هفته‌نامه تجارت‌فردا

هوش مصنوعی شغل می‌آورد یا بیکاری؟

✅ حامد وحیدی طی مقاله‌ای تاثیر فناوری‌هایی همچون هوش مصنوعی (AI)، سیستم‌های پردازش اطلاعات، و روباتیک و اتوماسیون را بر فرایند اشتغال زایی و بیکاری بررسی کرده است.
چکیده مقاله:

🔹بر اساس پیش‌بینی‌ها، دسترسی گسترده‌تر به دیجیتال می‌تواند میلیون‌ها شغل جدید ایجاد کند و در عین حال، برخی مشاغل را از بین ببرد.

🔹این پدیده به‌نوعی بزرگ‌ترین عامل تحول در نیروی کار محسوب می‌شود و نقشی کلیدی در تعیین چشم‌انداز آینده مشاغل دارد.

🔹در عین حال، روندهایی نظیر پیشرفت فناوری‌های هوش مصنوعی و سیستم‌های خودکار، همواره نقش دوگانه‌ای در ایجاد و کاهش فرصت‌های شغلی ایفا می‌کنند.

🔹این تغییرات نه‌تنها به تحول در نقش‌های شغلی منجر می‌شود، بلکه روش‌های انجام کار و همکاری انسان‌ها و ماشین‌ها را نیز دگرگون می‌کند.

🔹در این میان، تعامل بین انسان، ماشین و الگوریتم‌ها، ضرورت بازآموزی و افزایش مهارت‌های شغلی را برجسته‌تر کرده است.

🔹گزارش «آینده مشاغل 2025» به‌طور جامع به بررسی این تحولات و تاثیرات آنها بر ایجاد و کاهش فرصت‌های شغلی در صنایع مختلف می‌پردازد و نقش روندهای کلیدی مانند دسترسی دیجیتال، تغییرات جمعیتی و گذار به اقتصاد سبز را در شکل‌دهی به بازار کار آینده تحلیل می‌کند.

🔹این گزارش اطلاعات ارزشمندی درباره روندهای کلان، پویایی‌های اقتصادی و پیشرفت‌های فناوری ارائه می‌کند که به تعریف شرایط متحول‌شونده اشتغال کمک می‌کنند.

🔹سال 2025 با ترکیبی از تثبیت اقتصادی و تحولات بنیادین همراه است؛ اقتصاد جهانی از شوک‌های مخرب ناشی از همه‌گیری کرونا و دیگر بحران‌ها بهبود یافته و همزمان با تغییرات ساختاری مهمی روبه‌رو است که آینده کار را رقم خواهند زد.

🔹یکی از نکات برجسته این گزارش، بررسی روندهای اقتصادی جهانی در قالبی گسترده‌تر است. با وجود پیش‌بینی نرخ رشد جهانی 2/3 درصد برای سال 2025، این ثبات با آسیب‌پذیری‌های مداوم همراه است.

🔹اگرچه تورم جهانی کاهش یافته و به حدود 5/3 درصد رسیده (که پایین‌تر از میانگین نرخ‌های تورم دو دهه اخیر است)، هزینه‌های زندگی همچنان فشار زیادی بر خانوارها وارد می‌کند و نابرابری‌های اجتماعی-اقتصادی را تشدید می‌کند.

🔹این شرایط اقتصادی تاثیر مستقیمی بر بازارهای کار جهانی دارند. نرخ بیکاری 9/4درصدی جهانی که پایین‌ترین میزان از سال 1991 است، دستاورد مهمی به‌شمار می‌رود، اما در پس این آمار، نابرابری‌های عمیقی نهفته است.

🔹به‌عنوان مثال، درحالی‌که کشورهای با درآمد متوسط از کاهش نرخ بیکاری برخوردار هستند، کشورهای با درآمد پایین با افزایش بیکاری روبه‌رو بوده‌اند که این امر نیاز به مداخلات هدفمند برای تضمین پیشرفت فراگیر در بازار کار را برجسته می‌کند.

🔹بعد جنسیتی بیکاری نیز پیچیدگی‌های بازار کار جهانی را نشان می‌دهد. از زمان اوج‌گیری نرخ بیکاری ناشی از همه‌گیری در سال 2020، نرخ بیکاری مردان سریع‌تر از زنان کاهش یافته است، به‌ویژه در اقتصادهای با درآمد متوسط به پایین که در آنجا این شکاف به‌شدت محسوس است.

🔹دولت‌ها برای مقابله با این چالش‌ها، محدودیت‌های تجاری و سرمایه‌گذاری بیشتری وضع کرده‌اند، یارانه‌ها را افزایش داده و سیاست‌های صنعتی خود را تعدیل کرده‌اند.

🔹بر اساس گزارش سازمان تجارت جهانی، محدودیت‌های تجاری بین سال‌های ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۴ دو برابر شده و ارزش محدودیت‌های وارداتی در سال ۲۰۲۴ به تقریباً ۱۰ درصد از واردات جهانی رسیده است.

🔹این روند ممکن است در میان‌مدت رشد اقتصاد جهانی را تهدید کند، زیرا فرصت‌های نوآوری باز و انتقال فناوری، که در دوره‌های جهانی‌سازی عامل رشد اقتصاد بوده‌اند، کاهش می‌یابد.

🔹درحالی‌که اتوماسیون و هوش مصنوعی در حال تغییر نقش‌های مبتنی بر دانش مانند طراحان گرافیک و منشی‌های حقوقی هستند، عوامل جمعیتی و کلان اقتصادی نیز نقش دارند.

🔹برای مثال، رشد حرفه‌های پرستاری نه‌تنها تحت تاثیر پیشرفت‌های فناوری، بلکه به دلیل افزایش جمعیت سالمند و کاهش جمعیت در سن کار است.

🔹آینده بازار کار جهانی در گرو این است که تا چه حد بتوانیم با استفاده از استراتژی‌های هوشمندانه و سرمایه‌گذاری در آموزش و نوآوری، از این تحولات بهره‌برداری کنیم.

منبع: تجارت فردا، شماره ۵۷۸

بحران آب و برق

✅مریم رحیمی در گفت‌وگو با احمد دوست‌حسینی، قائم‌مقام پیشین وزیر صنعت، معدن و تجارت ، چالش‌های صنایع در تامین آب و برق را بررسی کرده است.

🔹ناپایداری الزامات تولید همچون آب، برق و گاز که همگی زیرساخت‌های تولیدی محسوب می‌شوند، به رکود و انقباض رشته‌فعالیت‌های صنعتی منجر شده است.

🔹صنایع نه‌تنها در شش‌ماهه گرم سال با محدودیت در اغلب زیرساخت‌ها مواجه بودند و امکانات لازم را برای تولید نداشتند بلکه از پاییز امسال، با فصل جدیدی از محدودیت‌های صنعتی در بخش زیرساخت‌ها هم مواجه شدند.

🔹محدودیتی که تا پیش از این سابقه نداشت و منجر شد فعالان اقتصادی در زمستان خشک سال جاری، نگران اولین نشانه‌های گرم شدن هوا شوند.

🔻دوست حسینی:
🔹بدون شک وضعیت صنایع در شرایط کمبود آب و برق در تابستان سال آینده دشوار است. وضع صنعت نسبت به مسئله آب و برق کاملاً متفاوت است.

🔹مسئله برق را می‌توان به‌عنوان یک مشکل صنعتی به‌طور مستقل مورد توجه قرار داد و نسبت به رفع آن برنامه‌ریزی کرد؛ ولی چالش آب یک مسئله فراصنعتی و یک بحران سرزمینی است که لازم بود از مدت‌ها قبل مورد توجه مسئولان کشور قرار می‌گرفت و به هشدارها و اعلام خطرهای صاحب‌نظران در این زمینه بی‌اعتنایی نمی‌شد.

🔹در مورد برق غفلتی که صورت گرفته و خسارت‌هایی که وارد شده و می‌شود قابل جبران نیست. با این حال، فرآیند زیانبار آن توقف‌بردار و برگشت‌پذیر است.

🔹البته در مورد آب اصلاً چنین نیست و باید گفت که متاسفانه فرآیند برگشت‌ناپذیری طی شده و در جریان است. بخشی از این وضعیت فاجعه‌بار، ناشی از خشکسالی‌های پیاپی و خارج از اراده و کنترل سیاست‌گذار بوده ولی می‌توانسته با تدبیر از پیامدهای منفی آن تا حدود زیادی کاسته شود؛ ولی بخش دیگری از آن ناشی از سیاست‌های اشتباه یا بهتر بگوییم سوءحکمرانی منابع طبیعی بوده است.

🔹در زمینه منابع طبیعی تجدیدناپذیر، نقش حاکمیت باید حکمرانی محدودکننده باشد نه دست‌ودلبازانه. شواهد نشان می‌دهد که حکمرانی منابع طبیعی تجدیدناپذیر در کشور ما چنین نبوده؛ بلکه در مواردی با گشاده‌دستی در مجوزهای برداشت همراه بوده است.

🔹به جای اینکه بر صادرات محصولات کشاورزی و صنعتی آب‌بر و متکی به منابع طبیعی تجدیدناپذیر، عوارض و مالیات بسته شود برعکس عمل شده و برای آنها اعتبار و جایزه صادراتی در نظر گرفته شده است و دست‌اندرکاران آن بعضاً به‌عنوان صادرکننده نمونه مورد تشویق قرار گرفته‌اند!

🔹آن‌گونه که متخصصان امر به کرات گفته‌اند، برداشت آب در اقلیمی چون فلات ایران، باید محدود به کمتر از ۴۰ درصد آب‌های تجدیدپذیر باشد؛ اما متاسفانه عملکرد به بیش از ۱۰۰ درصد رسیده و این مازاد مصرف، سفره‌های آب‌های زیرزمینی محدود کشور را به تحلیل برده و به نابودی کشانده است.

🔹به خاطر دارم در یزد و در وسط کویر، آب مصرفی خانواده ما و خانواده‌هایی از چاه آبی که در منزل حفر شده بود تامین می‌شد.

🔹 این چاه‌ها به «چاه چهل گز» معروف بود. چاه‌هایی که عمق آنها حدود ۴۰ متر بود. حالا ببینید ژرفای چاه‌های آب در یزد و کرمان و امثال آن به کجا رسیده است؟ چند ده متر کجا و چند صد متر کجا؟ و به کدام ناکجاآباد خواهد انجامید؟ مصیبت آب تمامی ندارد.

🔹در مورد برق باید توضیح دهیم که سهم انرژی برق خریداری‌شده مشترکان صنعتی حدود ۳۶ درصد کل فروش برق شبکه و مجموع تقاضای توان برق مشترکان صنعتی در حال حاضر در ساعات اوج مصرف، حدود ۲۰ هزار مگاوات است.

🔹به این ترتیب، سهم صنایع هم در مصرف کل و هم در تقاضای ساعات اوج مصرف زیاد و تعیین‌کننده است.

🔹کسری تولید برق در کشور ما، عمدتاً از دو مجرا ناشی می‌شود، یکی به دلیل کمبود ظرفیت نیروگاهی است و دیگری، و شاید بیشتر، به دلیل کسری در تامین حامل‌های اولیه انرژی (گاز و سوخت مایع) است.

🔹مشکل تنها تولید نیروگاهی برق نیست بلکه مشکل اساسی‌تر، ناترازی در زنجیره تامین انرژی است و تمرکز بر برق به تنهایی مشکل را حل نمی‌کند.

🔹تامین گاز و سوخت مایع نیز نیازمند سرمایه‌گذاری‌های کلان در بخش‌های استخراج، پالایش و انتقال گاز و نفت است.

🔹 احداث نیروگاه‌های خورشیدی می‌تواند و لازم است که بخشی از کسری در زنجیره تامین حامل‌های اولیه و ثانویه انرژی را به خوبی جبران کند.

🔹برخی از افراد و حتی کارشناسان معتقدند که ما انرژی زیادی در کشور داریم و اگر به صنایع از این طریق مزیت رقابتی دهیم، کار اشتباهی نکرده‌ایم. این‌گونه گفته‌ها، شگفت‌انگیز و حتی بهت‌آور است. به نظرم بیشتر این صداها از گلوی رانت‌برها و رانت‌جوها برمی‌آید تا با توجیهی شبه‌علمی و بی‌پایه خواست و منافع گروهی خود را به کرسی بنشانند و عموم مردم را زیان‌ده کنند.
منبع: تجارت فردا، شماره ۵۷۸