نیرونیوز

 
بی‌سوادی سیستمی، بحران حکم‌رانی کشور
دکتر نعمت‌الله فاضلی 
انسان‌شناس و استاد مطالعات فرهنگی

▫️چرا مبتلا به بی سوادی سیستمی شده‌ایم؟ عوامل گوناگون دارد. سیطره فرهنگ شفاهی، سیطره فرهنگ منبری و تبلیغ، سیطره ارزش‌های ایدیولوژیک در انتصاب‌ها، بحران کیفیت نظام آموزشی و دانشگاهی، و عوامل دیگر. 

◾️دوستم دکتر علی اصغر محکی تماس گرفتند و گفتند جمعی از دانشگاهیان می‌خواهند برای بهبود سیستم حاکمیتی و حکمرانی کاری کنند. شاخه‌ای از این گروه، در زمینه فرهنگ و ارتباطات است. پرسیدند نظرم درباره مبرم‌ترین مساله‌ی نظام حکمرانی چیست؟
گفتم "بی‌سوادی سیستمی" که در کنار فساد سیستمی، موجب ناکارآمدی حکمرانی شده است. از ساده‌ترین عوارض و جلوه‌های عینی شروع می‌کنم. سال‌هاست که رسانه‌ها و شبکه های اجتماعی انباشته از ناتوانی‌ها و خطاهای نوشتاری و گفتاری مدیران، نمایندگان مجلس، وزرا و حکمرانان است. این خطاها هم شامل سواد آماری و ریاضی است و هم ناتوانی در روخوانی متن‌ها.

◾️گاه این ناتوانی‌ها و خطاها در نوشتن و خواندن چنان فاحش‌اند که موجب مضحکه عام می‌شوند و پاره‌ای از سرگرمی‌های مردم‌اند. مردم به درستی آنها را بی‌سوادی حکمرانان می‌دانند؛ که"سواد پایه" همین توانایی خواندن و نوشتن درست است. امروزه ده‌ها گونه سواد داریم: سواد رسانه‌ای، سواد هنری، سواد اقتصادی، سواد فرهنگی و ... اما مادر همه آنها سواد پایه است. با چیزی بیش از بی‌سوادی فردی روبروییم.

از کجا سرچشمه می‌گیرد؟
◾️بی‌سوادی سیستمی به معنای ناتوانی نظام اداری و مدیریتی در توسعه ارتباطات مکتوب و نوشتاری در عملکرد و فرهنگ سازمانی است. نظام اداری و سازمانی و حکمرانی مدرن، یعنی بروکراسی، بر خوانایی و نویسایی استوار است. قابلیت‌های خواندن و نوشتن فعال و موثر، ستون فقرات و بنیاد بروکراسی است. از اینرو کارکنان و مدیران بایسته است دارای حداکثر قابلیت خوانایی و نویسایی به زبان رسمی و حاکم باشند.‌ کلیه امور اداری مبتنی بر قوانین و مقرارت مکتوب رسمی است. حتی گردش کار سازمانی نیز مکتوب است.

◾️شرط بنیادی کارآیی اداری تسلط به خواندن و نوشتن زبان رسمی در سطح عالی است. به ویژه برای مدیران. لازمه این کار تمرین مستمر آنان در نوشتن و خواندن است.
ماساکو واتانابه در کتاب "نوشتن به مثابه زیستن" حاصل سال‌ها پژوهش میدانی اش درباره وضعیت نگارش در ژاپن، آمریکا و فرانسه را ارایه می‌کند. واتانابه می‌نویسد در فرانسه " از قبولی در امتحانات پایانی دوره متوسطه گرفته تا ورود به تحصیلات عالی و همچنین خروج از آن، امتحان استخدامی و مهم‌تر از آن امتحان استخدامی عالی رتبه دولت، که بیشترین ابهت اجتماعی را در فرانسه دارد، همه و همه به میزان مهارت در دیسرتاسیون (رساله‌نویسی) بستگی دارد. بنابر این، اغراق نیست اگر بگوییم که مسیر زندگی افراد بر اساس میزان توانایی آن‌ها در نوشتن مطالب به این سبک تعیین می‌شود" (ص ۳۲۱).

◾️بله، توانایی نوشتن دیسرتاسیون معیار شایستگی تمام مقامات دولتی است. چون مدیریت و حکمرانی بدون توانایی عالی در نوشتن فاجعه بار می‌آورد. خودتان بگویید چقدر حکمرانان و مدیران ما این سطح نوشتن را می‌دانند؟! بی‌سوادی سیستمی یعنی نظام حکمرانی که شرط استخدام و نصب مدیرانش هر چیزی هست جز توانایی نوشتن به زبان فارسی.