▫️ میکروسکوپ الکترونی روبشی یا رویشی؟!

پایگاه ریترکشن‌واچ در تازه‌ترین پست خود به اشتباه جالبی اشاره کرده است که نویسندگان ایرانی مرتکب شده‌اند.

در ایران Scanning Electron Microscope (SEM) را میکروسکوپ الکترونی روبشی ترجمه کرده‌اند که نوعی میکروسکوپ الکترونی است و قابلیت عکس‌برداری از سطوح با بزرگنمایی 10 تا 500 هزار برابر با قدرت تفکیکی کمتر از 1 تا 20 نانومتر را دارد. (منبع)

اخیراً مشاهده شده است که در بیش از 20 مقاله علمی-که برخی از آن‌ها در مجلاتِ ناشران بزرگ منتشر شده‌اند-از اصطلاح نامفهوم vegetative electron microscope یا vegetative electron microscopy استفاده شده است. ترجمه فارسی آن میکروسکوپ الکترونی رویشی خواهد بود.


در سال 1959 مقاله‌ای علمی منتشر شده است که واژه vegetative و electron microscopy در آن وجود دارد. اما چون این مقاله بصورت دو ستونه نوشته شده است و این دو اصطلاح دقیقاً روبروی هم (یکی سمت راست و دیگری سمت چپ) قرار دارند، بنابراین مگزینوف (Magazinov) در PubPeer معتقد است هوش مصنوعی به اشتباه این مقاله را پردازش کرده است و نویسندگان ایرانی هم چون از AI برای تولید متن استفاده کرده‌اند، بنابراین مرتکب این اشتباه‌ شده‌اند.

اما کاربر دیگری در شبکه اجتماعی Reddit نظر دیگری داشته است:

بر اساس ترجمه گوگل، scanning electron microscopy در فارسی به‌صورت mikroskop elektroni robeshi (میکروسکوپ الکترونی روبشی) نوشته می‌شود، درحالی‌که vegetative electron microscopy معادل mikroskop elektroni royashi (میکروسکوپ الکترونیکی رویشی) است. تفاوت این دو اصطلاح فقط در یک نقطه است (روبشی در برابر رویشی).

سینا فروتن‌نژاد، شیمی‌دان آکادمی علوم لهستان، به پایگاه ریترکشن واچ گفته است:

نظر کاربر Reddit کاملاً درست است. من شنیده‌ام که برخی از پژوهشگران ایرانی ابتدا مقالات خود را به فارسی می‌نویسند و سپس از یک موسسه برای ترجمه آن به انگلیسی کمک می‌گیرند. در این فرایند، مترجم ممکن است روبشی را به‌اشتباه رویشی خوانده باشد. تنها یک نقطه باعث تغییر حرف ب به ی در فارسی می‌شود و احتمالاً فردی که پیش‌زمینه علمی نداشته، این عبارت را اشتباه ترجمه کرده و آن را به vegetative برگردانده است، درحالی‌که ترجمه درست آن scanning است.

از سوی دیگر، نویسنده فارسی‌زبانِ مقاله نیز ممکن است در هنگام تایپ دچار یک اشتباه ساده شده باشد و روبشی را به‌اشتباه رویشی نوشته باشد؛ چرا که دو حرف ب و یـ در صفحه‌کلید فارسی کنار یکدیگر قرار دارند.

اما مگزینوف همچنان معتقد است که ظهور این عبارت نتیجه کپی‌برداری از مقالات دیگر یا استفاده از هوش مصنوعی مولد بوده است.

فروتن‌نژاد همچنین به پدیده تکرار متون یا استفاده مجدد از متن (reuse of text) در مقالات علمی ایران اشاره کرده است که می‌تواند به گسترش این اشتباه دامن زده باشد:

یکی دیگر از مشکلات بسیاری از تیم‌های پژوهشی در ایران این است که آن‌ها به معنای واقعی کلمه یک الگو (template) برای انتشار مقالات دارند. اگر شما بارها و بارها مقالات مشابه و یکسانی را درباره مولکول‌ها، نمونه‌های زیستی یا مواد مختلف منتشر کنید، به‌صورت فرضی می‌توانید یک الگو داشته باشید که در آن با استفاده از قابلیت Find and Replace فقط برخی نام‌ها را عوض کنید! من شخصاً چنین مواردی را دیده‌ام و اصلاً شوخی نمی‌کنم!

نتیجه‌گیری:

نقطه در فارسی خیلی مهم است. بطوری که فاصله حُریت و خریت فقط یک نقطه است (به نقل از فیلم اخراجی‌ها)

#retractionwatch
#translation
#Iran

🆔 @irevidence