مولوی و عرفان

🌹🌹
@MolaviPoet
لینک جلسه قبل 👈 اینجا

مردی ریش دراز از جایی نزدیک من برخاست. به نظر که از فُقها بود. عصازنان تا پیش خلیفه رفت و چنین گفت:
_ای خلیفه! خداوند، تو را عزّت دهد که مردم را زیر پرچم خود متّحد کردی و همدل و همرای نمودی و آبروی اسلام و مسلمین را خریدی و کافران را سر جای خودشان نشاندی و خراج‌گزار نمودی ... اما اکنون، خطر اصلی، بنی غانیه نیست. بلکه مردی است منافق که میان مردم تفرقه می‌اندازد. اگر خلیفه اجازه می‌دهند نام او را بگویم وگرنه دوست ندارم که غیبت کرده باشم!
خلیفه با صبر فراوان و ابروانی که در هم کشیده‌تر می‌شدند اشاره کرد یعنی که زود باش حرفت را بزن!
_حضرت خلیفه! او در هر سرزمین، پیروانی دارد و در هر مسجد، مریدانی که عددشان رو به زیادت است. سخنانی خلاف دین مبین می‌زند و راهی جز راه پسندیده‌ی شریعت دارد و .... نام او شعیب بن حسن است ... معروف به غوث ابن مَدیَن.
ای داد! غوث را می‌گفت! قلبم ایستاد! ماندم تا خلیفه چه بگوید! خلیفه، دستی در هوا تکان داد به علامت بگذر و بی خیال، سرش را به چپ چرخاند یعنی مایل به ادامه‌ی بحث نیست. مرد فقیه اما دست بردار نبود:
_در بجایه میان مردم، شایع شده که او مهدی است.
خلیفه ناگهان روی به سمت او گرداند:
_ آيا او خود ادّعای مهدویت کرده است؟
_ نه هنوز! اما دیری نخواهد پایید که چنین کند!
_از کجا می‌دانی؟ حدس می‌زنی؟!
_هیچ آتشی بی‌دود نیست سرورم!
_هرگاه آتش را با چشمان خود دیدی به ما خبر ده که ما را سخن چینی، خوش نمی‌آید! از خدا بترس!

" الحر من ملك الأمور و لم تملكه"
آزاده کسی است که زمام امور را به دست گیرد، نه این که امور زمام او را به دست گیرند. (ابن عربی)

یک هفته گذشت و من طبق معمول، بعد از ظهر، وارد مجلس خلیفه شدم. سلام کردم و به جای خود بازگشتم و نشستم. گروهی دیدم از صَنهاجه که دیرتر به مبارک باد آمده بودند، به دلیل بیماری رئیس‌شان و عذر می‌خواستند. خلیفه ایشان را به گرمی پذیرفت و فرمان داد به همه خلعت داده شود. پس از ایشان، رؤسای بازار مراکش وارد شدند. خلیفه از قیمتها پرسید، سپس سفارش داد قیمت جو کاهش یابد و گندم بیشتری در بازارها توزیع شود. بعد سفیرانی از سودان وارد شدند و از تاجران مراکشی شکایت داشتند که تخم شتر مرغ سودانی از ایشان خریده‌اند و چون تخم ها در راه شکسته، حالا مبلغش را نمی‌پردازند. خلیفه، ایشان را به قاضی ارجاع داد.‌‌ سپس فرماندهان سپاه آمدند و از ایشان در باب احوال سربازان پرسید.
_خداوند خلیفه را عزّت دهد. سربازان، شکایتی دارند!
خلیفه، راست نشست و چشم، تنگ کرد و خیره گفت:
_ شکایت؟! چرا؟!!
_گلایه دارند که حقوق ماهیانه‌ی ایشان، چهار ماه یکبار داده می‌شود اما حقوق سربازان غز را هر ماه سر موقع می‌دهند.



📗 گاه ناچیزی مرگ_درباره زندگی محی‌الدّین‌عربی_
صفحه ۱۸۵ تا ۱۸۸
✍ محمد حسین عَلوان_ ترجمه امیر حسین عبدالّهیاری


🆔 @MolaviPoet
🆑 کانال مولوی وعرفان

🌹🌹
@MolaviPoet

ز روی تست عید آثار ما را
بیا ای عید و عیدی آر ما را

تو جان عید و از روی تو جانا
هزاران عید در اسرار ما را

چو ما در نیستی سر درکشیدیم
نگیرد غصه دستار ما را

چو ما بر خویشتن اغیار گشتیم
نباشد غصه اغیار ما را

شما را اطلس و شعر خیالی
خیال خوب آن دلدار ما را

کتاب مکر و عیاری شما را
عتاب دلبر عیار ما را

شما را عید در سالی دو بارست
دو صد عیدست هر دم کار ما را

شما را سیم و زر بادا فراوان
جمال خالق جبار ما را

شما را اسب تازی باد بی‌حد
براق احمد مختار ما را

اگر عالم همه عیدست و عشرت
برو عالم شما را یار ما را

بیا ای عید اکبر شمس تبریز
به دست این و آن مگذار ما را

چو خاموشانه عشقت قوی شد
سخن کوتاه شد این بار ما را


✍ مولانا_ غزل ۱۱۲

📗 دیوان شمس تبریزی


🆔 @MolaviPoet
🆑 کانال مولوی وعرفان

🌹🌹
@MolaviPoet
لینک جلسه قبل 👈 اینجا

از همین روی، ابن عربی می‌نویسد: «بر تو فرض است که عبادتی را مراعات کنی که شرغ آن را آورده، و از راه سمع وارد شده است. به اعتقاد وی، کسی که واقعیت امور را شهود کند:
در طریق سعادتی سلوک می‌کند که شقاوتی بر آن مقدم نمی شود، چرا که این طریقی است سهل، روشن، مِثلی و خالص که هیچ شائبه، کژی و انحرافی در آن، راه ندارد. طریق دیگر هر چند غایتش سعادت است، در آن بیابان‌ها، مهالک، درندگان شریر و مارهای مضرّ قرار دارند. هیچ مخلوقی به پایان آن راه دوم نمی‌رسد مگر آنکه متحمل این اهوال شود
خلاصه آنکه: انسان کامل حقیقت و حقانیت هر عقیده‌ای را می‌پذیرد ولی با این وجود، بر صراط مُنعم و یا، به طور اخص، بر صراط محمد (ص)، سیر می‌کند. چراکه این دو صراط، راه‌های کسب جمعیت، نایل شدن به وحدت و یا از
شهود خدا حظی وافرتر داشتن را فراهم می‌سازند. انسان کامل به همه ادیان و همۀ ساختارهای اندیشه بشری باور دارد، ولی تنها به خدا، آن چنان که خود را از طریق پیامبری خاص بر نوع بشر مکشوف ساخته، «ایمان» دارد. لذا عمل او بر مبنای عمل یک پیامبر، و به طور اخص بر مبنای عمل محمد (ص) قرار دارد که شریعتش جامع شرايع همه انبیا محسوب می‌شود.

دایره اختلاف ادیان

برای به پایان بردن این فصل، بخشی از فتوحات را نقل می‌کنم که با ریشه های وجودی اختلاف ادیان سروکار دارد. در اینجا ابن عربی به تفسیر آیات مختلفی از قرآن می‌پردازد که دال بر این است که خداوند شمار زیادی از پیامبران را فرستاده و شرایع مختلفی را برای بازگشت به خودش قرار داده است. برداشت ابن عربی از این آیات این است که وجود همان طور که در تجلی‌اش در عالم هرگز تکرار نمی‌پذیرد، به همان سان، هنگام وضع طرق سعادت نیز، هرگز قبول تکرار نمی‌کند. شرایع از آن جهت مختلف‌اند که امکان مختلف نبودن را ندارند. آنها همه به وجودی واحد بر می‌گردند. ولی هر کدام، طبق مشیت الهی، در جهت سعادت انسان، تعیّن خاصی از وجود هستند.
از نظر شیخ، رحمتی که بر غضب سبقت می‌گیرد، هم مقتضی اختلاف ادیان است، و هم مقتضی سعادت انسان از طریق آن اختلاف. از آنجا که طبع انسان‌ها مختلف است، عطای الهی نیز می‌باید با رعایت اختلاف این طبایع، مختلف باشد. در مقدمه، عبارتی از شیخ نقل شد که می‌گوید خدا "باعث پیدایش هر چیزی در عالم بر مزاجی شده که هیچ چیز دیگری آن مزاج را ندارد" و در نتیجه، پایان و بازگشت همه به رحمت است. در آنجا، در جهت توضیح چنین نگرشی به امور بر نیامدیم. [ ولی ] تا اینجا مراد شیخ باید روشن شده باشد و متنی که در انتهای این فصل خواهد آمد باز هم آن را روشن تر خواهد کرد. ولی [ قیل از آن ] شاید نقل قول دیگری که نحوۀ تلقی شیخ را از این امور روشن می‌سازد، خارج از بحث نباشد. وی در صدد توضیح یک اصل کلی است: هرگاه کسی ادعایی کند، باید ادعای خویش را با برهانی روشن، تأیید کند. این اصل همان طور که شامل سایر انسان‌ها می‌شود، انبیا را نیز در بر می‌گیرد. اگر خداوند پیامبری خاص را با آن‌چنان براهینی مؤید نکند که به قدری قوی باشند که همه کس را قانع سازند، این امر بدین معنی خواهد بود که بسیاری از کسانی که انبیا را انکار می‌کنند متحمل هیچ مجازاتی نخواهند شد. آنها تنها در صورتی مجازات می‌شوند که با برهان، قانع شده باشند، ولی به خاطر لجاجت، یا کینه، یا حسادت، و یا خصیصه مذموم دیگری، از پذیرفتن رسالتِ [رسول ] سر باز زنند.
بنابراین، وقتی خدا می‌گوید: " ما عذابی در کار نمی‌آوریم مگر آنکه پیش از آن، رسولی برانگیخته باشیم"، بدین معناست که آنان که استعداد و یا مجال ادراک آن رسالت را ندارند، به خاطر نشناختن آن، مجازات نخواهند شد. از نظر ابن عربی، این هم یکی دیگر از نشانه‌های رحمت عظیم خدا به بندگانش است. متن او چنین است:
خدا می‌گوید: " ما عذایی در کار نمی‌آوریم مگر آنکه پیش از آن رسولی برانگیخته باشیم " و نفرمود " تا اینکه شخصی را برانگیخته باشیم". پس ناچار باید رسالت فرد برانگیخته شده نزد کسی که رسالت متوجه اوست، اثبات شده باشد. پس باید نزد فرد فردِ کسانی که [این رسول ] به سوی آنان برانگیخته شده است، دلالتی روشن و آشکار اقامه شود. زیرا چه بسا آیاتی که پیچیدگی در آنها باشد، و یا متشابه باشند، به نحوی که بعضی از مردم، دلالت آنها را درک نکنند. پس ناچار باید هر دلیل نزد هر کس که این دلیل برای او اقامه می‌شود، از چنان وضوحی برخوردار باشد که برای وی اثبات کند که آن فرد، رسول است. در این هنگام، اگر بعد از آنکه یقین کرد، باز هم منکر شود، مؤاخذه برای او متعین می شود.
بنابراین، این آیه، دلالت بر رحمتی دارد، چرا که خلق در سرشت‌شان آن چنان اختلافی دارند که منجر به اختلاف نظر می‌شود.


📗 عوالم خیال ابن‌عربی و مسئله اختلاف ادیان
صفحه ۲۴۵ تا ۲۴۸
✍ ویلیام چیتیک _ ترجمه قاسم کاکایی


🆔 @MolaviPoet
🆑 کانال مولوی وعرفان

🌹🌹
@MolaviPoet
لینک جلسه قبل 👈 اینجا

اشکال در پاره یی جزئیات روایات مربوط به این ماجراست که نباید در نقل مریدانه یاران مولانا توقع دقت و صحت تام از آنها داشت.
بر وفق این نقل، می‌گویند یک تن از محتشمان عصر_ که در روایت او را ملک شمس‌الدین هندی خوانده‌اند_ از سعدی درخواست تا غزلی غریب که محتوى معانی عجیب باشد برای او بفرستد تا آن را «غذای جان سازد». اما شیخ به جای آنکه چیزی از شعر خود را هدیه آن درگاه سازد این غزل مولانا را با تحسین و اعجابی متواضعانه برای او فرستاد، و غزل نه فقط در شیراز بلکه در بخارا هم مورد تحسين مشايخ عصر واقع شد که البته جزئیات نقل خالی از اشکال نیست، اما غزل مولانا از آن گونه بود که هیچ سخن شناسی نمی‌توانست از شور و ذوق آن به هیجان نیاید و از تحسین آن خودداری کند:
هر نَفَس آواز عشق می‌رسد از چپ و راست .....
قرینه دیگر که حاکی از آشنایی شیخ با غزلیات مولانا به نظر می‌رسد و در عين حال توافق مشرب و احتمال صحبت آنها را محل تردید می‌سازد جوابی تعریض آمیز است که گویند شیخ در طی یک غزل خویش به یک غزل معروف و سرشار از روح و حال مولانا داده است. به این غزل معروف که شامل آرزوهای شاعرانه و خیال انگیز یک عارف سیار طیار اما ملول طبع و ناخرسند از همرهان سست عناصر خویش بود، سعدی جوابی طعن آمیز داد که اگر استاد آن به شیخ محل تردید نباشد از تفاوت مشرب بین شیخ با مولانا حاکی است. غزل شیخ را که شامل طعن و تعریض است باید نمونه یی از ضعف بشری در روابط انسان‌های "در قید هستی باقی مانده" یافت. اما غزل مولانا یک شاهکار لطیف از ذوق و
تخیل شاعرانه است: بنمای رخ که باغ و گلستانم آرزوست... شباهت گونه‌یی که در برخی موارد دیگر نیز بین پاره‌یی غزل‌های شیخ با غزلیات مولانا هست این افسانه را نیز به وجود آورده است که شیخ در یک مسافرت به قونیه، در هنگام عزیمت به ملاقات مولانا، مطلع غزلی را آغاز کرد که از پایان بردنش درماند و چون به زاویۀ مولانا رسید او را به ترنم آرام همان مطلع و تقریر دنباله آن که به ذهن وی نیامده بود مشغول یافت. با آنکه این قصه هم افسانه‌آمیز می‌نماید مجرد نقل قصه وجود شباهت‌هایی که بین برخی غزل‌های سعدی با کلام مولانا هست، ت شهرت و رواج غزل‌های مولانا را در عصر حیات خود او در خارج از دیار روم محتمل می‌نماید.
هر چند تازگی مضمون، اصالت احساس، و بـی‌قـيـدی نسبت به «صنعتگری» شاعرانه، ویژگی اکثر این غزل‌هاست، تأثیر اسلوب قدما گه گاه در قالب یا در شیوه بیان او نیز پیداست. در پاره‌یی موارد حسّی به تضمین کلام پیشینیان نظر دارد و چنان می‌نماید که اشتغال به تمرین و تتبع در شیوه شعر آن‌ها می‌بایست مدت‌ها قبل در سال‌های مدرسه و در ایام جوانی قسمتی از اوقات او را به خود مشغول داشته باشد.
در واقع مقارن دوران جوانی او سالهای مدرسه برای بسیاری فقیهان و مدرسان با قریحه و مستعد مرحلۀ طبع آزمایی در شعر و شاعری بود. قبل از عهد وی نیز از مدت‌ها باز، در ماوراءالنهر و خراسان کسانی در بین واعظان و فقیهان بوده‌اند که علاوه بر اشتغال به فتوا و وعظ در شعر و شاعری هم نام و آوازه داشته‌اند. از جمله امام حسام الائمه نسفی به خاطر قصیده‌یی که ردیف «نشکند» داشت مورد تحسین و حتى غبطه شاعران بزرگ عصر شده بود. رضی الدین نیشابوری (وفات ۵۹۸) که در فقه و کلام شاگرد جدّ مولانا _حسین خطیبی_ بود در شعر و شاعری هم شهرت فوق العاده یافته بود و اشتغال به فقه و درس او را از نظم قصاید و حتی از تكسب به وسیلۀ شعر مانع نمی‌آمد. اینکه شیوه شعر مولانا در بسیاری موارد به طور طبیعی یادآور شیوۀ گذشتگان است از سابقه و طول ممارست او در دیوان‌های ایشان حاکی است. طرفه آن است که در این گونه اشعار او هم‌آهنگ کلام ظهیر و خاقانی به گوش می‌آید، هم فخامت بیان و جزالت فکر ناصر خسرو و مسعود سعد جلوه‌گر به نظر می‌رسد، و این جمله تمرین و ممارست طولانی در آثار قدما را الزام می‌کند که به احتمال قوی مولانا در سال‌های مهاجرت از بلخ تا قونیه غالب اوقاتش، به سبب عدم استقرار در مدرسه، باید صرف مطالعه در آن‌گونه آثار شده باشد.


📗 پله‌پله تا ملاقات خدا درباره زندگی، و اندیشه مولانا جلال‌الدین رومی _ صفحه ۲۴۸ تا ۲۵۰
✍ عبدالحسین زرکوب


🆔 @MolaviPoet
🆑 کانال مولوی وعرفان

🌹🌹
@MolaviPoet

غزل ۵۹۷ دیوان شمس تبریزئ

امروز جمال تو بر دیده مبارک باد
بر ما هوس تازه پیچیده مبارک باد

گل‌ها چون میان بندد بر جمله جهان خندد
ای پرگل و صد چون گل خندیده مبارک باد

خوبان چو رخت دیده افتاده و لغزیده
دل بر در این خانه لغزیده مبارک باد

نوروز رخت دیدم خوش اشک بباریدم
نوروز و چنین باران باریده مبارک باد

بی گفت زبان تو بی‌حرف و بیان تو
از باطن تو گوشت بشنیده مبارک باد

✍ مولانا


🆔 @MolaviPoet
🆑 کانال مولوی وعرفان

🌹🌹
@MolaviPoet
لینک جلسه قبل 👈 اینجا

شرح روان ابیات مثنوی معنوی_دفتر چهارم
امیر کردن رسول علیه السلام ، جوانِ هُذَیلی* را...


(۲۰۱۵) مُنقبض* گردند بعضی زین قَصَص*
زآنکه هر مرغی جدا دارد قفص

بعضی نیز از شنیدن این قصه دلتنگ می‌شوند، زیرا هر پرنده ای قفس جداگانه ای دارد.
*منقبض: گرفته
*قصص: داستان


(۲۰۱۶) خود ملايك نيز ناهمتا بُدند
زین سبب بر آسمان صف صف شدند

حتی خود فرشتگان نیز یکسان نیستند و به همین دلیل در آسمان به دسته انواع مختلفی تقسیم شده‌اند.


(۲۰۱۷) کودکان گرچه به يك مكتب درند
در سبق* هريك ز يك بالاترند

اگرچه بچه‌ها به يک مدرسه می‌روند اما در درس یکی بالاتر از دیگری است.
*سبق: درس


(۲۰۱۸) مَشرقی و مغربی را حس‌ّهاست
مَنصب دیدار، حس چشم راست

همه انسان‌ها حواس مختلفی دارند، اما مقام دیدن فقط از
حس بینایی است.


(۲۰۱۹) صد هزاران گوش‌ها گر صف زنند
جمله محتاجان چشم روشنند

اگر صدها هزار گوش صف بکشند همه ان‌ها برای دیدن محتاج چشمی بینا هستند.


(۲۰۲۰) باز صف گوش‌ها را مَنصَبی
در سَماعِ جان و اخبار و نُبی*

اما صف گوش‌ها در شنیدن اسرار الهی و کلام قرآن جایگاه دیگر دارد. چشم نمی‌تواند کار گوش را انجام دهد.
*نُبی : قرآن


(۲۰۲۱) صد هزاران چشم را آن راه نیست
هیچ چشمی از سماع آگاه نیست

چشم‌های زیاد هم راهی به سوی شنیدن ندارند،همانطورکه
هیچ چشمی خاصیت شنیدن ندارد.


(۲۰۲۲) همچنین هر حسّ يك يك می‌شُمر
هر یکی معزول از آن کارِ دگر

همچنین اگر همه حواس را یکی یکی بشماریم متوجه می‌شویم، حواس نمی توانند کار یکدیگر را انجام بدهند.


(۲۰۲۳) پنج حسِ ظاهر و پنج اندرون
در صف‌اند اندر قيام، اَلصّافُّون*

پنج حس ظاهری و پنج حسّ باطنی صفی تشکیل داده و ایستاده‌اند.
*الصافون: صف زننده


(۲۰۲۴) هرکسی کو از صفِ دین سَرکَش‌ست
می رود سویِ صفی کآن واپس است

هر کسی که از صف دین و دینداران بیرون شود و سرکشی کند در صف عقب جا می گیرد و به پایین ترین مرتبه تنزّل می‌کند.
*سرکشی و طغیان در برابر دین تنها به مخالفت لفظی محدود نمی‌شود.



🆔 @MolaviPoet
🆑 کانال مولوی وعرفان

🌹🌹
@MolaviPoet
لینک جلسه قبل 👈 اینجا

با پادشاهان نشستن از این روی خطر نیست که سر برود که سری است رفتنی، چه امروز چه فردا(۱). اما از این رو خطر است که با ایشان چون در آیند و نَفَس‌های ایشان قوّت گرفته است و اژدها شده، این کس که به ایشان صحبت کرد و دعوی دوستی کرد و مال ایشان قبول کرد لابدّ باشد که بر وفق ایشان سخن گوید و رای‌های بدِ ایشان را از روی دل نگاهداشتی(۲) قبول کند و نتواند مخالف آن گفتن. از این رو خطر است. زیرا دین را زیان دارد. چون طرف ایشان را معمور داری طرف دیگر که اصل است از تو بیگانه شود. چندان که آن سو می‌روی این سو که معشوق است روی از تو می‌گرداند و چندان که تو با اهل دنیا به صلح در می‌آیی او از تو خشم می‌گیرد. مَنْ أَعانَ ظالِماً سَلَّطَهُ اللهُ عَلَيْهِ (۳).آن نیز که تو سوی او می‌روی در حکم این است. چون آن سو رفتی عاقبت او را بر تو مسلط کند.


۱_ سعدی می‌گوید نزدیکی با پادشاه چون سفر دریاست که دو طرف دارد: امید زر و بیم سر. مولانا می‌گوید بیم سر چندان مهم نیست، خطر بزرگتر آن است که جیره خور سلطان ناگزیر از استقلال رأی و عقیده و ایمان خود چشم می پوشد. کسی که به ارباب قدرت تقرب جُست و مال ایشان قبول کرد لابد باشد که بر وفق ایشان سخن گوید و رای‌های بد ایشان را از روی دل نگاه داشتن قبول کند و نتواند مخالف آن گفتن. از این رو خطر است.

۲_ دل نگاهداشت: رعایت خاطر.

۳_ هر کس ستمگری را یاری دهد خداوند همو را بر وی مسلط گرداند.


📗 گزیده فیه‌‌مافیه_ صفحه ۶۱
✍ انتخاب و توضیح دکتر محمد علی موحد
نشر ماهی _ ۱۳۹۶


🆔 @MolaviPoet
🆑 کانال مولوی وعرفان

🌹🌹
@MolaviPoet

شازده کوچولو پرسید:
کی اوضاع بهتر میشه؟
روباه گفت: از وقتی که بفهمی
همه‌چیز به خودت بستگی داره.


📗 شازده کوچولو

✍ آنتوان دوسنت اگزوپری


🆔 @MolaviPoet
🆑 کانال مولوی وعرفان