰ / ۱۴۰۳




#فرهیختگان راهی به رهایی

طولانی شدن تصویب لایحه امنیت زنان، خردمندانه نیست

اشرف گرامی‌زادگان، حقوقدان:

حقوق مردم چیزی نیست که بتوان در مورد آن تعلل و کوتاهی کرد و لایحه امروز باز هم نیاز به بازنگری دارد. با این همه خیلی‌ها می‌گویند مهم تصویب آن است. اما باید به یاد داشته باشیم که کشور ما از هر نظر غنی و ثروتمند است و مردمانی نجیب دارد.

لایحه‌ای که امروز صحبت از آن در میان است، شایسته زنان نیست، زنان ما انتظارات بیشتری دارند. باز هم خوب است که تصویب شود اما به شرط اینکه بعداً هم بتوان آن را اصلاح کرد و این کار اراده کافی می‌خواهد؛ اراده‌ای که تا به امروز دیده نشده، کما اینکه الزامی است موازی کاری‌ها هم حذف شود.

خیلی از مردان حتی با این لایحه موافق هستند، مردانی که برای احقاق حق زنان کشور خویش تلاش می‌کنند.در طول این سال‌ها در کشور اخبار خشونت‌بار زیادی شنیده‌ایم. بیش از 12 سال است که لایحه بر زمین مانده، مگر می‌شود وقتی این همه خشونت می‌بینیم، کاری نکنیم؟ /ایران



#فرهیختگان راهی به رهایی

در فرهنگ کار ایران، کار زنان بی‌ارزش است

رتبه مشارکت اقتصادی زنان ایرانی ۱۴۴ از ۱۴۶ کشور
سیمین کاظمی

تبعیض جنسیتی در حوزه اشتغال چند وجه دارد. یک وجه آن در میزان اشتغال است که به طور کلی میزان اشتغال و کار دستمزدی زنان بسیار کمتر از مردان است. دوم اشتغال متزلزل و ناپایدار زنان و رانده شدن آنها به بخش غیررسمی بازار کار است. سومین وجه هم تبعیض جنسیتی در پرداخت حقوق و دستمزد و مزایای شغلی است، که زنان حقوق کمتری می‌گیرند و از مزایا هم محرومند.

ساختار سیاسی اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی همچنان بر تداوم تقسیم کار مبتنی بر جنسیت اصرار دارد. تاکید بر تقسیم کار جنسیتی و تجویز خانه نشینی برای زنان، دو علت اصلی دارد: اولا تقسیم کار مبتنی بر جنسیت با آموزه‌های سنتی مطابقت دارد که نقش اصلی و اساسی زن را در خانه و مادری و مراقبت و خانه‌داری تعریف و تعیین می‌کند. ثانیا چنین تقسیم کاری به لحاظ اقتصادی برای ساختار سیاسی اقتصادی منفعت دارد، چون از نیروی کار رایگان و بدون مزد و مواجب زنان در خانه بهره‌مند می‌شود.

در ایران تبعیض بین مرد و زن در اشتغال یک تبعیض ساختاری است، در تبلیغات رسمی، اشتغال زنان غیرضروری معرفی می‌شود، چون گفته می‌شود هر زن به‌طور پیش فرض وابسته به یک مرد (پدر، شوهر) است و نان‌آوری وظیفه او نیست، بنابراین زنان نیازی به کار ندارند.

چنین تبلیغاتی بر نگرش جامعه هم تاثیر گذاشته است، به‌طوری که اشتغال زنان به‌عنوان تهدیدی برای اشتغال مردان تلقی می‌شود، آن هم در شرایطی که بیکاری یکی از بزرگترین مسائل اجتماعی ماست.

در تصدی جایگاه‌های شغلی همیشه مردان محق شناخته می‌شوند، چون نقش نان آوری با نگاهی جنسیت زده به مردان اختصاص دارد.

این نگرش منفی به اشتغال زنان موجب شده با وجود آنکه زنان دارای تحصیلات دانشگاهی بیشتر از مردان هستند، اما بیکاری در آنها بسیار بیشتر است و فقدان فرصت اشتغال موجب بی‌انگیزگی و سرخوردگی زنان از بازار کار رسمی شده است.

به طوری که هشتاد و پنج درصد زنان هیچ مشارکت اقتصادی ندارند، یعنی نه شاغلند و نه حتی جویای کار هستند.

بخشی از زنان که با وجود چنین وضعیتی همچنان در جستجوی کار هستند، مجبورند به بازار کار غیررسمی روی بیاورند و با مزد ناچیز و شرایط غیرمنصفانه کار کنند که در واقع بهره کشی از نیروی کار زنان است.

نکته جالب این است که اشتغال زنان بیشتر در بخش خدمات است، تا بخش‌های مثل صنعت. این امر موجب شده که ما زنان را در برخی مشاغل پشت پیشخوان‌ها ببینیم. همین رویت پذیر بودن کار زنان در بخش خدمات باعث شده است که بسیاری با ناباوری با مساله بیکاری زنان و تبعیض جنسیتی در اشتغال مواجه شوند و حتی آن را نپذیرند.

یعنی بدون اطلاع از تبعیض جنسیتی عمیق در اشتغال و این واقعیت که نرخ مشارکت اقتصادی زنان در ایران کمتر از پانزده درصد است، و بدون اینکه به آمار نگاهی بیندازند: می‌گویند ما هر جا می رویم زنان را می‌بینیم. با چنین سوگیری‌هایی رسانه‌ها و فعالان حقوق زنان لازم است در روشن کردن وضعیت بیکاری زنان و تبعیض جنسیتی در اشتغال بیشتر تلاش کنند.

مطالعاتی که در رشته‌های علوم اقتصادی انجام شده، همگی شکاف جنسیتی در پرداخت دستمزد را تایید می‌کنند.

گفته شده دستمزد زنان ۴۱ درصد کمتر از مردان است. البته شکاف دستمزدی در بخش خصوصی بیشتر از بخش دولتی است و در بخش خصوصی تا ۷۰ درصد هم می‌رسد.




#فرهیختگان راهی به رهایی

خودآموز فروپاشی
کمال اطهاری


گذارت از آستانه‌ی ناگزیر
فروچکیدن قطره‌ی‌ قطرانی‌ است در نامتناهی‌ ظلمات
(الف. بامداد)

یک، سرکوب کُن: دولت مدرن به‌مثابه حافظ و مجری امر عمومی، هنگامی موجودیت و بقا می‌یابد که امر خصوصی موجودیت و بقا داشته باشد، حاصل این رابطه‌ی دیالکتیکی بین امر عمومی با خصوصی، تشکیل و بقای «دولت-ملت» (nation-state) یا شکل‌بندی معینی است. هدف از تشکیل دولت چیزی نیست جز فراهم آوردن شرایط برای تکامل آزادانه‌ی تک‌تک افراد جامعه. این افراد برای آن از آزادی‌های فردی خود صرف‌نظر و آنها را به دولت می‌سپارند تا آزادی‌هایی بیشتر به‌دست آورند، نه معکوس. بدین‌ترتیب هرچه جامعه‌ی مدنی قوی‌تر شود، دولت یا حاکمیت نیز قوی‌تر خواهد شد. اما به‌طور معکوس، مانند آن چه به‌تدریج در حاکمیت جمهوری اسلامی ایران رخ داد، هرچه جامعه‌ی مدنی بیشتر سرکوب شود، حاکمیت به فروپاشی نزدیک‌تر می‌گردد تا آن که در ظلمات گم شود.

دیکتاتورها و دیکتاتوری‌ها ازین‌رو بقا نمی‌یابند، که این رابطه‌ی دیالکتیکی بین دولت با جامعه‌ی مدنی قوی را برنمی‌تابند. در جامعه‌ی مدنی قوی، دانش لازم برای نوآوری و ساماندهی دگرگونی‌های زیربنایی (ساختار و سازمان تولید) و دگرگونی‌های روبنایی (ساختار و سازمان مناسبات اجتماعی و فرهنگی) تولید می‌شود؛ در نتیجه می‌تواند در صورت بروز وقوع بحران‌های داخلی و خارجی، شکل‌بندی جدید اقتصادی، اجتماعی و سیاسی را کشف و با آنها مقابله کند. اما دیکتاتورها و دیکتاتوری‌ها هرچنـد بتوانند به‌تبعیـت از جامعـه، ابتدا یک دولت-ملت با شکل‌بندی یا نظام نوین اقتصادی-اجتماعی برپا کنند، اما به‌دلیل دانش اندک، کهنه و منجمد خود در نهایت دچار «مرگ سازمان» و فروپاشی نظام می‌گردند. چون درخود فرو می‌روند، یا به اصول و مواضعی که باعث موفقیت اولیه‌ی آنها شده بود تقدس می‌بخشند، و برای بقای خود با نوآوری‌ها و دگرگونی‌های نهادی مقابله می‌کنند، در نتیجه به قعر ظلمات تاریخ درمی‌غلتند. فرق نمی‌کند که نام این نظام شاهنشاهی باشد، یا سوسیالیستی، بعثی، و یا اسلامی.

دو، رانت‌جویی کُن: در نظام جهانی (world system) امروز، شرط لازم برای بقای یک حاکمیت سیاسی این است که توانسته باشد نهادهای یک رژیم انباشت درون‌زا و برون‌نگر را تعریف کند که زنجیره‌ی داخلی ارزش آن متنوع، و در پیوند با زنجیره‌ی جهانی ارزش باشد. حال اگر این حاکمیت بتواند به مرحله‌ی نوآوری هم برسد (که رفاه و دموکراسی شرط آن است)، شرط کافی را برای توسعه‌ی پایدار در این نظام جهانی به‌دست آورده است. وگرنه کشور را در تله‌ی توسعه انداخته، و خود در اثر بحران‌های اقتصادی ، اجتماعی ، سیاسی و محیط‌زیسـتی ، رو به فروپاشـی می‌رود . حاکمیت جمهوری اسـلامی ایران از عهده‌ی شرط لازم برنیامده تا به شرط کافی برسد . در مقاله‌ی «برآمدن و تثبیت شکل‌بندی نوفئودال در ایران» (اطهاری، ۱۴۰۰) نتایج پژوهش‌هایی متعدد را درباره‌ی ابعاد کسب رانت در ایران ارائه نموده بودم. از آن جمله خروج سالانه ۳۰ تا ۸۰ میلیارد دلار از ایران را که حاصل رانت‌جویی، و به‌طور متوسط دو برابر سرمایه‌گذاری در بخش مولد بوده است. در آن مقاله آمده بود: «در نوفئودالیسم (خلاف فئودالیسم) رانت‌جویی انحصاری نیست، بلکه از انواع روابط با مدیران دولتی حاصل می‌آید که با اعطای امتیازات ثروت می‌اندوزند. با دگرگونی نهادی ناشی از رانت‌جویی، حکومت سلسله‌مراتبی مشابه نظام فئودالی به‌وجود می‌آورد که در آن برگزیدگان دارای امتیازاتی ویژه هستند». به‌عبارت دیگر دولت‌ نوفئودال، شبیه آن چه در جمهوری اسلامی پدید آمده، روبنایی مبتنی بر انحصار و زور ایجاد می‌کند که بر زیربنای سرمایه‌دارانه حاکم می‌شود؛ در نتیجه جلوی قانون سرمایه‌داری یعنی «تولید و بازتولید گسترده با انقلاب پیاپی در تولید» را می‌گیرد. ازین‌رو با ایجاد بحران ساختاریِ دائمی و فزاینده‌ی اقتصادی، فروپاشی خود را رقم می‌زند. در اینجا چند تحقیق باارزش جدید را ارائه می‌نمایم که در آن مقاله نیامده بود و ابعاد و چگونگی رانت‌جویی را در حاکمیت جمهوری اسلامی روشن‌تر می‌کند:

در پژوهشی قابل‌توجه (مهدیلو، عباسی و عصاری، ۱۳۹۴)، نویسندگان اثرات غیرخطی فرصت‌های رانت‌جویی بر رشد اقتصادی ایران را سنجیده‌اند. آنها ابتدا با استفاده از منطق فازی و متغیرهای ورودیِ شکاف نرخ ارز رسمی و غیررسمی، نسبت ارزش افزوده‌ی بخش ساختمان به GDP و اندازه‌ی دولت، روند فرصت‌های رانت‌جویی طی سال‌های ۱۳۵۹ تا ۱۳۹۱ را شبیه‌سازی کرده‌اند.....


متن کامل




#فرهیختگان راهی به رهایی

وفاق منطقه‌ای؛ گام دوم وفاق

در اهمیت راهبردیِ طرح «مودت» که محمدجواد ظریف پیشنهاد کرده است
محمدرضا جلائی‌پور

محمدجواد ظریف در یادداشت مهمی که امروز به زبان انگلیسی در مجلهٔ اکونومیست منتشر کرده است پیشنهاد تشکیل «انجمن گفت‌وگوی کشورهای مسلمان غرب آسیا» (که مخففش در زبان انگلیسی «مودت» - MWADA - می‌شود) را مطرح کرده است. این پیشنهاد به نظرم راهگشاترین پیشنهاد کلان‌راهبردی است که می‌توان روی میز ایران و کشورهای با اکثریتِ مسلمانِ غرب آسیا گذاشت و آن را به عنوان بدیلی برای «پیمان ابراهیم» و نقشهٔ راه منطقه‌سوزِ اسرائیلِ نسل‌کش در دستور گذاشت.

به یک معنا، پیشنهاد محمدجواد ظریف در این یادداشت گام دوم وفاق و نوعی وفاق منطقه‌‌ای‌است، چرا که اگر وفاق و توافق‌گرایی مسعود پزشکیان تلاشی برای عبور از بازی‌ سیاسی حاصل جمع صفر در داخل و افزایش برندگان و ذی‌نفعان گشایش و توسعه در ایران بود، طرح «مودت» پیشنهادی برای عبور از بازی حاصل جمع صفر در منطقه و افزایش برندگان و ذی‌نفعان امنیت و توسعه در منطقهٔ غرب آسیا است. اگر وفاق پزشکیان کاهش شکاف‌های داخلی را هدف می‌گرفت، طرح مودت کاهش شکاف‌های منطقه‌ای را هدف می‌گیرد.

اگر وفاق پزشکیان افزایش ظرفیت حل مسائل در داخل ایران را می‌طلبید، طرح مودت افزایش ظرفیت حل مسائل در منطقه را می‌طلبد. اگر وفاق پزشکیان تکثر واقعا موجود در ایران را به رسمیت می‌شناسد و در پی هم‌افزایی حل‌مساله‌ای مسالمت‌آمیز میان اجزای متکثر جامعه و حاکمیت ایران است، طرح مودت تکثر واقعا موجود قدرت‌های غرب آسیا را به رسمیت می‌شناسد و در پی هم‌افزایی حل مساله‌ای مسالمت‌آمیز میان قدرت‌های متکثر غرب آسیا است.

در واقع بینش و پیش‌فرض مهم و قابل دفاع طرح مودت این است که کشورهای غرب آسیا یا همه با هم امن و قوی و سبز و توسعه‌یافته می‌شوند یا هیچ کدام به نحو پایداری امن و قوی و سبز و توسعه‌یافته نمی‌شوند. مسائل آب‌های مرزی و ریزگردها و تغییرات اقلیمی در چارچوب یکی از این کشورها قابل حل نیست و سبز و پایدار شدن محیط زیست همهٔ کشورهای غرب آسیا وابسته به همکاری موثر منطقه‌ای است. آسودگی در برابر حملهٔ نظامی و سایبری در این منطقه بدون نوعی پیمان امنیتی موثرِ منطقه‌ای حاصل نمی‌شود.

بهره‌گیری کشورهای با اکثریتِ مسلمانِ غرب آسیا از منافع بزرگ کریدورها و لوله‌های راهبردی از مسیر چهارراه جهان بدون همکاری موثرِ منطقه‌ای حاصل نمی‌شود. ظرفیت تولید صادرات‌محور و بازار چندصدمیلیونی همسایگان غرب آسیا بدون توافق‌گراییِ همه‌طرف‌برندهٔ منطقه‌ای حداکثری نمی‌شود. ساختن غزه و لبنان و سوریه و عراق بدون هم‌افزایی پیمانکاران و سرمایه‌های همهٔ کشورهای منطقه سرعت نمی‌گیرد. همبستگی مسلمانان و نوروزدارانِ منطقه و رشد گردشگری منطقه‌ای و روابط بهتر فرهنگی و اجتماعی در این منطقه بدون تبدیل روابط هم‌فرسای منطقه‌ای به روابط هم‌افزای منطقه‌ای ساخته نمی‌شود.

به ویژه بعد از نسل‌کشیِ ۴۰۰ روز گذشته توسط اسرائیل اشغال‌گر و انواع تجاوز‌های نظامی‌ و جنایات جنگی‌اش در منطقه و چیزی که اسمش را کریدور «برکت» گذاشته ولی لازمه‌اش سوزاندن غرب آسیا است و در شرایطی که ترامپ آب در آسیابِ شقاق منطقه‌ای و تحریم و تهدید ایران می‌ریزد، ضرورت راهبردی طرح مودت برای ایران و سایر کشورهای غرب آسیا بیشتر شده است. هر روز تعلل و تاخیر در پذیرش اقتضائات طرح و توفیق این طرح می‌تواند در این هفته‌ها و ماه‌های آشوبناک برای همهٔ منطقه گران تمام شود.

متن کامل یادداشت محمدجواد ظریف در اکونومیست




#فرهیختگان راهی به رهایی

ظریف در مجلهٔ اکونومیست پیشنهاد کرد: طرح «مودت» برای تحول در غرب آسیا

محمدجواد ظریف در یادداشتی که به زبان انگلیسی در مجلهٔ اکونومیست منتشر شده است پیشنهاد تشکیل «انجمن گفت‌وگوی کشورهای مسلمان غرب آسیا» (MWADA) را به‌عنوان سازوکاری برای دستیابی به تحول در غرب آسیا مطرح کرد.

در بخشی از این مقاله آمده است:
«طرح مودت ما را به چالش می‌کشد تا منطقه را از نو تصور کنیم - نه به عنوان میدان نبردی برای منافع متعارض، بلکه به عنوان فضایی برای دوستی و همدلی، که بر اساس جستجوی فرصت‌های مشترک و رفاه جمعی شکل گرفته باشد. زمان تغییر فرارسیده است. باید از این لحظه بهره‌برداری کنیم و وارد گفت‌وگوهای معنادار و صریح شویم تا بتوانیم آینده‌ای مبتنی برهمکاری، توسعه پایدار و مشترک، عدالت اجتماعی، رفاه وامیدواری بنا سازیم.

طرح مودت ما را به بازاندیشی در تصویر منطقه، نه به‌عنوان میدان نبرد، بلکه به‌عنوان کانون مودت، دوستی و همدلی فرامی‌خواند، منطقه‌ای که در آن جستجوی فرصت‌های مشترک و رفاه جمعی محوریت دارند. ضروری است که به گفت‌وگوهای معنادار و البته صریح بپردازیم تا بتوانیم آینده‌ای مبتنی بر همکاری، توسعه مشترک و پایدار، عدالت اجتماعی، رفاه و امیدی نوین ترسیم کنیم.»

لینک متن کامل فارسی و انگلیسی



#فرهیختگان راهی به رهایی