Aasoo - آسو

در میانه‌ی پیروزی و شکست 🔻

📚 فروید به این نتیجه رسیده بود که علت رنج ما نه جهان بی‌رحم واقعی بلکه ناتوانیِ ما در سازگاری موفقیت‌آمیز با آن است. در نتیجه، آن پرسش تجربی ــ کودک بیچاره، آنها با تو چه کرده‌اند؟ ــ تقریباً به امری نامربوط بدل می‌شود. این که واقعاً چه اتفاقی افتاده یا چه کسی یا چه چیزی مسئول آن بوده است دیگر اهمیت ندارد. به یک معنا ما هنوز هم ممکن است کودکانی بیچاره و غمگین باشیم اما کمتر به سرزنش و قضاوت دیگران متوسل می‌شویم. درمان در واقع عبارت است از کنار آمدن با این امر که جبران واقعی ممکن نیست. بهداشت روانی به خادم تعادل اجتماعی تبدیل می‌شود و جنون به خاستگاه انقلابیون آتی.

📚 این تضاد بین امر روانی و امر اجتماعی ــ و راه‌هایی که رادیکال‌های چپ‌گرا برای حل آن یافته‌اند ــ نقطه‌ی آغازین کتاب جدید و مناقشه‌برانگیز هانا پروکتور با عنوان از پا افتادگی: تجربه‌ی عاطفی شکست سیاسی است. پروکتور، پژوهشگر دانشگاه استرثکلاید در گلاسکو، طرفدار جنبش ضدروانکاوی نیست، جنبشی که از سال ۱۹۶۰ تا امروز تمام مداخلات بهداشت روانیِ موجود را انضباط‌بخشی ایدئولوژیک خوانده است. همچنین او به دنبال تعیّن بخشیدن به دوگانگیِ منشأ درونی و بیرونیِ رنج روانی نیست. او در این رابطه می‌نویسد «"بیرون" جهانی اجتماعی مملو از سایر مردم است که هر یک زندگیِ درونیِ خود را دارد، زندگی‌ای که در اثر تجارب زیستن در همان جهان اجتماعی شکل گرفته است، و در مقابل آنها نیز در شکل دادن به این جهان اجتماعی نقش دارند.» دغدغه‌ی پروکتور مسائلی‌‌‌ کمتر انتزاعی‌ است، مسائلی که هم روزمره‌اند و هم عاجل: رادیکال‌های چپ‌گرا چگونه می‌توانند تدابیری برای درمان زخم‌های ناشی از جهانی آزارنده و آسیب‌رسان بیندیشند و در همان حال به دنبال از میان بردن ساختارهای اجتماعی‌ای باشند که عامل این زخم‌ها بوده‌اند؟ و زمانی که چنین تلاش‌هایی ما را از نظر جسمانی و روانی از پای در می‌آورند ــ امری که وقوع آن حتمی است ــ برای خودمان چه می‌توانیم بکنیم؟

📚 اما آیا وابستگی در عین زخم‌خوردگی می‌تواند مبنایی مطمئن برای تعهد انقلابی و تداوم مشارکت در سیاست باشد؟ یکی از درمان‌های از پا افتادگی ــ روشی که نتیجه‌اش را در خودم و دیگران دیده‌ام ــ این است که عصبانیت از جهان را با عصبانیت از ناکامی جنبش در تغییر جهان جایگزین کنیم. همان‌طور که در ابتدای دهه‌ی ۱۹۶۰ یکی از سازمان‌دهندگان مأیوس جنبش حقوق مدنی به رابرت کولزِ روانکاو گفت «احساس می‌کنم که این سال‌ها را بیهوده سپری کرده‌ام. هیچ نتیجه‌ای به دست نیامده است ... به همین خاطر احساس می‌کنم که این جنبش به من خیانت کرده است و فکر می‌کنم راحت‌تر است که از جنبش عصبانی باشم تا سفیدپوستان.... نفرتم از این جنبش نوعی رهایی است، می‌توانم از آن متنفر باشم و بر اساس آن تنفر کاری انجام دهم. مثلاً به آنها حمله کنم یا تضعیفشان کنم. اما یک سیاه‌پوست در برابر سفیدپوستان چه کاری می‌تواند انجام دهد که عاقبت به نابودی‌اش نینجامد؟»

@NashrAasoo 💭

گذشته و حالِ خشونت🔻

✍ خشونت از نظر فرهنگی نسبی است و امکان دارد که در قسمتی از دنیا اکثر اعضای یک جامعه عملی را خشونتی تحمل‌ناپذیر بدانند، در حالی که در قسمت دیگری از دنیا و در همان زمان آن عمل کاملاً موجّه و مجاز به شمار رود. یعنی خشونت چیزی است که یک جامعه خشونت می‌داند؛ خشونت عبارت است از تفاوت میان آنچه تحمل می‌شود و آنچه تحمل نمی‌شود، میان آنچه پذیرفتنی است و آنچه پذیرفتنی نیست. بنابراین، همان‌طور که فرانسیسکا لوتز، تاریخ‌نگار سوئیسی، به‌درستی گفته است، پرسش اصلی این نیست که «خشونت چیست؟» بلکه این است که «چه چیزی در هر جامعه‌ی مفروضی خشونت را خشونت می‌کند؟» این امر بدین معنا نیست که خشونت امری نسبی است بلکه اعتراف به این امر است که بهترین راه درک خشونت این است که آن را در بستر و شرایط بسیار خاص فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی بفهمیم.

✍ درک (نادرستِ) رایج این است که مردم در دوران باستان، قرون وسطی و اوایل دوران مدرن بی‌رحم، خشن، تندخو و به مرگ بی‌اعتنا بودند و برای حل اختلاف بی‌درنگ به خشونت متوسل می‌شدند. بر اساس این سوءتعبیر، هرچه در زمان عقب‌تر برویم، با خشونتِ بیشتری مواجه می‌شویم. این طرز فکر را می‌توان در آثار اخیر بعضی از دانشمندان علوم سیاسی نظیر جان مولر، آذر گات و جوشوا گولدستاین، و همچنین استیون پینکر، روان‌شناس تکاملی، دید. همه‌ی آنها با اشاره به کاهش جنگ‌های متعارف و مرگ در جنگ، و همچنین کاهش میزان آدم‌کشی در کشورهای اروپای غربی، از نقطه‌ی اوج آن در قرن سیزدهم تا سطوح نسبتاً پایینِ کنونی، کاهش خشونت در گذر قرون و اعصار را بدیهی فرض می‌کنند. آنها معمولاً به میزان مرگ‌ومیر در جنگ و میزان آدم‌کشی در اروپای غربی، که نگهداریِ سوابق در آن کم و بیش درست بود، استناد می‌کنند تا نتیجه بگیرند که میزان خشونت در مجموع در همه‌ی جوامع کاهش یافته است.

✍ باید اذعان کرد که خشونت جزء جدایی‌ناپذیری از زندگیِ اجتماعی در قرن‌های پیشین بوده است اما به طور مستدل می‌توان گفت که زندگی به اندازه‌ای که در فیلم‌ها و رسانه‌ها وانمود می‌کنند خشن نبوده است. شکل‌های خشونت، و همچنین میزان خشونت، از زمانی به زمانِ دیگر و از منطقه‌ای به منطقه‌ی دیگر به شدت متفاوت از یکدیگر بوده است. به عبارت دیگر، در شرایط متفاوت، بسته به آنچه پذیرفتنی و ناپذیرفتنی شمرده می‌شد، خشونت به شکل‌های متفاوتی به کار می‌رفت. در نتیجه، پرسش این نیست که «فلان دوره‌چقدر خشن بوده است؟»، بلکه باید پرسید که «خشونت در فلان دوره به چه شکلی بوده است؟»

@NashrAasoo 💭

جنگ تمام شد اما سربازگیری از کودکان هنوز ادامه دارد🔻

✍ ۳۶ سال پیش جنگ تمام شد، اما حکومت ایران همچنان در هنگام درگیری‌ها و منازعات مسلحانه کودکان را به میدان می‌فرستد. نگاهی به سیاست‌های تبلیغی و آموزشیِ جمهوری اسلامی نشان می‌دهد که پسربچه‌های مدرسه‌ای همچنان از دیدگاه حکومت ایران، سربازانی آماده‌ی اعزام به میدان جنگ و درگیری محسوب می‌شوند.بسیاری از کودک سربازان اعزامی به جنگ، در سال‌های نخستِ استقرار جمهوری اسلامی سابقه‌ی عضویت در کمیته‌ها و پایگاه‌های بسیج را داشتند، از سن ۱۲-۱۳ سالگی در گشت‌های شبانه‌ی شهری شرکت می‌کردند و گاه اسلحه به دست می‌گرفتند. نگاهی به آمار‌های رسمی نشان می‌دهد که درصد جان‌باختگان و مجروحان جنگ ایران و عراق در بین نوجوانانی که از پشت میزهای مدرسه به جبهه فرستاده می‌شدند، بیش از دیگر گروه‌های سنی بود. کودکانی ۱۳ تا ۱۸ ساله که تنها آموزش نظامیِ آن‌ها، شرکت در دوره‌های کوتاه‌مدتِ ۱۴تا ۴۵ روزه‌ بود و برخی از آنها به‌قدری ریزجثه بودند که پوتین و کلاه‌خود مناسب آن‌ها پیدا نمی‌شد.

✍ علیرضا می‌گوید بیشتر افراد گردان ۶۰۰ نفره آنها، کمتر از ۱۸ سال داشتند. به گفته‌ی او، در بسیاری از دیگر گردان‌ها نیز همین‌طور بود: «ما سرباز زبده‌ی جنگی نبودیم و نیمی از تلفاتمان به خاطر ناوارد بودن در جنگیدن بود. شاید همان ناوارد بودن یک جور شهامت کاذب هم ایجاد می‌کرد.» نقی یکی از کسانی بود که ناوارد بودنش، او را ترساند: «اولین بار دو روز قبل از عملیات بود که اسلحه به دست گرفتم. شب عملیات از گریه‌های شدید بچه‌ها که هم را بغل می‌کردند واقعاً ترسیدم. همه ترسیده بودند و می‌دانستند که زنده بر نمی‌گردند.» نقی همان شب در یک لوله‌ی سیمانی مخفی شد تا جان‌ِ سالم به در ببرد. فردا صبح تعداد زیادی از هم‌رزمانش کشته و مجروح شده بودند. یکی از آن‌ها صمیمی‌ترین دوست دوران دبستان و راهنمایی‌اش بود: «واقعیت این است که بعد از دیدن زخمی‌ها و شهدا ترس برم داشت و بعد از همان چهل روز اول، دیگر به جبهه بر نگشتم. تا چندماه بعد از برگشتن از جبهه هم منزوی و گوشه‌گیر شده بودم.» او بخشی از تلفات بالا در رزمنده‌های زیر ۱۸ سال را معلول ضعف جسمانی می‌داند: «خیلی جاها این بچه‌های چهارده-پانزده ساله سردشان بود و یخ زدند. یا مثلاً بچه‌ی‌ پانزده ساله، ده تا گلوله‌ی آرپی‌جی را که هجده کیلو وزن داشت در گونی حمل می‌کرد و همراه آر‌پی‌جی‌زن می‌دوید. از هر ده تا از این بچه‌ها دوتایشان تیر می‌خوردند و کشته می‌شدند.»

✍ دست‌کم از ۱۳۸۸ به بعد نیز در بسیاری از اعتراضات مردمی، کودکانِ زیر ۱۸ سال در پایگاه‌های بسیج به کار گرفته شدند و از آن‌ها به‌عنوان نیروی سرکوب استفاده شده است. چندین تن از فرماندهان سپاه در دادگاه مردمی آبان به استفاده از کودکان در سرکوب اعتراضات آبان ۱۳۹۸ شهادت داده‌اند. حکومت ایران از دهه‌ی نود خورشیدی، کودکان زیر ۱۸ سال را به‌عنوان سرباز به جنگ در سوریه فرستاده است. کودکانی که اغلب مهاجران افغانستانی ساکن ایران هستند اما کودکان ایرانی نیز در بین آن‌ها دیده می‌شود. یکی از فرماندهان سابق سپاه پاسداران در گفت‌وگو با «آسو» استفاده از کودکان ایرانی در جنگ سوریه را تأیید کرد.

@NashrAasoo 💭

عراق و جهان در لبه‌ی پرتگاه سقوط 🔻

✍️ در مصاحبه‌ای که ‌در ادامه می‌خوانید، اسامه اسبر با خالد سلیمان، روزنامه‌نگار، نویسنده و پژوهشگر، درباره‌ی کتاب جدید او گفت‌وگو کرده است. کتابی درباره‌ی تغییرات اقلیمی و تهدیدهای احتمالیِ خشکسالی در عراق و نقش ویژه‌ای که فرهنگ و هنر می‌تواند در افزایش آگاهیِ زیست‌محیطی درباره‌ی این بحران ایفا کند. سلیمان توجه ویژه‌ای به آثار علمی و تخیلی‌ای دارد که درباره‌ی دنیای آینده‌ی تنیده در فجایع زیست‌محیطی خیال‌پردازی می‌کنند: جهانی که یخ‌ها در آن ذوب شده‌اند، بصره در آب دریا غرق شده است و تغییرات اقلیمی زمین را چنان گرم کرده که انسان دیگر نمی‌تواند در آن زندگی کند و دوام بیاورد. در این گفت‌وگو به داستان «گرافیتی ۲۰۲۴» به قلم محمد خضیر اشاره می‌شود که در آن ساکنان یک شهر به علت گرمای وحشتناک زمین به سراغ ایجاد یک «شهر زیرزمینی» می‌روند. طی سرک کشیدنی کوتاه به روی زمین، شخصیت اصلیِ داستان یکی از دوستانش را می‌بیند که نقاشی دیواری‌ای با این کلمات کشیده است: «وای از آن پیش‌گویی‌ها که می‌گفتند زندگیِ زشت و ازهم‌پاشیده‌ی ما چگونه خواهد بود.»

✍️ خالد سلیمان:«اعداد، آمار، داده‌های دولتی و توافق‌های منطقه‌ای و بین‌المللی به اندازه‌ی کافی در متون دانشگاهی و راه‌حل‌های لازم برای سیاست‌گذاری و تحقیق، واقعیتِ آب و تغییرات اقلیمی را مطرح کرده‌اند. همان‌طور که در پاسخ به پرسش قبلی هم گفتم، بسیاری از روزنامه‌نگاران از اینکه گزارش‌ها و آمار و ارقام رسمی را اعلام کنند، راضی هستند. من نه تنها به روشی دیگر بلکه به فلسفه‌ی دیگری تمایل دارم. فلسفه‌ای که با استفاده از امکانات سبک رواییِ ژورنالیستی، منافع انسانیِ واقعیت را پیش‌زمینه‌ی کار خود قرار می‌دهد و می‌کوشد با این سبک، مردم را از کمبود آب و تغییرات اقلیم پیرامونشان آگاه کند.»

✍️ آنچه امروز در عراق به دلیل دزدی و فساد گسترده رخ می‌دهد، فراتر از تصور است. من در جریان تدوین این کتاب چیزهایی دیدم و شنیدم که موهای آدمی را سفید می‌کند. به علت فقدان داده‌های شفاف و مدون نتوانستم این‌ها را در کتاب بگنجانم. بله، در عراق سیاستمدارانی هستند که علناً برای مزارع خصوصی آب می‌دزدند و هیچ قانونی آن‌ها را پاسخگو نمی‌کند. اعضای دولت محلی، شوراهای شهر و روستا و نمایندگان مجلسی وجود دارند که مزارع کشاورزی یا پرورش ماهی و دامداری‌ای دارند که هر روز دارد به تنوع زیستی آسیب می‌زند و منابع آب را هدر می‌دهد. هزینه‌ی همه‌ی این‌ها هم از جیب ملت است و بس.

@NashrAasoo 💭