هفته‌نامه تجارت‌فردا

سرنوشت علویان سوریه پس از سقوط اسد

✅محمد حسین باقی طی مقاله‌ای ریشه‌های تاریخی منازعات داخلی سوریه و سرنوشت علویان این سرزمین پس از سقوط اسد را بررسی کرده است.

🔹خروج اسد از قدرت تاثیرات زیادی هم بر فضای داخلی این کشور برجا گذاشت و هم روابط خارجی این کشور را دستخوش تحولاتی کرد.

🔹از آنجا که اسد از فرقه «علوی» بود، اکنون این پرسش مطرح است که در غیاب یک حکومت مرکزیِ دارای گرایش علوی در دمشق، چه سرنوشتی در انتظار این فرقه است که حدود ۱۰ درصد از جمعیت ۲۴ میلیونی سوریه را تشکیل می‌دهند.

🔹 با توجه به حاکم شدن جریان «هیات تحریرالشام» که دارای رویکردهای القاعده‌ای است، آیا اقلیت‌های مذهبی فقط در دوران گذار در امان هستند یا پس ‌از آن هم در امن‌وامان خواهند بود؟
🔹ریشه‌های علویان سوریه به قرن سوم هجری برمی‌گردد. گفته‌ شده آنها دارای رویکردهای غالیانه هستند و انشعاب‌های متعددی از دل آنها به وجود آمده است.

🔹آنها در طول تاریخ همواره مورد آزار و اذیت دولت‌های مختلف بوده‌اند. در قرن چهاردهم و پانزدهم هجری پس از چندین قرن رنج توانستند به قدرت برسند.

🔹علوی‌ها به تناسخ و حلول ذات الهی در وجود امام علی (ع) اعتقاد دارند. اسلام اهل سنت به‌شدت با این عقاید مخالفت و آن را بدعت تلقی کرد. به ‌این ‌ترتیب، به آزار و اذیت علویان پرداخت.

🔹در قرن چهاردهم میلادی، ابن تیمیه، متاله حنبلی مذهب، فتواهای سختی علیه آنها صادر کرد.

🔹علویان ایمان و آیین خود را در خفا به‌جا می‌آورند. مناسک ترکیبی آنها سنت‌های مسیحی، تاثیرات بابلی و فلسفه افلاطونی را در هم می‌آمیزد.

🔹«حسین ابوصالح»، استاد دانشگاه «سئانس پو» بر این باور است که جامعه علوی سوریه از دیرباز خود را بخشی از شیعه اثنی‌عشری تعریف کرده است.

🔹بسیاری از رهبران معاصر علوی گفتمان خود را با ارجاع به یک دوره تاریخی خاص در دوران قیمومیت فرانسه در سوریه مشروعیت می‌بخشند، زمانی که رهبران این جامعه سعی در ایجاد یک جنبش احیاگر مذهبی علوی به نام «حرکه نهداویه» داشتند.

🔹«عایشه تکدال فیلدیس»، استادیار گروه علوم سیاسی در دانشگاه هالیچ استانبول، روایت دیگری از علوی‌ها ارائه می‌دهد.

🔹طی دوران قیمومیت فرانسه (۱۹۴۶-۱۹۲۰)، تقسیمات فرقه‌ای به‌عمد برانگیخته شد تا ملی‌گرایی عربی را سرکوب و جنبش استقلال ملی را خفه کند.

🔹«جدایی‌طلبی» و «خالص‌گرایی» اقلیت‌های مذهبی و ملی با اعطای موقعیت خودمختار به مناطقی که چنین اقلیت‌هایی در آن اکثریت را تشکیل می‌دادند تشویق شد.

🔹ملی‌گرایی عربی -که عمدتاً از سوی اقلیت مسلمان سنی توسعه یافت- از سوی فرانسه و جوامع مسیحی و مسلمان دگراندیش (دروزها، اسماعیلیان و علوی‌ها) به‌ عنوان تهدید تلقی شد.

🔹بنابراین، دولت قیم فرانسه روابطی دوستانه با دروزها، علوی‌ها و برخی اجتماعات کوچک برقرار کرد.

🔹دولت قیم سوریه سپس به دو گروه اقلیت و تجمیع‌شده منطقه‌ای یعنی دروزها و علوی‌ها و مناطق چندگروهی مانند اسکندریه و جزیره خودمختاری اعطا کرد.

🔹سیاست «تفرقه بینداز و حکومت کنِ» فرانسه، روابط میان گروه‌های قومی و مذهبی سوریه را دچار فرسایش کرده و به جناح‌هایی درون هر گروه و علیه دیگری شکل داد.

🔹فرانسه نمایندگی قومیت‌ها را با قرار دادن قومیت‌های مجزا در راس شاخه‌های نهادی دولت توازن بخشید و به یک قومیت یا گروه مذهبی اجازه داد که قویاً نمایندگی دیگران در یک نهاد را به دست گیرند.

🔹در نتیجه، اعراب سُنی، یگان‌های افسری ژاندارمری و پلیس بر سیاست مسلط شدند اما فاقد نماینده در صفوف بالای ارتش بودند.

🔹در عوض، چرکسی‌ها ارتش را در دست گرفتند اما نماینده چندانی در پارلمان و پلیس نداشتند.

🔹علوی‌ها در میان سربازان ارتش حضور پررنگ‌تری داشتند اما در سیاست، یگان‌های افسری، ژاندارمری و پلیس حضور چندانی نداشتند.

🔹فرانسوی‌ها در اول جولای ۱۹۲۲ یک دولت علوی به نام «دولت لاذقیه» تاسیس کردند.

🔹در ۸ مارس ۱۹۶۳، کودتای گروهی از افسران، از جمله کمیته نظامی، «رژیم تجزیه‌طلب» را سرنگون کرد. از ۱۴ عضو کمیته نظامی بعث، پنج نفر علوی بودند.

🔹پس از کودتا، خلأهای ارتش به دلیل پاکسازی مخالفان سیاسی از سوی علویان پر شد.

🔹در ۱۸ جولای ۱۹۶۳، جنگ قدرت بین افسران سُنی بعث و افسران اقلیت با تسخیر و کنترل خونین افسران اقلیت (علوی‌ها) به پایان رسید. کنترل ارتش و زندگی سیاسی به اقلیت مسلمان دگراندیش به رهبری علویان واگذار شد. اکثریت اهل سنت در موقعیتی فرعی قرار گرفتند.

🔹سقوط اسد یک پیامد مهم هم داشت: نگرانی جامعه علوی. اگرچه وعده مخالفان مسلح تا حدودی عملی شده است اما نگرانی‌هایی وجود دارد مبنی بر اینکه هنگامی‌که شورشیان کنترل خود را بر کشور مستحکم کردند، ممکن است به سراغ انتقام از جامعه علوی بروند.

منبع: تجارت فردا، شماره ۵۷۳

✅ کانال رسمی روزنامه دنیای اقتصاد👇
@den_ir

چرا «گادپوری»ها قدرت می‌گیرند؟
سبک جدید مخالف‌خوانی

✅فائزه مومنی در گزارشی ضمن بررسی «پدیده گادپوری» با مشورت دکتر مریم زارعیان،‌ جامعه‌شناس و پژوهشگر به این پرسش پاسخ داده است که کدام گروه‌ها قدرت بیشتری برای بسیج‌کنندگی جوانان دارند و چرا به‌طور مشخص، خوانندگان موسیقی، قدرت بیشتری برای بسیج کردن جوانان پیدا کرده‌اند؟

🔹یک خواننده موسیقی رپ نه‌چندان مشهور به نام «گادپوری» برای افتتاحیه یک فروشگاه لباس در تهرانپارس فراخوان داده و در یک اتفاق باورنکردنی، هزاران جوان نسل زد را به خیابان کشانده است.

🔹در سال‌های گذشته خوانندگان موسیقی زیرزمینی از این صحنه‌ها زیاد خلق کرده‌اند و قدرت بسیج‌کنندگی آنها همواره ناظران را بهت‌زده کرده است. به‌طور مشخص، این موضوع در تشییع جنازه خواننده‌ای به نام «مرتضی پاشایی» در سال ۱۳۹۳ بحث‌های زیادی ایجاد کرد.

🔹منظور از قدرت بسیج‌کنندگی، توان و امکان جمع کردن انبوهی از مردم در یک مکان خاص و به خاطر یک موضوع خاص است که پیش از این در انحصار گروه‌های سیاسی بود اما هرچه زمان گذشت، قدرت گروه‌های سیاسی برای فراخوان توده‌های مردم کمرنگ شد و در عوض این توان به هنرمندان، سلبریتی‌ها و خوانندگان منتقل شد.

🔹چنین تجمعاتی برای خیلی از خوانندگان مورد علاقه نسل زد برگزار شده و این در حالی است که نهادهای رسمی یا چهره‌های منسوب به ساختار سیاسی یا حتی سیاستمداران اصلاح‌طلب قادر نیستند حتی جمعیت اندکی از جوانان نسل زد را دور هم جمع کنند.

🔹به اعتقاد زارعیان؛‌ ماجرای «گادپوری» و امثال آن که در اشکال مختلف اتفاق افتاده، یک پدیده اجتماعی است که باید ببینیم چرا در سال‌های اخیر این پدیده اجتماعی به این صورت شکل می‌گیرد و جامعه ایران چه ویژگی‌هایی پیدا کرده که وقتی فراخوان‌های دولتی برای تجمعات همگانی راه به جایی نمی‌برد، یک خواننده با یک فراخوان ساده، این جمعیت را به خیابان می‌آورد؟

🔹از منظر جامعه‌شناسی پدیده‌ای به این شکل تصادفی شکل نمی‌گیرد و هماهنگی میان این گروه از افراد برای شکل دادن به پدیده‌ای به این سبک بدون دلیل و زمینه مناسب نیست و چنین پویش‌های جمعیتی بدون دلیل اجتماعی شکل نمی‌گیرد.

🔹اگر بخواهیم این پدیده را تبیین کنیم، می‌توانیم از منظر جنبش اجتماعی جوانان ببینیم که این گروه از جوانان گاهی برای نمایش عاملیت خود در ظرف جامعه دست به اقداماتی می‌زنند که جای توجه دارد.

🔹وقتی ما به چیزی رسمیت می‌بخشیم، آن‌وقت است که می‌توانیم برای آن چارچوب تعریف کنیم؛ اما وقتی وجود چیزی را کاملاً انکار کنیم دیگر تعریف چارچوب هم برای آن معنایی ندارد.

🔹در نتیجه سعی می‌کنند به اشکال مختلف این تغییرات را کاملاً انکار کنند و برای هرکس که غیر این بگوید حتی مجازات تعیین کنند.

🔹در واقع نسل زد به نوعی اعتراض خود را در قالب شرکت در چنین تجمعاتی نشان می‌دهد که همزمان به چند هدف دست پیدا می‌کند.

🔹کسب لذت حضور در جمع بزرگی از هم‌اندیشان با خود یکی از این اهداف است، زیرا به سادگی امکان حضور در چنین جمع‌هایی برایش امکان‌پذیر نیست؛ چون یا باید در تجمعات مورد تایید حاکمیت شرکت کند تا بتواند حضور در اجتماعات بزرگ را تجربه کند یا اینکه اساساً در تجمعی متفاوت فرصت شرکت ندارد؛ چون حضور جمعیت هم‌فکر متفاوت در فضای عمومی برای دولت‌ها تعریف نشده است.

🔹شرکت در این تجمعات به جوان‌ها این فرصت را می‌دهد که نمایش قدرت داشته باشند و به زبان اشاره اعلام کنند که اگر بخواهند می‌توانند شرایطی ایجاد کنند که همه را به شگفتی وادارند و البته بازخوردهایی که از سمت جامعه یا دولت هم می‌گیرند، برایشان بسیار مطلوب و رضایت‌بخش است و این احساس اثرگذاری را به آنها منتقل می‌کند.

🔹جامعه ایرانی و مخصوصاً جامعه جوان ایرانی تفریح و دلخوشی خاصی ندارد و در این حوزه به‌شدت با چالش روبه‌رو هستیم و برای جوانان ما امکانی به منظور تخلیه انرژی‌شان وجود ندارد.

🔹به جز مسائل اقتصادی، تورم و تحریم‌ها، شرایط اجتماعی که در جامعه هست،‌ جامعه را به سوی اندوه، افسردگی و ناامیدی هل می‌دهد؛ چرا که اساساً در فرهنگی که در جامعه ما شکل گرفته شادی گزینه مطلوبی نیست؛ اما تشکیل جلسات سوگواری و اندوه به کرات هست و مورد تایید و تشویق هم قرار می‌گیرد.

🔹جنبش اجتماعی جوانان در لایه‌های زیرین جامعه در جریان است؛ اما چون در سطح نیست، آن را نمی‌بینیم، در نتیجه زمانی که فرصتی ایجاد می‌شود تا این جنبش در سطح جامعه بازنمایی شود، دچار شگفتی می‌شویم.

منبع: تجارت فردا، شماره ۷۷۳

✅ کانال رسمی روزنامه دنیای اقتصاد👇
@den_ir