مرکز مطالعات خلیج فارس

حكايت‌ شنیدنی از کشورهای بازنده در رقابت‌های تسلیحاتی

حسنین هیكل ( روزنامه نگار مصري) كه ركورددار مصاحبه با شخصیت‌های بزرگ جهانی است نقل كرده است كه در دهه هفتاد میلادی با دفتر راكفلر سرمایه‌دار بزرگ آمریكا تماس گرفتم و تقاضای مصاحبه كردم. مرا شناختند و راكفلر پشت خط آمد و گفت شما احتمالا مرا با برادرم كه معاون رییس جمهور ایالات متحده است اشتباه گرفته‌اید وگرنه من كه چهره سیاسی نیستم كه برای شما جالب باشم. گفتم كه اتفاقا با خود شما می‌خواستم مصاحبه كنم. وقتی تعیین شد و از قاهره به نیویورک رفتم، در ابتدا از من پرسید برای چه می خواهی با من مصاحبه كنی؟

به او گفتم شما اخیرا در جایی گفته ای كه اگر خروشچف به مسابقه تسلیحاتی ادامه دهد شوروی به زانو در می‌آید چون شما یک میلیاردری و چهره سیاسی نیستی و روی حساب و كتاب حرف می زنی، آمدم تا روی این موضوع صحبت كنیم، چه اتفاقی قرار است برای مسكو بیفتد؟

راكفلر مقابل تابلوئی كه در دفترش بود رفت و گفت، من خبر محرمانه‌ای درباره سرنوشت جنگ سرد ندارم و اگر داشتم هم آن را به زبان نمی‌آوردم. استدلال من بسیار ساده است: شما داستان سهم توپ و سهم كره را كه شنیده‌ای؟ (در آن سال برنده نوبل اقتصاد بر روی سهم تسلیحات نظامی و سهم رفاهی در اقتصاد كشورها تحقیق كرده بود و نسبت بودجه نظامی را به اقتصاد، سهم توپ و بودجه رفاهی را به سهم كره تشبیه كرده بود).

گفتم بلی. راكفلر ادامه داد، می دانی كه سهم توپ در ایالات متحده یک‌ونیم درصد و در شوروی ١٢ درصد است. اگر جنگ سرد و مسابقه تسلیحاتی ادامه یابد و آمریكا سهم توپ را دو برابر كند شوروی نیز نیاز به همین مقدار دارد كه عقب نیفتد که سهم توپ در آمریكا ٣ درصد و در شوروی ۲۴ درصد خواهد بود و عملا بودجه صنعتی شوروی را خواهد بلعید ولی در آمریكا اتفاق محسوسی نمی‌افتد.

حال اگر مسابقه تشدید شود و باز هم آمریكا بودجه نظامی‌اش را دو برابر كند سهم توپ در آمریكا شش درصد می‌شود و در شوروی به ۴۸ درصد می‌رسد كه عملا دولت مسكو برای اداره امور كشور فلج می‌شود و اگر باز آمریكا بودجه نظامی‌اش را دو برابر كند سهم توپ در آمریكا به ١٢ درصد یعنی نرخ امروز شوروی می‌رسد اما دیگر اقتصاد شوروی متلاشی خواهد شد. پس در این مسابقه، برنده ما هستیم، و تنها ۱۵ سال طول كشید تا این پیش‌بینی راكفلر به حقیقت بپیوندد.

از تجربیات تاریخ عبرت بگیریم

www.persiangulfstudies.com

باید به شکست اعتراف کرد

۱۹ جولای ۱۷۳۳‌، یعنی حدود۲۹۰ سال پیش، نادر شاه افشار که آخرین سردار مشرق زمین نیز نام داشت؛ در نبرد سامرا از مشهورترین و ماهرترین فرمانده عثمانی، توپال پاشا شکست خورد. ایرانیان ناگزیر شدند با ۳۰/۰۰۰ کشته و زخمی و ۳۵۰۰ اسیر تا همدان و آق دره عقب نشینی کنند.

این نخستین شکست نادر شاه بود. یادآوری می شود که پس اسلام هیچ امیر‌، فرمانروا و پادشاهی، بیش از نادر، پیروز میدان‌ جنگ‌ ها نبوده است. نقش شکست سامرا از دید تخریب روحیه ایرانیان، کمتر از شکست چالدران نبود. ولی برای نادر همواره پیروز، این شکست بس عبرت آموز بود، زیرا نادر میدانست که توهم پیروزی در هر شرایطی، میتواند خطرناک و مقدمه سقوط باشد.

نخست آن که نادر شکست را پذیرفت. او با احضار افسران خود شروع به اعتراف کرد و همه تقصیرها را به گردن گرفت. در عین حال سرنوشت خود و سربازانش را یکسان دانست و دلاوری ها و پیروزی های گذشته را یادآور شد. به آنان قول داد که جبران کند.‌ اعتراف به اشتباه استراتژیک‌، جایگاه نادر را نزد فرماندهان بالا برد. به گونه ای که همه در چادر فرماندهی اشک ریخته و به او اطمینان دادند که در رویارویی دوباره با توپال پاشا و ترکان عثمانی تا مرز مرگ خواهند جنگید.

دوم این که به کاتب و منشی خود، میرزا مهدی خان استرآبادی‌فرمان داد که به همه ولایات، ایالات و رئیسان قبایل نامه نوشته و در خواست اعزام نیرو کند. میرزا مهدی به شیوه دربار صفویه شرحی نگاشت و پس از تعریف و تمجید فراوان از نادر و لشگریانش و ذکر پیروزی های نادر، در پایان نوشت: اندک چشم زخمی به قسمتی از سپاه سپهر دستگاه نادری رسیده است.

چون نادر نامه ها را دید، خشمگین شد و برآشفت و به تندی بر سر میرزا مهدی خان فریاد کشید؛ مردک این دروغ ها و یاوه‌ها چیست که از خود بافتی. ما شکست خورده ایم. دمار از روزگارمان در آمده و رو به فنا هستیم.

واقعگرایی نادر مبنی بر پذیرش شکست، به ویژه اعتراف به اشتباه استراتژیک خویش و در خواست صادقانه و فوری نیرو، با پاسخ مثبت و کلان ایرانیان مواجه شد. چنان که در نبرد سرنوشت ساز انتقامی کرکوک‌، نه تنها شکست سامرا جبران شد بلکه سپاه عثمانی با از دست دادن ۲۰ هزار فرمانده و تفنگ چی زبده و به ویژه کشته شدن‌ فرمانده پیر, همواره پیروز و شجاع، توپال عثمان، ناچار به عقب نشینی و قبول شکست شد.

لیدل هارت، استراتژیست بریتانیایی دائما می‌گفت: گام نخست بازیابی برای ارتش شکست خورده، پذیرش شکست از سوی فرمانده کل است. بدون اعتراف به شکست‌، احتمال بازسازی و نوسازی یا تغیر استراتژی ممکن نیست. تداوم اشتباهات تصمیم‌گیری و مدام بر طبل پیروزی کوبیدن یک رهبر یا فرمانده عیان است که زمینه ای برای شکست های بعدی یا سقوط و نابودی کامل یک کشور خواهد بود.

(منبع: پناهی سمنانی، نادرشاه (بازتاب حماسه و فاجعه ملی)، انتشارات کتاب نمونه
کتاب جهانگشای نادری نوشتهٔ میرزا مهدی خان منشی استرآبادی -منشی و مورخ نادر شاه افشار- (درگذشت بین ۱۱۷۵ تا ۱۱۸۲ قمری)
دکتر یدالله کریمی‌پور

www.persiangulfstudies.com

🔴 حمایت چین و روسیه از ادعای واهی امارات چه معنایی دارد؟

برای چندمین بار است که چین از ادعای واهی امارات مبنی بر اشغال جزایر سه‌گانه توسط ایران حمایت میکند. پیش از این روسیه نیز حمایت خود را از ادعای ارضی امارات علیه ایران بیان کرده بود. این مسئله دارای معانی مهم زیر است:

۱- راهبرد جمهوری اسلامی در ضدیت با غرب و اتحاد باشرق درحقیقت تاکنون برای منافع ملی ایران بسیار مخرب و خسارت‌بار بوده است. اتخاذ موازنه قدرت باجهان شرق وغرب یک ضرورت ملی برای حفظ منافع کشور است که تاکنون ناآگاهانه یا عامدانه مورد استفاده قرار نگرفته است.

۲- قدرت دیپلماسی و نفوذ کشور مینیاتوری خلیج فارس امروز حتی از کشور بزرگ و تاریخی ۸۵میلیون نفری ایران درعرصه جهانی به مراتب بیشتر است.

۳- ایران یکطرفه خود را شریک راهبردی چین میداند اما در واقعیت ایران جایگاه بسیار کم‌اهمیتی در سیاست خارجی چین دارد. همانطور که حجم تجارت ایران وچین نشان میدهد ایران با سیاست‌های غلط خود یکطرفه وابستگی شدیدی به چین دارد اما چین کمترین جایگاه را برای ایران در نزد شرکای مهم خود قائل است.

۴- ایران برای دور زدن تحریم غرب مجبور به دادن باج‌های سنگینی نفتی و تجاری ونظامی به چین و روسیه شده با این خیال که این دو قدرت شرق را متحد استراتژیک خود میکند. اما واقعیت این است که چین و روسیه ایران را کشوری منزوی که تحت شدیدترین تحریم‌های جهانی است و نزدیکی زیاد با آن برایشان دردسرساز است می بینند؛ به همین دلیل تلاش میکنند نهایت بهره را از کشور تحت تنگنا ببرند.

۵- با توجه به بحران‌های عمیق داخلی در ایران و انزوای سیاسی و اقتصادی ایران در اروپا و آمریکا و درطرف مقابل جایگاه مهم امارات درسیاست خارجه چین و آمریکا و نفوذ مالی و سیاسی امارات در مجامع بین‌المللی و اروپایی هرگونه مذاکره یا کشاندن جزایر سه‌گانه ایران به دادگاه لاهه ممکن است به شکست فاجعه‌بار ایران و از دست دادن حق قانونی و تاریخی ما نسبت به جزایر سه‌گانه همیشه ایرانی بیانجامد.

۶- احضار سفیر چین به وزارت خارجه ایران و ابلاغ اعتراض ایران نسبت به هرگونه ادعای ارضی؛ هیچ اهمیت و تاثیری در رویکرد خصمانه چین نداشته است. این نشانه عمق اشتباهات ایران، حکمرانی غلط و بی‌توجهی به ملی‌گرایی و منافع ملی است.

۷- استراتژی ج.ا.ا برای توسعه قدرت، محور مقاومت است که نفوذ سخت با بیشترین هزینه و تحریم‌ها همراه بود و ابعاد صرفا نظامی دارد. درحالیکه مولفه‌‌های متعدد نفوذ نرم با کمترین هزینه وجود دارد که موجب توسعه قدرت یک کشور در جهان میگردد مثل تجارت و صادرات قوی، دیپلماسی عمومی پویا، نفوذ فرهنگی و هنری، گسترش زبان ملی، وابستگی صنعتی و گردشگری.... که ایران از همه آنها بی‌بهره است.

✅ روسیه‌ای که به آن متکی بودیم!

شورش گروه واگنر، نیروهای مزدوری که در جنگ با اکراین از طریق روسیه به کار گرفته شده بودند، حادثه‌ای عجیب نیست!

روسیه جز استیلای خشک نظامی، بلندپروازی‌های نمایشی، سابقه ابرقدرتی، و اقتصادی ناکارآمد و فاسد و نفت و گاز دولتی چیزی برای عرضه در جهان ندارد.

از همان آغاز تهاجم روسیه به اوکراین، با گذشتن یک هفته، و عدم موفقیت سریع مسکو بر اکراین، همه چیز قابل پیش‌بینی بود. فرسایشی شدن جنگ روزهای بسیار سخت و ناگواری را برای پوتین به همراه خواهد داشت.

بسیاری از تحلیلگران متوجه شدند، جز مقامات کشور ایران!

از دیشب گروه ۲۵ هزار نفره جنگجوی پولیِ واگنر، مسیر حرکت خود را از جهت اکراین به سمت مسکو تغییر داده و ضمن تصرف نسبی شهر جنوبی رستوف، اعلام کرده به سمت مسکو در حرکت است.

رسانه‌های دولتی ایران تلاش دارند با بی‌اهمیت شمردن این اقدام مهم گروهی نظامی، دلگرمی می‌دهند بزودی انها سرکوب خواهند شد!

اگر چه در مسکو عملا حکومت نظامی اعلام شده، بورس روسیه سقوط کرده و روبل، پول رسمی آن کشور در سراشیبی قرار گرفته.

مهم نیست ظرف ۴۸ ساعت یا یک هفته گروه واگنر سرکوب شده، به یک تفاهم شکننده تن بدهند یا نه. مهم آن است که سیستم حاکمیتی مستقر در مسکو، توان نقش‌آفرینی منطقه‌ای خود را نیز از دست داده. تا چه رسد به نقش جهانی‌اش.

مشکلات درونی روسیه به خودش مربوط است. ۲۵ هزار نیروی واگنر کشته شوند، یا همه اکراینی‌هایی که تا به‌حال توسط همین گروه مزدور کشته شده‌اند، جز تأسف چیزی برای ما نداشته.

اما حاکمیت ما باید متوجه شود، روسیه دیگر ابرقدرتی نیست که بتوان با تکیه بر آن برای غرب شاخ و شانه کشید.

حقیقت این است که پوتین در حمله‌اش به اکراین اشتباه کرد و در تله ناتو گرفتار شد. حاکمیت ایدئولوژیک محور ایران نیز در حمایتش از پوتین اشتباه کرد و بر اسب بازنده پوتین شرط بست. ارسال پهپاد به روسیه اشتباهی بزرگ بود که دههاتحریم جدید به کشورمان تحمیل نمود.

روش‌های پوتین برای تحکیم قدرت، مبتنی است بر روش‌های کهنه و ناکارآمد صد سال پیش.

مقامات عالی نظام به تانک‌هایی که در خیابان‌های مسکو برای حفظ پوتین امروز می‌چرخند دقت کنند. این تانک‌ها نشانه تزلزل است، نشانه ناتوانی است، نه قدرت.

امروز اینترنت در مسکو بشدت فیلتر شده. فیلتر اینترنت نشانه ضعف و فروپاشیدگی است، نه تدبیر.

پوتین ولو کیف و همه اکراین را تصرف کند، که نمی‌تواند.
ولو گروه نظامی مزدبگیر واگنر را نابود کند.
پوتین در نمایش انتخاباتی باز رئیس‌جمهور شود.

دیگر روسیه هرگز کشوری اثر گذار و قوی نخواهد شد، با وجود همه بمب‌های هسته‌ایش!
روسیه قابل اتکا نیست. قابل سرمایه‌گذاری نیست. قابل مدل‌گیری نیست.

در تهران نمی‌شود فردا تانک آورد.
در ایران واگنر ۲۵ هزار نفره نیست!
دیروز صبح کسی تصور نمی‌کرد امروز مسکو متشنج و متزلزل باشد.
اما شد.
آیا دولتمردان ما قرار است همچنان چشم‌‌هایشان را ببندند!
و پا جای پای پوتین بگذارند!؟

نه روسیه قابل اتکا بود.
نه وضعیت اسفبار ایران و نارضایتی‌های اجتماعی قابل دوام است.

نویسنده: رحیم قمیشی

پادشاهی عربستان و خاورمیانه نوین

در چارچوب استراتژی بزرگ، پادشاهی عربستان سعودی بر آن است تا خاورمیانه ای نو را بنا کند. خاورمیانه ای که درآن دستکم منازعه عربستان و دیگر دولت ها به صفر برسد. برقراری مناسبات گرم با ترکیه و زدایش دشمنی های پیشین با آنکارا، احیای مناسبات با جمهوری اسلامی ایران و ایضا سوریه، لبنان و عراق، بازگرداندن مجدد دمشق به اتحادیه عرب، طرح و برنامه برای ژرف تر کردن مناسبات با مصر، تلاش برای خاموش کردن جنگ داخلی در سودان، همگی بر پایه این هدف استراتژیک بن سلمان، یعنی ایجاد خاورمیانه ای نوین در جریان است.  در واقع وی با درایت و هوشمندی قابل تحسین واز منظری راهبردی در پی به صفر رساندن اختلافاتش با همسایگان و نیز کشورهای واقع در فضای خارج نزدیک است. می بینید که انتقاد سعودی از ترکیه به صفر رسیده و مواضع تند وسفت و سختش نسبت به جمهوری اسلامی  نرم تر شده است.
به نطر می رسد بن سلمان و دوست اماراتی اش بن زاید، با همراهی بحرین، می خواهند جمهوری  اسلامی تا جایی که ممکن است در این پروژه فعال باشد. در واقع طی این پروژه، گمان میرود هم ایران و هم مصر، ترکیه و اسرائیل با سعودی همراه خواهند شد. البته لازم به همکاری استراتژیک بین این کشورها نیست. تنها سعودی در کانون  تحولات قرار خواهد گرفت. در چنین صورتی گام بعدی آشتی دادن و گرم کردن مناسبات ایران- مصر،‌ ایران- بحرین و ایران- اردن خواهد بود.


پادشاهی عربستان سعودی زیر رهبری محمد بن سلمان دیگر حاضر نیست توان کشورش را در فضای رقابت فرقه گرایی فرسوده و هدر دهد. اراده وی و تیمش بر رفاه و خشنودی مردم و ارتقای عربستان متمرکزند. در  همین حال از طریق بر عهده گرفتن مسئولیت در  دو حوزه عربی- اسلامی به جد خواهان ایفای بازیگر محوری و موثر در فضاهای منطقه ای و جهانی  است. به نظر می رسد با وجود انزوای ایران و تمرکز ترکیه، مصر و عراق بر دغدغه های داخلی، بن سلمان بهترین فرصت ها را جهت ارتقای کشورش به دست آورده است. کاهش نزدیک به هیچ شدن نقش ایران در بازار نفت- گاز، انزوای جهانی، دور افتادگی جمهوری اسلامی از صحنه بازیگری در مقیاس منطقه ای و فرامنطقه ای و تلاش تهران برای ایجاد مناسبات بهتر با همسایگان و نیز گرفتاریش در مرزهای خاوری و شمالی و آمریکا و اسرائیل و...، نقش سعودی، امارات و شورای همکاری خلیج فارس را ارتقا داده و به نظر می رسد امروزه روز، آنان کانون و صحنه گردان سیاستگزاری طرح و برنامه های بزرگ منطقه ای شده اند.

دکتر یدالله کریمی‌پور

@persiangulfstudies

اذعان ابن تيميه؛ پيشوای وهابيت آل سعود به نام کهن خليج فارس

در كتاب الجواب الصحيح لمن بدّل دين المسيح (5/ 246):

... وَهَذِهِ الصِّفَاتُ مُنْطَبِقَةٌ عَلَى مُحَمَّدٍ وَأُمَّتِهِ، لَا عَلَى الْمَسِيحِ فَإِنَّهُ حَازَ مِنَ الْبَحْرِ الرُّومِيِّ إِلَى الْبَحْرِ الْفَارِسِيِّ، وَمِنْ لَدُنِ الْأَنْهَارِ بِجَيْحُونَ وَسَيْحُونَ، إِلَى مُنْقَطَعِ الْأَرْضِ بِالْمَغْرِبِ، كَمَا قَالَ: " زُوِيَتْ لِيَ الْأَرْضُ، مَشَارِقُهَا وَمَغَارِبُهَا، وَسَيَبْلُغُ مُلْكُ أُمَّتِي مَا زُوِيَ لِي مِنْهَا ".