جناب گاو

پنج دقیقه برای نجات وطن و دین کافی است:
مسابقه «تخیل و ادراک» به مناسبت نزدیک شدن سالگرد خروج مرحوم محمدرضاشاه پهلوی از ایران

شرح مسابقه: فرض کنید به سال ۱۳۵۵، دو‌ سال قبل از انفجار باد، بازگشته اید و شاه از شما می خواهد که برای او یک متن سخنرانی آماده کنید که حدودا دویست کلمه باشد و شاه آن را در طول حدود پنج دقیقه از رادیوی سراسری و در حضور وکلا و نمایندگان آقایان خوانساری و خویی قرائت کند. این سخنرانی پنج دقیقه ای باید سرنوشت حداقل پنج نسل ایرانی را تغییر دهد و از نابودی وطن و دین و مردانگی جلوگیری کند. به زبان دیگر سخنرانی پنج دقیقه ای که از بروز ‌واقعه عنقلاب ۵۷ و بالا آمدن رادیکال ها و اشرار جلوگیری کند. متن سخنرانی (شامل فرامین) چاپ و در روزنامه ها و معابر منتشر خواهد شد.

توجه کنید که در این آزمایش ذهنی، همه چیز از جمله آگاهی مردم همان است که بود. فقط شما از آینده به گذشته برگشته اید.

هدف از این مسابقه درک آن است که بفهمیم حرکات خلق با ملاک های دنیوی به طور ابلهانه شکل می گیرد. عنقلاب آنطور که ایده فروشان ادعا می کنند عمق و معنا و قطعیت نداشت، و به راحتی قابل اجتناب بود. حالا اینجا فرصت دارید که با یک سخنرانی و اعلامیه کوتاه تاریخ ایران را تغییر دهید.

این گوی و این میدان: چه متنی به دست شاه می دادید؟. من پاسخ خودم را هفته بعد پست می کنم. شما هم می توانید پاسخ های خود را به من بفرستید که به صورت ناشناس در کانال نقل قول کنم.


پیوست تکمیلی: دوستان از جواب هایی که تاحالا رسید ممنونم. شکر خدا همه ذهن سالم و ارزش های درستی دارید. اما شاید درست مسابقه را متوجه نشدید. آیا ردیف کردن یک‌ سری آرزوها و یا نصایح اخلاقی برای اون نسل کافی است؟ یادتان باشد مملکت از شعار و برنامه و حرف های خوشگل خالی نبود.
سرنوشت کشور واقعا به دست شماست. اگر سخنرانی شما تاثیر نداشته باشه خودتان و بچه هایتان و نوه هایتان اسیر رادیکال ها و‌اشرار خواهید شد. پس هم مساله اعتماد هم تاثیر هم واقعیات را جدی بگیرید.

میرزا کوچک جنگلی؛ اسطوره‌ای پوشالی

شاید برای تودهٔ مردم که تحت القائات آموزش و پرورش دولتی و اتمسفر روشنفکری ایران هستند سخت باشد قبول اینکه تاریخ مدرن ایران، اسطوره‌های پوشالی زیادی دارد که توسط فرق سیاسی مختلف برای آنها علم شده‌اند. یکی دیگر از آنها میرزاکوچک جنگلی است. واقعاً مشخص نیست این فرد یاغی و ناکام چه کار برای مملکت کرده است که همچون یک قهرمان از او یاد می‌شود و هم‌اکنون مجسمه‌ای باشکوه از او در میدان اصلی رشت وجود دارد. میرزاکوچک جنگلی ابدا مقابل خارجی نجنگید بلکه مدام در حال جنگ با طهران بود. با کمک بلشویک‌ها و کمونیست‌های ایرانی به طرز وقیحانه‌ای در گیلان، جمهوری سوسیالیستی تاسیس کرد و برای تثبیت خود با روسها همکاری داشت. بارها به تقاضای سازش وثوق‌الدوله بی‌اعتنایی کرد و جاه‌طلبی‌های شخصی خود را در زیر لوای مشروطه‌خواهی پنهان می‌نمود. عاقبت هم اطاعت لنین را به طهران ترجیح داد و دائما رشت را غارت و اموال ملاکین را مصادره می‌کرد. مشخص نیست چنین شخص یاغی، ناکام و معلقی چرا باید تبدیل به اسطوره شود؟ این فرد نخستین کسی است که در ایران، جمهوری سوسیالیستی ایجاد می‌کند و اگر شانس با او یار بود می‌توانست طهران را هم تسخیر کرده و تاج و تخت را براندازد. سرانجام هم همکاران و شریکان عمدتاً کمونیست‌اش او را رها کردند و میرزا هم به هنگام عقب‌نشینی در جنگل‌های تالش یخ زد و مرد.

#تلنگر

لطفاً از تاریخ درس نگیرید!

نه ترکیه می‌تواند خلافت عثمانی را احیاء کند، نه ایران می‌تواند شاهنشاهی ساسانی را احیاء کند، نه سعودی می‌تواند خلافت اموی را احیاء کند، نه اسرائیل می‌تواند به دوران سلیمان باز گردد؛ ضمن اینکه کردها هم نمی‌توانند چهار کشور را تجزیه کنند، اجزاء را به هم متصل کنند و سپس در قرن بیست‌ویکم به سبک قرن نوزدهم ملت بسازند. این‌ها خواب‌ها و خیالات عوامی‌اند که از بد روزگار در سیاست قدرتی به هم زده‌اند و حالا به خودشان اجازه می‌دهند منابع قلمرویی را که تحت کنترل دارند و جان انسان‌های آن را صرف خیال‌های کودکانه‌شان سازند. از این منابع استفاده می‌کنند و خیالاتشان را به اسم حقایق تاریخی در ذهن مردم می‌پراکنند. مردمی که اغلب نیازهای اولیۀ رفاهی‌شان تأمین نشده است. به خودشان اجازه می‌دهند بنیادی‌ترین اصول اخلاق را زیر پا بگذارند و نامش را «واقع‌بینی»، «رئال پالتیک»، «عمق راهبردی» و «اهداف والا» بگذارند.

این دودمان‌ها، دوران‌ها، قراردادها، جنگ‌ها و رقابت‌های گذشته مربوط به گذشتگانند. جای بحث دربارۀ آن‌ها در کتاب‌ها و مقالات علمی و پژوهشی است، نه تریبون‌های سیاستمداران. از اینکه در گذشته‌های دور دولتی به نام عثمانی با دولتی به نام صفوی درگیری نظامی داشتند هیچ نتیجه‌ای دربارۀ سیاست امروز نمی‌توان گرفت. اینکه دولتی به نام ساسانی در جنگی به نام قادسیه شکست خورد کوچک‌ترین ربطی به مردمان امروز ندارد. نه مردمان امروز شبیه مردمان گذشته با همان جهان‌بینی و با همان انتظارات از زندگی هستند، نه مناسبات اجتماعی و رابطۀ میان طبقات و اقشار در جهان امروز ربطی به مناسبات اجتماعی صدها سال گذشته دارد. از این گذشته هر کس فقط یک جلد کتاب جدی و به راستی علمی دربارۀ تاریخ هر دوره‌ای را باز کند و آن را ورق بزند در می‌یابد که تاریخ به معنای علمی واژه چقدر با آن تصوری که معمولاً در ذهن مردم از تاریخ وجود دارد و در شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌ها و نظام آموزشی رسمی و بحث‌های فامیلی ترویج می‌شود تفاوت دارد. تاریخ را از منابع علمی و جدی خواندن برای اکثریت قریب به اتفاق مردم هیچ جذابیتی ندارد و احتمالاً لزومی هم ندارد که همه بخوانند. بله ممکن است برای انگشت‌شماری از پژوهشگران جذاب باشد، ولی آن جذابیت چیزی از نوع جذابیت روابط پیچیدۀ ریاضی برای ریاضی‌دانان است. جذابیت پژوهشی و ناشی از دغدغۀ دانستن است.

دولت‌ها اما خلاف این را رواج می‌دهند. تاریخ در دست دولت و دم‌ودستگاه آموزشی و ایدئولوژیک آن فرق چندانی با اسلحه ندارد. با تاریخ برای خواب‌وخیال‌های خود سرباز تربیت می‌کنند. مردم را وادار می‌سازند تا انتقام فلان شکست نظامی متعلق به صدها سال پیش را از دشمنان خیالی بگیرند یا بهمان پیروزی صدها سال پیش را تکرار کنند. اگر کسی جرأت کند و بپرسد: «به فرض که توانستیم، آخرش که چه؟» اگر پرسشگر شانس بیاورد و طرح چنین پرسشی خیانت تلقی نشود، خواهید دید که حتی یک جمله که منطق روشنی داشته باشد نمی‌توانند بر زبان بیاورند. در مواجهه با چنین پرسشی دو کار می‌کنند: یا پشت عواطفی مثل «غیرت»، «شرافت» و «عرق» سنگر می‌گیرند؛ یا اگر «آکادمیک» باشند با اصطلاحات اغلب بی‌معنی از قبیل «حیاط خلوت»، «فضای حیاتی (Lebensraum)»، «عمق راهبردی» و «کریدور» - تازه‌ترین مد این روزها! - جملات مبهم می‌سازند. جملاتی که کار و تولید و مصرف و خرید‌وفروش و علم و صنعت و هنر و ورزش و بازرگانی یا در آن‌ها جایی ندارند یا به خودی خود واجد هیچ ارزشی نیستند و ارزش آن‌ها تنها تا جایی است که در خدمت «هدف والا» باشند. آشکارا نمی‌گویند با رفاه و استاندارد زندگی بالاتر مخالفیم. می‌گویند رفاهتان به این اقدامات ما گره خورده است؛ پس کل جامعه باید در راستای آن سازماندهی شود.

واقعیت اما دقیقاً برعکس است. انگلیس و فرانسه پس از جنگ جهانی دوم امپراتوری‌های استعماری بزرگ خود را در آفریقا و آسیا از دست دادند. ده‌ها برابر قلمرو خود را واگذار کردند. بااین‌همه رفاه عمومی که اکنون در این کشورها وجود دارد به مخیلۀ یک انگلیسی یا فرانسوی معمولی هفتاد سال پیش نمی‌رسید. کرۀ جنوبی هیچ‌گاه امپراتوری نداشت و اساساً خود این کشور زاییدۀ جنگ جهانی است. تولیدات این کشور با اتکای کدام زور نظامی بازارهای جهان را تسخیر کرده‌اند؟ آیا نظامی کرۀ جنوبی اسلحه روی شقیقۀ مصرف‌کنندۀ ایرانی گذاشته است که یا گوشی سامسونگ بخر یا شلیک می‌کنم؟ ترکیه هم اگر تاکنون رشد و توسعه‌ای داشت به خاطر عثمانی‌گری نبود. این را که مقامات این کشور می‌خواهند راه متفاوتی را بروند یا خیر نمی‌دانم. ولی این را می‌دانم که اگر هوس‌های مشابهی به سرشان زده باشد بیشترین زیان متوجه مردم خودشان خواهد شد.

در رسانه‌هاى جناح راست، اعتراضات تُندى به همايش فلسطين در دانشگاه تربيت مدرس مى‌شود؛ به خاطر اينكه در اكثر سخنرانى‌ها و به خصوص سخنرانى آقاى تاجيك، مشاور ریيس‌جمهور، سياست جانبدارى ايران از فلسطين به صورت جارى محكوم شده و خواسته‌اند كه منافع ملى را بر منافع فلسطينى‌ها مقدم بداريم. رهبری هم ديشب در ملاقات‌مان گفتند كه به دكتر [مصطفی] معين، [وزیر علوم] و تاجيك، اعتراض شديدى كرده‌اند.

۵ دی ۱۳۸۰

#هاشمی_رفسنجانی