Weed Science

عجایب علف هفت‌بند!

۱. نام علمی این علف‌هرز Polygonum aviculare (علف هفت‌بند) می‌باشد.

۲. از نظر پراکنش جغرافیایی، این گونه یکی از گسترده‌ترین علف‌های هرز در سراسر جهان است.

۳. این گیاه دارای سازگاری اکولوژیکی (Ecological adaptability) بالایی است و در خاک‌های با تهویه ضعیف رشد می‌کند. برای همین وجود آن در چمن نشانه مدیریت ضعیف آن و شرایط ماندابی است.

۴. تحمل بالایی نسبت به تنش‌های محیطی مانند شوری و آلودگی فلزات سنگین (Heavy metal contamination) دارد.

۵. سیستم ریشه‌ای این گیاه می‌تواند تا عمق ۷۰ سانتی‌متری خاک نفوذ کند که به مقاومت آن در برابر خشکی کمک می‌کند.

۶. هر گیاه قادر به تولید ۱۲۵ تا ۶۴۰۰ فندقه (میوه گیاه حاوی بذر) است.

۷. بذرهای این گیاه می‌توانند برای چندین دهه در بانک بذر خاک (Seed bank) زنده بمانند که به پایداری جمعیت آن کمک می‌کند.

۸. پراکنش بذر از طریق ماشین‌آلات، پرندگان و آب صورت می‌گیرد.

۹. گیاه میزبان چندین بیمارگر از جمله انواع نماتد است. برای مثال گونه‌های Meloidogyne hapla و Ditylenchus dipsaci.

۱۰. گیاه میزبان چندین ویروس گیاهی است که می‌تواند به عنوان منبع آلودگی برای محصولات زراعی عمل کند.

۱۱. از نظر خواص دارویی، این گیاه دارای خواص ضدمیکروبی (Antimicrobial) و ادرارآور (Diuretic) است و در طب سنتی کاربرد داشته است.

۱۲. گل‌های این گیاه جاذب حشرات گرده‌افشان و همچنین حشرات شکارگر مفید (Beneficial predatory insects) هستند.

به نظرتون اگر علف‌کش گندم خیلی زود، خیلی دیر یا در دمای نامناسب زده بشه، چه تاثیری روی گندم داره؟ گیاه‌سوزی میده یا نه؟
بریم با نتایج یک مطالعه در این زمینه:

۱. این آزمایش روی گندم و در کانادا انجام شده است؛ سال ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۰.

۲. چه علف‌کش‌هایی: توفوردی، دایکمبا+ام‌سی‌پی‌ای+مکوپروپ، دیکلوپروپ+ توفوردی و بروموکسینیل+ام‌سی‌پی‌ای.

۳. چه دمایی؟ در چه زمانی؟
دمای صفر تا ۲/۵ درجه سانتی‌گراد
کاربرد زودهنگام، کاربرد نرمال (پنجه‌زنی کامل)، کاربرد دیرهنگام

۴. دمای پایین تأثیری بر تحمل گندم به علف‌کش‌ها نداشت،
اما کاربرد علف‌کش‌در مراحل رشدی دیرتر (مرحله رشدی زادوکس Zadoks 39)، یعنی ساقه رفتن گندم و پیش از ظهور سنبله، مساوی بود با آسیب و کاهش شدید عملکرد.

۵. علایم خسارت: تغییر شکل برگ‌ها (Leaf Deformation)، پیچش ساقه (Stem Twisting) و کاهش رشد (Growth Reduction).

۶. بیشترین خسارت مربوط به علف‌کش دایکمبا + ام‌سی‌پی‌ای + مکوپروپ در کاربرد دیرهنگام بود. تا ۲۴ درصد عملکرد گندم کم و عارضه کوتولگی هم ایجاد شد.

۷. این تحقیق نشان داد که زمان‌بندی کاربرد علف‌کش‌ها مهم‌تر از دمای محیط در زمان سمپاشی است (در‌ رابطه با ایجاد خسارت در محصول و نه کنترل علف‌هرز) و کشاورزان باید از کاربرد دیرهنگام برخی علف‌کش‌ها به ویژه انواع هورمونی (شبه اکسینی) جدا اجتناب کنند.

علف‌هرزی که امروز قراره معرفی کنیم از یک نظر خیلی خاصه!
بدجوری به لباس می‌چسبه. شاید تقریبا برای همه اتفاق افتاده باشه این قضیه؛ به همین دلیل هم است که حتی اگر اسمش را هم ندانید ممکنه براتون آشنا باشه.

اسم این علف‌هرز “دم‌روباهی پرزدار” است. من این اسم را از نام انگلیسی علف‌هرز یعنی “bristle foxtail” به فارسی برگردانده‌ام؛ اسم علمی هم “Setaria verticillata” می‌باشد.

همراه بشید بریم با معرفی دقیق:

۱- یک علف یک‌ساله خود گرده‌افشان است که تنها از طریق بذر تکثیر می‌شود.

۲- بهترین دمای جوانه‌زنی این علف‌هرز، ۳۰-۲۵ درجه سانتی‌گراد است. پس از اواخر بهار ظاهر می‌شود.

۳- قابلیت زنده‌مانی و رویش بذرها در خاک پس از ۱۸ ماه کاهش می‌یابد و پس از ۳ سال به ۲۰ درصد و پس از ۷ سال به ۲ درصد می‌رسد.

۴- بذرهای آن به خوبی برای پراکندگی توسط حیوانات و انسان سازگار شده‌اند. چون دارای پرزهای قلابی مانند برعکسی هستند که به شدت حالت چسبندگی دارند.

۵- به سایه سازگار است اما نور کامل خورشید را خیلی دوست دارد.

۶- به طیف وسیعی از انواع خاک باحاصلخیزی کم و زیاد، با pH بین ۶/۱ تا ۸ سازگار است.
 
۷- از علف‌های هرز مهم محصولاتی مانند ذرت و یونجه بوده ‌و می‌تواند عملکرد محصول را به شدت کاهش دهد؛ برای مثال حتی بیش از ۲۵ درصد در پنبه. در آفریقا علف‌هرز مهم گندم است.
 
۸- می‌تواند در هنگام برداشت مشکلاتی ایجاد کند زیرا گل‌آذین‌ها به همدیگر و به محصول ‌می‌چسبند.
 
۹-به‌عنوان میزبان جایگزین برای نماتدها (Meloidogyne spp. و Pratylenchuspratensis) و انواع ویروس‌ها مانند ویروس موزاییک ذرت و ویروس موزاییک کلروتیک غلات عمل می‌کند.
 
احیاناً اسم محلی نداره؟

اهمیت بذرمال محصول و رقابت با علف‌هرز

اول از همه بذرمال چیست؟ به کاربرد هدفمند کود، سم یا هر ترکیب مفید دیگه روی خود بذر به اصطلاح بذرمال (seed treatment) گفته میشه. بذرمال عمدتا با هدف بهبود رویش محصول از طریق سازوکارهای مختلف مانند بهبود ریشه‌زایی، جلوگیری از بیمار شدن گیاهچه و یا ترکیبی از سازوکارهای مختلف، باعث‌ بهبود پوشش سبز مزرعه می‌شود.

تصاویر بالا مربوط به دو زمین گندم در مجاورت یکدیگر است که با هم در‌ یک روز کاشته شده و رقم نیز مشابه است. یکی بذرمال شده و دیگری شاهد است. همان طوری که مشخص است پس از ۲۰ روز، استارت مزرعه بذرمال شده و سطح سبز آن به مراتب از مزرعه شاهد بهتر است. حالا چه ارتباطی با بحث مدیریت علف‌هرز دارد؟

ثابت شده که اگر محصول ما در مراحل ابتدایی رشد سریع‌تر و قوی‌تر حرکت و رشد کنه، رقابت بهتر و موثرتری را در برابر علف‌هرز خواهد داشت. زمان رویش نیز بحث مهمی است. یعنی در رقابت بین محصول و علف‌هرز چنانچه یکی فقط چند روز زودتر از دیگری سبز شود، می‌تواند در جذب مواد غذایی و در اختیار گرفتن فضا بهتر عمل کرده و برنده نهایی رقابت باشد.

شما چطور؟ اصلا اعتقادی به بذرمال دارید؟ نقدی نظری؟

سوال پر تکرار:
علف‌کش می‌خوایم بزنیم هوا سرده.
یا اینکه دما باید چقدر باشه تا علف‌کش اثر کنه؟

جواب مختصر:

اگر دما خیلی پایین باشه، رشد و متابولیسم گیاه کند میشه، در نتیجه جذب، انتقال و فعال‌سازی علف‌کش کم میشه. این یعنی کاهش کارایی.
اگر دما خیلی بالا باشه، جذب و انتقال علف‌کش زیاد میشه ولی در مقابل توان علف‌هرز هم برای بی اثر کردن علف‌کش زیاد میشه. از طرفی قطرات علف‌کش روی گیاه سریع‌تر تبخیر و خشک میشن. این هم یعنی کاهش کارایی.

حالا دمای مناسب چقدر هست؟ بازم مختصر بگم دمای روز و شب باید در محدوه‌ی ۲۰/۳۰ درجه سانتی‌گراد باشه.
بذارید یک مثال در مورد علف‌کش گالانت سوپر ( هالوکسی‌فوپ آر متیل) بزنم:
کارایی این علف‌کش با افزایش دما از ۵ به ۳۰ درجه سانتی‌گراد افزایش پیدا کرد. بهترین دما ۲۵ تا ۳۰ درجه بود. دماهای خارج از این محدوده (کمتر یا بیشتر) کارایی علف‌کش را به شدت کاهش داد.

آیا اگر گیاهی خاصیت داشته باشد، دیگر نمی‌توان آن را علف‌هرز در نظر گرفت؟

چالش‌ها و معایب این دیدگاه چیست؟

۱- تعریف “خاصیت”: مشخص کردن اینکه چه چیزی به عنوان “خاصیت” در نظر گرفته می‌شود، می‌تواند چالش‌برانگیز باشد. آیا هر نوع استفاده بالقوه کافی است؟

۲- نادیده گرفتن زمینه و شرایط: گیاهی که در یک زمینه مفید است، می‌تواند در زمینه دیگر مضر باشد.

۳- مشکلات مدیریتی و اقتصادی: بسیاری از گیاهان دارای خواصی هستند، اما همچنان می‌توانند با محصول اصلی رقابت کنند. آبا نباید مدیریت شوند؟

۴- مشکلات اکولوژیکی: برخی گیاهان، علی‌رغم داشتن خواص مفید، می‌توانند مهاجم بوده و تعادل اکوسیستم را بر هم بزنند.

۵- نادیده گرفتن اثرات منفی برای انسان: برخی گیاهان علی رغم داشتن برخی خواص مفید می‌توانند سلامت انسان را تهدید کنند، مانند گیاهان آلرژی‌زا یا سمی.

۶- چالش‌های فرهنگی: ارزش و خاصیت گیاهان می‌تواند در فرهنگ‌های مختلف و متفاوت و حتی متناقض باشد.

بهترین پی اچ‌ آب برای کارایی مطلوب اغلب علف‌کش‌ها ۷-۵/۵ است؛ یعنی آب کمی اسیدی تا خنثی.
بیشتر علف‌کش‌ها مثل گلایفوسیت (رانداپ) اسید ضعیف هستند و در این پی اچ بیشترین حلالیت و اثربخشی را دارند. البته استثنائاتی وجود دارد مثل علف‌کش‌های خانواده سولفونیل اوره مثل نیکوسولفورون که در پی اچ خنثی تا کمی بازی بهتر جواب می‌دهند.