هفته‌نامه تجارت‌فردا

پیچ خطرناک اقتصاد ایران

✅ وزیر خزانه‌داری آمریکا اعلام کرده که هدف کارزار «فشار حداکثری» دولت دونالد ترامپ آن است که صادرات نفت ایران به ۱۰ درصد سطح کنونی برسد. زهرا اکبری در مشورت با دکتر فریدون خاوند، اقتصاددان، و علی ماجدی، اقتصاددان و دیپلمات سابق، سیاست و رفتار دولت جدید آمریکا را بررسی کرده است.

🔹آمارهای شرکت اطلاعات کالا (کپلر) نشان می‌دهد حجم تحویل نفت ایران به چین در ماه ژانویه امسال، اولین ماه بازگشت دونالد ترامپ به کاخ سفید، به ۸۴۷ هزار بشکه سقوط کرده که کمتر از نصف ماه نوامبر، قبل از پیروزی او در رقابت‌های انتخاباتی ریاست‌جمهوری است.

🔹دونالد ترامپ در دور اول ریاست‌جمهوری خود فشار حداکثری بر ایران را افزایش داد و به‌طور مشخص، صادرات نفت ایران را تا جایی که می‌توانست محدود کرد.

🔹ما کمترین میزان درآمدهای ارزی حاصل از صادرات نفت در ۵۰ سال گذشته را در سال ۱۳۹۹ تجربه کردیم و به صادرات ۳۰۰ تا ۵۰۰ هزار بشکه نفت رسیدیم.

🔹با روی کار آمدن جو بایدن، گشایش‌هایی در صادرات نفت ایران حاصل شد. سوالی که در حال حاضر مطرح است این است که چشم‌انداز اعمال محدودیت و فشار ترامپ بر صادرات نفت ایران چطور پیش خواهد رفت؟

🔹مسعود نیلی می‌گوید اگر ترامپ بخواهد همان ابتدا برای اینکه زهرچشم بگیرد ایران را تحت فشار قرار دهد و صادرات نفت را محدود کند، خیلی معادلات در ایران به هم می‌ریزد.

🔹برای مثال بودجه سال ۱۴۰۴ بر مبنای یک میلیون و ۸۵۰ هزار بشکه نفت در نظر گرفته شده است و اگر آمریکا تحریم‌ها را تشدید کند و فاز نظامی ایران و اسرائیل ادامه پیدا کند، اقتصاد بیشتر از همیشه لطمه می‌بیند.

🔹علاوه بر این ممکن است سال بعد مکانیسم ماشه فعال شود که این موضوع هم برای اقتصاد ایران بسیار خطرناک است.

🔹فریدون خاوند، اقتصاددان، می‌گوید؛ تردیدی نیست که با نشستن دوباره ترامپ بر کرسی ریاست‌جمهوری آمریکا، فشار حداکثری این کشور بر ایران شدت خواهد گرفت که بخش نفت مهم‌ترین قربانی آن خواهد بود.

🔹در این صورت بازگشت آمریکا به یک سیاست سرسختانه تحریمی علیه تهران به‌ویژه در عرصه نفتی، بسیار محتمل است و این احتمال، اگر تحقق یابد، کل شرایط اقتصادی کشور را، به گونه‌ای چشمگیر، از آنچه هست متزلزل‌تر خواهد کرد.

🔹علی ماجدی، اقتصاددان و دیپلمات سابق نیز معتقد است، آن‌طور که به نظر می‌رسد صادرات نفت ایران در این دوره هم با محدودیت‌های بسیاری روبه‌رو خواهد شد و ممکن است مانند دور اول ریاست‌جمهوری ترامپ با مشکلات عدیده‌ای در این زمینه مواجه شویم.

🔹در دور اول ریاست‌جمهوری ترامپ هر شرکتی که با ایران همکاری می‌کرد یا به دنبال خرید نفت از ایران بود، تحت تحریم شدید آمریکا و شرکت‌های آمریکایی قرار می‌گرفت.

🔹بازگشت آمریکا به یک سیاست سرسختانه تحریمی علیه تهران به‌ویژه در عرصه نفتی، بسیار محتمل است و این احتمال، اگر تحقق یابد، کل شرایط اقتصادی کشور را، به گونه‌ای چشمگیر، از آنچه هست متزلزل‌تر خواهد کرد.

🔹در پیچ بسیار خطرناک کنونی، در حالی که بخش بسیار بزرگی از ساختارهای قدیمی روابط بین‌المللی و نظام جهانی فرو ریخته، ایران باید بر پایه یک دادوستد خردمندانه با ایالات‌متحده آمریکا، و با هدف حفظ آینده کشور و فرزندان آن، خود را از رویارویی با مخاطرات غیرقابل جبران در امان نگه دارد.

🔹نباید اجازه داد نیروهایی در مقیاس جهانی و منطقه‌ای با استفاده از این فرصت به ایران و هر آنچه برایش مقدس است، ضربه بزنند.

🔹در میان‌مدت و درازمدت، تنها راه خارج شدن از بن‌بست‌های کنونی فراهم آوردن «طرحی نو» به منظور متحد کردن همه ایرانی‌هایی است که، چه در درون و چه در بیرون، دل در گرو حفظ و نوسازی زادگاهشان دارند.

🔹ایجاد جو اعتماد در کشور و در فضای منطقه‌ای و جهانی آن، مهم‌ترین شرط برای تحقق بخشیدن به همین «طرح نو» در خدمت ایرانی نیرومند و امیدوار است.

🔹علی ماجدی معتقد است اینکه ما به‌طور کلی مذاکره را کنار بگذاریم راه‌حل درستی نیست. ما باید به طرف مقابل بگوییم که با شرایط قابل قبول آماده مذاکره هستیم. البته ممکن است در مذاکره به جایی برسیم که اصلاً توافق نکنیم؛ در چنین شرایطی چیزی را از دست نداده‌ایم و می‌توانیم بگوییم به خاطر زیاده‌خواهی طرف مقابل مذاکره نکردیم.

🔹اما اگر به‌طور کلی مذاکره را کنار بگذاریم، به قول آقای ظریف کشورهای دیگر به جای ما مذاکره می‌کنند و در مورد سرنوشت ایران تصمیم می‌گیرند. به نظر من این دیپلماسی قابل قبولی نیست.

منبع: تجارت فردا، شماره ۵۸۲

اقتصاد و افسردگی!

✅ صبا نوبری، در گفت‌و‌گو با جعفر خیرخواهان این پرسش اساسی را مطرح کرده است که چه رابطه‌ای میان افسردگی و خودکشی و وضعیت بد اقتصادی وجود دارد؟
چکیده گفت‌وگو:


🔹در فاصله سال‌های ۱۳۹۵ تا ۱۴۰۱ آمار خودکشی در ایران حدود ۵۱ درصد افزایش یافته است. دلایل متعددی برای این موضوع مطرح می‌شود، اما آیا بدتر شدن شرایط اقتصادی به‌ویژه بعد از خروج آمریکا از برجام و تشدید تحریم‌ها علیه ایران، بر این مسئله تاثیرگذار بوده است؟

🔹 با توجه به اینکه تحریم‌ها از سال ۱۳۹۷ به بعد شرایط اقتصادی را در ایران به‌شدت تحت تاثیر قرار داده، طبیعی به نظر می‌رسد که شاهد افزایش چنین آمارهایی باشیم. به این معنا که خودکشی واکنش برخی از افراد جامعه در برابر انواع فشارها و تنگدستی‌ها است.

🔹در دهه‌های گذشته، به‌ویژه در میانه دهه ۸۰ شمسی، ایران کشوری با درآمد نفتی نسبتاً بالا بود. دولت وقت از این درآمدها به نحوی استفاده کرد که انتظارات مردم را نسبت به آینده افزایش داد. یکی از بزرگ‌ترین ضربه‌هایی که اقتصاد ایران خورد، ناشی از همین وفور درآمد نفتی بود.

🔹این پول نفت که گاهی از آن به‌عنوان «نفرین منابع» یاد می‌شود، نه‌تنها سیاست‌گذار را به سوی اتخاذ تصمیم‌هایی هدایت کرد که موجب کاهش درآمدها در آینده شد و بهره‌وری را پایین آورد، بلکه نکته ناراحت‌کننده‌تر اینکه ناامیدی را در جامعه تشدید کرد.

🔹مردم به این باور رسیدند که وضعیت می‌تواند بهتر و بهتر شود. این توقعات بالا و به‌تبع آن عادات مصرفی غیرواقعی که در جامعه شکل گرفت، شرایطی را شکل داد که مردم در مواجهه با بحران‌های جدید از جمله تحریم‌های بین‌المللی و کاهش درآمدهای نفتی کار بسیار سخت‌تری برای سازگاری با شرایط داشته باشند.

🔹در ایران، انتظارات مردم به‌شدت از گذشته متاثر بوده است. آنچه در دهه‌های گذشته در ایران رخ داد، به‌ویژه در دوران وفور درآمد نفتی، انتظارات مردم را از یک زندگی بهتر و رفاه بیشتر به‌شدت بالا برد. گویی در آن سال‌ها یک در باغ سبزی به مردم نشان داده شد که در واقع موقت بود اما مسئولان نه خواستند این را بپذیرند و نه به مردم بگویند.

🔹حتماً به خاطر دارید که در دوران همه‌گیری کرونا دختری نوجوان در جنوب کشور به دلیل اینکه پدر او نتوانسته بود یک تبلت برایش بخرد و در کلاس آنلاین شرکت کند، خودش را کشت. اگر قیمت ارز پایین‌تر بود خرید این تبلت آسان بود اما با افزایش قیمت ارز این تبلت به کالای لوکس تبدیل شد و از سطح قدرت خرید اکثریت مردم فراتر رفته بود، اما کسی حاضر نبود این موضوع را بپذیرد.

🔹وقتی درآمدها افت می‌کند حجم فقرا بیشتر و طبقه متوسط لاغرتر می‌شود. افرادی که قبلاً می‌توانستند خود را در طبقه متوسط تعریف کنند، یک سری عادات مصرفی برای خود تعریف کرده بودند اما با کاهش قدرت خرید خود از تامین این عادات عاجز می‌شوند و با خاطره‌ای از گذشته‌ای که نسبتاً بهتر بوده آزار می‌بینند، خود را بازنده تصور کرده و فکر می‌کنند هرچه تلاش کنند به آنچه می‌خواهند نمی‌رسند.

🔹آنچه می‌تواند شرایط را بدتر کند، تورم و کاهش قدرت خرید است. حدود ۲۰ سال پیش گفتند انتظار می‌رود حقوق کارمندان و کارگران همگام با تورم افزایش یابد اما الان می‌بینیم با وجود تورم ۶۰درصدی، افزایش حقوق تنها ۳۰ درصد است.

🔹این یعنی شما ۳۰ درصد کمتر از درآمد سال قبل خود دریافت می‌کنید. در حالی که حقوق‌ و درآمدها به‌طور واقعی با افزایش تورم همخوانی ندارند، مردم در تلاش‌اند که با محدودیت‌های اقتصادی کنار بیایند، ولی نمی‌توانند.

🔹این عدم تطابق میان افزایش تورم و دستمزدها، فشار زیادی به طبقات کم‌درآمد وارد می‌کند. در نتیجه، وضعیت اقتصادی به مرزهایی می‌رسد که حتی ساده‌ترین خواسته‌ها هم از دسترس خارج می‌شوند، که این خود می‌تواند یکی از دلایل اصلی اقداماتی چون خودکشی یا رفتارهای ضداجتماعی باشد.

🔹این مسائل ظلم‌هایی است که به شکل‌های مختلف برای مردم رخ می‌دهد و از سوی دیگر با رونق وجود شبکه‌های اجتماعی، مردم بهبودهایی را که در کشورهای اطراف رخ داده نظاره می‌کنند و برای آنها این سوال به وجود می‌آید که چرا ما این روند را طی نکردیم.

🔹چشم‌انداز آینده به‌شدت وابسته به تصمیمات اقتصادی و سیاسی است که در حال حاضر گرفته می‌شود. در حال حاضر، وضعیت اقتصادی کشور بسیار پیچیده و نامطمئن است، اما من همچنان امیدوارم که اگر دولت بتواند سیاست‌های درستی را اتخاذ کرده و به حل مشکلات داخلی و بین‌المللی بپردازد، وضعیت بهبود پیدا کند.

🔹متاسفانه هنوز وعده‌های دولت جدید محقق نشده و تغییرات واقعی در سطح وسیع مشاهده نمی‌شود. با این حال، امیدوارم که این حرکت‌های ابتدایی که در حال حاضر در جریان هستند، در آینده نزدیک شدت و سرعت بیشتری بگیرند و به نتایج ملموس‌تری برسند.

منبع: تجارت فردا، شماره ۵۸۲

✅ کانال رسمی روزنامه دنیای اقتصاد👇
@den_ir