دیگرشهر

.
درباره‌ی نشست برای زندگی یا بقا؛ تجربه‌ی زیسته‌ی زنان دستفروش

«زندگی کردن در حاشیه و تعلق داشتن به آن قشر، دیگر تو را به شهروند درجه دو تبدیل می‌کند» - کتاب دیدار دوباره در کافه اروپا

آصف بیات در کتاب سیاست‌های خیابانی، گروه تهی‌دستان جدید را تنها یک مقوله‌ی اقتصادی نمی‌داند. تهی‌دستان را اگر یک گروه اجتماعی در نظر بگیریم، آنان در عین‌حال یک پدیده‌ي مدرن و یک گروه اجتماعی مجزا محسوب می‌شوند. به بیان دیگر، این گروه اجتماعی از امتیازهایی محروم مانده و بر اساس درآمد و جایگاه اجتماعی پایین و موقعیت شغلی نا‌امنشان قابل‌شناسایی هستند.

متروی تهران نیز یکی از فضاهایی است که در دهه‌های اخیر خواسته یا ناخواسته میزبان یکی از اقشار این اجتماع، یعنی دستفروشان شده است. در این نشست کوشش شده است تا روایتی نادیده و ملموس از زندگی زنان دستفروش مترو بازخوانی شود و به عمق تجارب زیسته و چالش‌های اقتصادی-اجتماعی طیفی از جامعه بپردازد که به واسطه‌ی نیازهای مالی و شرایط ویژه‌شان به مترو روی آورده‌اند. این ارائه بر اساس دو تحقیق مجزا در دو بازه‌ی دهه‌ی ۸۰ و ۹۰ شمسی روایت خواهد شد که توسط ارائه‌دهنده انجام گرفته است. مقایسه‌ی این دو یافته اطلاعات جالب‌توجهی از واقعیت‌های زندگی این قشر و سرعت تحولات اقتصادی و جایگاه اجتماعی زنان دستفروش را بازتاب خواهد داد.

مرجان میرغفاری دانش‌آموخته جامعه‌شناسی است که این ارائه نیز بر مبنای پایان‌نامه‌ی ارشد او با عنوان «تجربه زیسته زنان دستفروش مترو» با راهنمایی دکتر عباس کاظمی انجام گرفته است. افزون بر این، میرغفاری در سال‌های اخیر در پژوهش‌های اجتماعی دیگری چون کتاب "چه شد" مشارکت داشته و در کنار آن مسئول ویدئوژورنال سایت خبری اسکان‌نیوز نیز بوده است.

#مطالعات_فضا #معماری_و_شهر #تاریخ #تاریخ_فضا #تاریخ_نگاری_فضا #مترو #میرغفاری #باشگاه_اندیشه

@fazaschool | @bashgahandishe

نامه‌ای به خانه‌ام.

این بار اول است که می‌نویسم. برای خانه‌ای که ۱۱ ماه و ۶ روز است توش زندگی می‌کنم. تک واحِد طبقهٔ سومِ کوچه‌ٔ رحمانی، در حدود یک سال گذشته تو توانستی کاری کنی که من ضربدرِ ده زندگی کنم. خلوت‌های کل عمرم به اندازهٔ عمق یک خلوت چند روزه با تو نبود.

کمتر از یک ماه مانده تا تمدید و دوستی سر شب پیشنهاد داد که بِکَن و عوض زحمتِ تمدید خانه، بیا و هم‌خانه‌ٔ من شو. یاد مادرِ یدو افتادم که در سکانسی از «یدو» داشت رگ و پِیِ گلیِ دیوارهای خانه‌اش را دست می‌کشید. دل نمی‌کند و هی دست می‌کشید. لرزیدنِ دست‌‌های آن زن را امشب می‌فهمم. دارم با همان مختصات به خودم می‌لرزم.

تغییر برای منی که در سه سال گذشته حدوداً در پنج پانسیون و دو خانه زندگی کرده‌ام، چیز سختی نیست. برای منی که همیشه با تغییر گلاویزم، کندن شبیه عطسه کردن است. به خودم می‌آیم و تمام شده. اما چه شده که امشب به لرزیدن افتاده‌ام؟ دیوارهای این خانه، پوستم شده. بادِ تند دی دارد خیابان را درو می‌کند اما من دارم به خودم می‌لرزم.

برگشت به خانه را قدم زدم. راهی نبود. پنج بار دست کردم توی جیب و پنج بار دلم برای کلیدِ خانه‌ام تنگ شد و پنج بار بغض چنگ انداخت توی کاسهٔ چشم‌هام. شیر رویِ گاز این خانه سر رفته. مهمان اینجا قهقهه زده. من در این خانه اولین کتابم را تمام کردم. کلمه‌ها ریختم روی کاغذ. خواب‌ها دیدم. رقصیده‌ام، گریسته‌ام. پرده آویزان کرده‌ام. بوی غذا راه انداخته‌ام. وقتی که دلم قنج می‌رود برای کلیدِ خانه‌ام، چطور برای همیشه قفلش کنم و قرار نباشد دوباره بازش کنم. این روایت من عجیب است یا همه‌ٔ کسانی که ته یک کوچهٔ باریک با خانه‌ٔ کمتر از چهل مترشان خلوت کرده‌اند؟

شاید آخر تن دادم به تغییر و بغض‌هایی که نمی‌ترکد. تک واحِد طبقهٔ سوم کوچهٔ رحمانی، نمی‌دانم تو را ول می‌کنم یا به جان می‌خرم زحمت نگاهداشتنت را. حقیقتاً فکر نمی‌کردم دل کندن از یک مشت ملات و آجر، به سختیِ دل کندن از آدمیزاد باشد. شاید هم دل کندن از این خلوت که عرض و عمقِ کمی ندارد. اما من با تو کار دارم. من با دیوارهایِ قِناست کار دارم.


تهران- بهمن ۱۴۰۰

این امر بازتاب‌دهنده‌ی پدیده‌ای است که در بسیاری از روابط مردسالارانه مشاهده می‌شود: مردی که می‌خواهد درک بهتری از قدرت و خشونت داشته باشد، اما همچنان تحت تأثیر فشارهای اجتماعی و ساختارهای مردانه قرار دارد و ناخودآگاه خودش به همان موجودی تبدیل می‌شود که پیش‌تر از آن آسیب دیده است.
در فیلم “مرد گرگ‌نما”، شارلوت به عنوان همسر مردی که به گرگینه تبدیل شده، فاقد عاملیت و کنشگری است که سیسیلیا در “مرد نامرئی” دارد؛ جایی که سیسیلیا به عنوان همسر مردی که لباس نامرئی می‌پوشد و به او خشونت می‌کند، تلاش می‌کند از خود قدرت و اراده نشان دهد. شارلوت زنی ناتوان در معرض آسیب نمایش داده می‌شود. این موضوع در جایی که او در پایان فیلم باید تصمیمی حیاتی برای کشتن بلیک (که به گرگ تبدیل شده) بگیرد، برجسته می‌شود. تصمیم او برای شلیک به بلیک ممکن است به‌عنوان لحظه‌ای برای اثبات قدرت و ایستادگی یک زن در برابر مردی که دیگر تهدیدی به حساب نمی‌آید، تعبیر شود، اما این تصمیم با محدودیت‌های معمول در تصویرسازی زنان در فیلم‌های وحشت همراه است: او به جای این‌که به عنوان یک شخصیت فعال و قدرتمند در برابر تهدید ظاهر شود، بیشتر به‌عنوان یک واکنشگر عمل می‌کند. البته این قابل درک است که چرا کارگردان تصویری محدود و واکنشی از شارلوت را به نمایش می‌گذارد؛ او سعی دارد به نقش‌های جنسیتی و توقعات اجتماعی که باعث می‌شوند زنان به‌عنوان قربانیان خاموش ظاهر شوند را نشان دهد. از این طریق فیلم‌ساز توانسته به خوبی به چالش‌های زنان از جمله دشوار بودن و یا حتی ناممکن بودن خروج از چرخه‌ی خشونت خانگی بپردازد. همانطور که در بسیاری از روابط خشونت‌آمیز واقعی شاهد آن هستیم، زن‌ها در مواجهه با تهدیدات خشونت‌آمیز معمولاً در مرحله‌ی اول قادر به پذیرش واقعیت نیستند و ممکن است برای مدت طولانی به روابط آزاردهنده ادامه دهند. این امر به‌ویژه در مواقعی که زنان در معرض تهدید‌های فیزیکی و روانی از سوی همسرانشان هستند، می‌تواند بسیار پیچیده و دشوار باشد. شارلوت هم ابتدا سعی می‌کند رفتارهای همسرش را توجیه کند و فکر می‌کند با توجه به شرایط پیش‌آمده مثل تصادف در جاده، شاهد وقوع قتل و حمله جانوری درنده باعث بروز رفتارهای خشن و خطرناک از سوی همسرش شده و فکر می‌کند این رفتارها ناشی از فشارها و تجربه‌های تلخی است که از سر گذرانده‌اند و آن‌ها را موقتی و قابل کنترل می‌پندارد. او تا جایی این خشونت را جدی نمی‌گیرد و به سختی حقیقت را می‌پذیرد که همسرش بلیک با گرگینه شدن در حال تبدیل به یک تهدید جدی برای خانواده است. “خانه” و “جنگل” در فیلم به‌طور غیرمستقیم به پنهان بودن خشونت و محدودیت زنان در دسترسی به حمایت اجتماعی اشاره دارد.خانه که معمولاً نماد امنیت و آسایش است، و جنگل که به‌عنوان فضای بیرونی (عمومی) شناخته می‌شود، در این فیلم به مکان‌هایی تبدیل می‌شوند که خشونت در آن‌ها نه تنها پنهان است، بلکه به دنیایی از تاریکی و تهدید بدل می‌شود که زنان در هیچ‌یک از این فضاها قادر به فرار از آن نیستند. جنگل در این فیلم نه تنها نماد خطر و تهدید است، بلکه به‌عنوان مکانی برای پناه گرفتن و در عین حال سرنوشت‌های نامعلوم، می‌تواند بازتاب‌دهنده‌ی طبیعت بی‌رحم و غیرقابل پیش‌بینی باشد که زنان در آن به‌طور دائم در معرض آسیب قرار دارند. شارلوت و دخترش در خانه‌ی پدری همسرش که نمادی از بازگشت به گذشته و تکرار رفتارهای خشونت‌آمیز است، اسیر شدند. در سکانسی که شارلوت تلاش می‌کند با رادیو بی‌سیمی برای کمک با دیگران ارتباط برقرار کند، هیچ‌کس صدای او را نمی‌شنود، لحظه‌ای ترسناک و بحرانی از نادیده گرفتن صدای زنان آزار دیده و عدم توجه به حرف‌هایشان را در مواقعی که مورد ترس و وحشت قرار گرفتند، مشاهده می‌کنیم. صدای اغلب این زنان شنیده نمی‌شود و کمتر کسی به آن‌ها اهمیت می‌دهد.این وضعیت نشان‌دهنده شرایطی است که زنان حتی در جست‌وجوی کمک نیز به‌طور مؤثر مورد توجه قرار نمی‌گیرند و از دریافت حمایت و یاری بازمی‌مانند
رابطه بلیک و شارلوت که به بحران کشیده می‌شود، نشان‌دهنده‌ی شکست ارتباطی است که در بسیاری از جوامع مردسالار برای زنان درگیر خشونت خانگی رخ می‌دهد. در نهایت، تصمیم قاطع شارلوت برای از بین بردن بلیک بر چالش‌های زنان در مواجهه با مردانی که به‌طور فزاینده‌ای تهدیدآمیز می‌شوند تأکید می‌کند و فرار از این چرخه خشونت را به نمایش می‌گذارد.


#زنان
#فیلم
#فیلم_فمینیستی
#سینمای_زنان


@femofilm

مرد گرگ‌نما:
بازنمایی خشونت خانگی و چرخه تسلط

✍🏼طاهره جورکش

فیلم “مرد گرگ‌نما” به کارگردانی لی ونل، در کنار آثار اخیر ژانر وحشت، به‌ویژه با توجه به فیلم قبلی او “مرد نامرئی” (که یکی از مهم‌ترین آثار در زمینه خشونت پنهان خانگی است)، از منظر فمینیستی قابل توجه است. در فیلم قبلی، کارگردان از طریق نامرئی کردن مرد سعی در نمایش پنهان بودن خشونت خانگی داشت و این‌بار از تبدیل مرد به گرگینه، به نوعی دیگر از این خشونت پرداخته است. او با استفاده از ابعاد مختلفی همچون بازنمایی جنسیت‌ها، روابط قدرت و دینامیک‌های خانوادگی، این نوع خشونت را برجسته کرده است.
تاکنون فیلم‌های بسیاری در زمینه مرد گرگ‌نما یا گرگینه ساخته شده است. این تبدیل شدن به دیگری معمولاً با ویژگی‌هایی مانند قدرت بی‌پایان، خشونت سیستماتیک و کنترل همراه است. این ویژگی‌ها می‌توانند نمادهایی از سلطه و تسلط مردانه باشند. در فیلم‌ها و داستان‌هایی مانند “مردان گرگ‌نما”، غالباً تصویر مردی که به گرگ تبدیل می‌شود به عنوان موجودی خطرناک و غالب به نمایش درمی‌آید که می‌تواند کنترل یا تسلط بر دیگران، به‌ویژه زنان، را نشان دهد. در نسخه‌های متعدد “شنل قرمزی” به عنوان یکی از افسانه‌های مشهور و دو فیلم معروف دیگر به نام “کمپانی گرگ‌ها” (۱۹۸۴)، یک اثر ترسناک گوتیک، و “شنل قرمزی” (۲۰۱۱)، که هر دو باز تعریفی متفاوت و قابل تاملی از داستان شنل قرمزی هستند، دختران به نوعی تحت سلطه‌ی گرگ‌ها (بخوانید مردان) قرار می‌گیرند. در این فیلم‌ها مواجهه دختران با گرگ‌ها یا گرگینه‌ها به‌طور معمول نماد خطرات و تهدیدهای بلوغ، فریب خوردن و تحت تسلط قرار گرفتن دختران جوان توسط مردان است. زنانی که با آغاز بلوغ و قائدگی (به تن کردن شنل قرمز) باید در مقابل تهدیدات، خطرات و قدرت‌نمایی و سرکوبگری مردان و مردسالاری مقاومت و ایستادگی کنند، دست به انتخاب بزنند، مهارت فریب نخوردن را فرا گیرند، خود را کشف کنند و تعاملات میان جنسیت‌ها را به چالش بکشند. زیرا مردان گرگ‌نما دائماً در تلاش‌اند تا بر زنان مسلط شوند و یا آن‌ها را به عنوان موجوداتی ضعیف و نیازمند به محافظت در نظر گیرند. در فیلم “گرگ‌نمای آمریکایی در لندن” (۱۹۸۱)، مرد گرگینه به دنبال قربانی کردن افراد بی‌گناه است، از جمله زنان. و خشونت او می‌تواند نماد سلطه یا تسلط نهایی بر قربانیان خود باشد. در “زوزه” (۱۹۸۱)، این زنان هستند که به عنوان قربانیان این موجودات وحشی و مردان گرگینه، به‌شدت آسیب می‌بینند. در “گرگینه” (۲۰۱۳) هم زن و هم خانواده‌اش قربانی مرد قاتلی در ظاهر گرگینه می‌شوند. در “مرد گرگ‌نما” (۲۰۱۰) هم زن توسط شوهر گرگینه‌اش به قتل می‌رسد و قربانی این توحش می‌شود.
در برخی فیلم‌ها، خشونت از مردان به زنان منتقل می‌شود و گسست این چرخه از طریق عاملیت زنان رخ می‌دهد.
شخصیت‌های زن همچون سلین در “دنیای مردگان” (۲۰۰۳)، گوئن در “مرد گرگ‌نما” (۲۰۱۰) و شارلوت در “مرد گرگ‌نما” (۲۰۲۵) برای حفظ جان خود و دیگران، گرگینه‌هایی که زمانی به آن‌ها علاقه‌مند بودند را نابود می‌کنند. در بسیاری از فیلم‌هایی با این مضمون، زنان به دام گرگینه، خون‌آشام و هیولاهایی همچون گوژپشت نوتردام در نسخه‌های متعدد “دیو و دلبر” می‌افتند و زنان همانند بِل، اسیر، قربانی و حتی عاشق می‌شوند که سعی در رام کردن، تغییر و تحول، بهبود و حتی درک آن مرد دارند (سندرم استکهلم). کاری بیهوده و عبث که فارغ از افسانه‌ها و روایت‌های خیالی، به واقع زنان را دچار فرسایش، فروپاشی و استیصال می‌کند که بیشترین آسیب را تجربه می‌کنند.
این بار فیلم ساز با مهارت ویژه‌ای از طریق خلق نسخه‌ای جدید از “مرد گرگ‌نما”، به کشف لایه‌های پنهان مفاهیمی چون خشونت خانگی و دینامیک‌های خانوادگی می‌پردازد.
یکی از نکات برجسته فیلم، چرخه خشونتی است که از پدران به پسران منتقل می‌شود. لورانس در فیلم “مرد گرگ‌نما” (۲۰۱۰) و بلیک در “مرد گرگ‌نما” (۲۰۲۵) که خود قربانی خشونت پدران‌شان بوده‌اند، در نهایت نمی‌توانند از تبدیل شدن به همان الگوی آزارگر اجتناب کنند. “مرد گرگ‌نما” (۲۰۲۵) به‌طور ظریف‌تری به این مفهوم می‌پردازد که چگونه خشونت بازتولید و تسلط مردانه به‌طور مداوم از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شود که به‌طور غیرمستقیم بازتاب‌دهنده ساختارهای اجتماعی است که در آن زنان اغلب نادیده گرفته می‌شوند.
بلیک که از پدر خود خشونت دیده، با دخترش، جینجر، دچار مشکلات مشابه می‌شود. او سعی دارد با دخترش رفتار بهتری داشته باشد، اما در موقعیت‌های مختلف رفتاری تند از خود بروز می‌دهد. مثلاً در سکانس خیابانی که در آن با دخترش به‌طور ناخودآگاه بدرفتاری می‌کند، تصویری از تضاد درونی او به نمایش گذاشته می‌شود. او می‌خواهد پدر بهتری باشد، اما تحت تأثیر خشونتی که از گذشته به او تحمیل شده، آن را تکرار می‌کند.




#زنان
#فیلم
#فیلم_فمینیستی
#سینمای_زنان


@femofilm