💎
وصیتنامهٔ مالی علیبنابیطالب (ع) و سرنوشت املاک او🔹مرور و ترجمۀ کامل جدیدترین مقالۀ شان آنتونی
از علیبنابیطالب (ع) دو وصیت معروف به جا مانده است: یکی وصیتی اخلاقی با مخاطب عام که در آن به امور مهم سفارش میکند: «الله الله فی الایتام...» و دیگری وصیت مالی مفصلی است که به «کتاب صدقات علی» (سند مکتوب موقوفات علی) معروف است. این متن سندی است که گفته میشود علی (ع) برای فرزندانش در سال ۳۹ ه.ق تنظیم کرد تا قصد خود را برای تبدیل زمینهایش به موقوفۀ خیر اعلام کند. این سند زمینهای علی (ع) را معین میکند و مشخص میسازد که چگونه ثروت او باید میان فرزندانش تقسیم و مدیریت شود.
🔵
شان آنتونی (استاد دانشگاه ایالتی اوهایو)، در
جدیدترین مقالهٔ خود، به تحلیل تاریخی مفاد این وصیت، سازگاری آن با سنتهای کشت اراضی زراعی در صدر اسلام، تحریرها و طرق انتقال وصیت در میان خاندان علی (ع) و نیز اختلافات میان علویان بر سر صدقات علی (ع) میپردازد.
⬇️
دریافت مقاله🔵
مطالعۀ ترجمۀ کاملاز این وصیتنامه، حداقل ۵ تحریر کهن باقی مانده و آنتونی بیان میدارد که همۀ آنها برگرفته از سندی اصیل و قدیمی است که نسخههای آن مطمئناً در اختیار علویان نخستین قرار داشته است.
🗂 کاملترین نسخۀ این وصیتنامه را
ابنشِبِه در اخبار المدینة و سپس
کلینی در الکافی حفظ کردهاند و آنتونی با تصحیح تحریر ابنشبه بر اساس نسخهبدلهای نقل کافی، متن کامل وصیتنامه را ترجمه و تحلیل کرده است. فقراتی از این ترجمه از این قرار است:
§ این رونوشت کلمه به کلمه از سندی است که شامل موقوفۀ علی بن ابی طالب، رضی الله عنه، میباشد. من آن را با حروف باستانیاش و به سبک نگارش آن رونویسی کردم.
...
§ بسم الله الرحمن الرحیم. این چیزی است که بندۀ خدا علی، امیرالمؤمنین، دربارهٔ اموالش فرمان میدهد و مقرر میکند، در جستجوی خشنودی خدا تا خداوند مرا به واسطهٔ آن به بهشت وارد کند و از آتش دوزخ در امان دارد، در روزی که برخی چهرهها سفید و برخی چهرهها سیاه خواهند بود.
§ هر آنچه منبع آب متعلق به من در یَنبُع است و به عنوان مال من شناخته میشود و در محدودهٔ آن قرار دارد، موقوفه است،
....
§ این موقوفۀ علی متعلق به نسل فاطمه است همانطور که متعلق به نسل علی است. من آنچه را که به دو پسر فاطمه سپردم، صرفاً برای جلب خشنودی خدا و ادای احترام به دختر محمد [صح: به محمد] سپردم تا هر دوی آنها را بزرگ داشته، احترام، و تکریم کنم.
....
§ و بردگان من که در طوماری که حمزه برای من نوشت، نام برده شدهاند، آزاد میشوند.
....
§ این چیزی است که علی امیرمؤمنان دربارۀ اموالش در صبح روزی که به [منطقۀ] مسکن رسید، مقرر کرد، در طلب خشنودی خدا و سرای آخرت - و خداست که در همۀ امور از او یاری خواسته میشود.
...
§ ابوشمر بن ابرهه، صعصعة بن صوحان، یزید بن قیس، و هیاج بن ابی هیاج شهادت میدهند، و بندهٔ خدا علی امیرالمؤمنین با دست خود در ۱۱ جمادی الاول سال ۳۹ این را نوشت.
🔵گفتنی است منبع نقل ابنشبه، نسخهای از این وصیت است که در دست حسن بن زید (م. ۱۶۸)، پسر زید بن حسن بن علیبنابیطالب، یکی از متولیان این موقوفات، بوده است. خوشبختانه در سال ۱۹۹۵ دو کتیبۀ عربی طولانی از زید در وادیحزره بین مدینه و
ینبع (یکی از محلهای اصلی موقوفات) کشف و منتشر شد (تصاویر بالا | توضیحات بیشتر در
اینجا و
اینجا) که به تعبیر آنتونی، به عنوان «شهادتی پاکنشدنی بر فعالیتهای زید» در آن منطقه باقی ماندهاند.
🔵آنتونی در ادامه روایتی را نقل میکند که چگونه علی (ع) پس از دریافت سود از زمینهایش در
ینبع به خرید مقادیر زیادی مواد غذایی پرداخت. «اگرچه خود علی با رژیم غذایی ناچیزی از پورۀ ثرید زندگی میکرد، گوشتی را که خریداری میکرد آزادانه به مسلمانان کوفه میداد تا از آن بهره ببرند.»
🔵آنتونی بر دو ویژگی متمایز این وصیت تاکید میکند:
«این وصیت از جهت مفاد متعددی که در آن برای آزادسازی بردگان گنجانده شده، متمایز و برجسته است. به نظر میرسد علی سنتی را برای آزادسازی گسترده بردگان در وصیتنامهها بنیان نهاد که بسیاری از نوادگانش نیز از آن پیروی کردند و به همین ترتیب تعداد زیادی از بردگان خود را آزاد کردند.» این ویژگی با مفادی از
وصیت دیگر علی (ع) مبنی بر لزوم مراعات «ما ملکت ایمانکم» سازگار است.
ویژگی متمایز دیگر، وضعیت برابری است که علی (ع) بین فرزندان خود از ازدواجش با زنان آزاد و بردهاش قائل شده است. در قوانین روم باستان و یهود فرزندان حاصل از ازدواج با زن غیر آزاد، وضعیت بردگی مادر را به ارث میبردند و نمیتوانستند به عنوان وارث از پدرانشان ارث ببرند. اما در این وصیت، همۀ فرزندان، وارثانی آزاد و همتا برای میراث او محسوب میشوند.
🔵
ترجمۀ کامل انعکاس از این مقاله را در اینجا بخوانید و با کامنت خود، به بهبود آن کمک کنید.#انعکاس_مقاله
🔵
@inekas