لارښووني
(1) مخه وشي چي رشته دتل لپاره په پردي خاندان اور قوم کی ولوله شي ځکه چې پخپله کورتی یا نژدې خپلو اتو کې واده کول په نورو ضررونو سربيره عالبة دنسلونو په پیدایښت کي روغتیایی نیمګړتیاوي پیښوي او موروئي ناروغيوي را منځ ته کوي چې دا هم تجربو جونه کړي ده او هم روغتيا پوهان او اجتماعی متخصصين ورباندي متفق دي او هم له سلف صالحينو څخه رانقل شويو آثار و ورته اشارې کړي دي. (۲) د رشتې په تلاشی کی باید دینی عنصر ته د اولین مقام ورکړل شي او له داسي ځای او کورنۍ څخه ډډه وشي چېرته چې دينداري، له الله تعالی څخه وېره او اسلامی اخلاق ارزښت نلري . (3) له هري هغي کورنۍ څخه يو مسلمان در رشتې د جوړولو په وخت کې باید لبري و اوسي کومه چې په بيديني ، انسان ځوروني ، ظلم او بد اخلاقي، سودخوري او حرامخوري سره پیژندل شوي وي دداسی کورنیو که ځوانان وي او که پېغلي له اخلاقي نیمګړتیاوو څخه خالي نه وي او همداراز د اخلاقي بدمرغیو میکروبونه په وينه کې له ځان سره راتلونکو نسلونو او نورو کورونو ته نقل کوي. (۴) کومه نجلۍ چې په بدينه ، بد اخلاقه، حرامخوره او طالمي کورنۍ کې وغوښتله شي د احادیثو له مخي هغه پخپله وينه کې هماغه عادات او خويونه خیل نسل ته نقل کوي کوم چې بې په پلرګی کی وي چې بيا نه يواځې د والدینو لپاره دنيوي او اخروي بدمرغيوي زېږوي بلکه د ټول خاندان لپاره پیغورونه او در خور پیدا کوي ، پدې سربېره د همدغې کورنۍ له بدمرغيو او جنجالونو څخه ټول ژوند د هوسایی ساه نشي اخېستلای
(۵) عصری تعلیم، پیسه او سرمایه ، هستي او دارایی، غوره نسب او قوم ، حسن او ښکلا ، مجازي مینه چي دیانت او اخلاق په پام کې ونه نيول شي کله هم درشو دجوړولو کامیاب معیارونه ندي او ته مسلمان باید ورته ارزښت ورکړي ، البته که په بلوای او شتمن عالي نسبه خاندان کی د حسن او ښکلا لرونکی پوهه، متدينه او با اخلاقه پیغله او یا ځوان چې اسلامي خپره پیغور ونه ګبی وموندل شي دا به ستره نېکمرغي وي او دا ډول رشتې ډېري تي موندل کېږي . (6) د بدل له نكاح څخه چې شعار ورته ویل کیږي تل مسلمان رشتې غوښتونکی باید ځان وساتي ، ځکه چې زیات ترو محدثینو داډول نکاح د احاديثو له مخي حرامه بللي ده ولو که مهر وټاکل شي او که نه، ځيني فقهاء لکه امام مالک (رح) خو دومره ټینګار کوي چې که تکاح تړلی شوي هم وي باید فسخ کړله شي ، او په عین وخت کې يې ژونديو تجريو زيات ضرروته جوته کړي دي ، او محققينعلماء
(3)
يې په نارو او الي باندي متفق دي، کومه خبره چې د یوه مسلمان زړه ورباندي ډاډمن کېږي هغه داده چې د يدل له دوستي څخه تل باید ډډه وشي . دوهم دا چې په عملي ژوند کې مو د هغو رشتو ترخې تجربې ليدلي دي کومي چې په بدل شوي وي چي دیود معمولی غلطي او یا تېروتنې په وجه دواړه لوري يو له بل سره په جنجالونو اخته وي هغه مېرمني چې يوه ديلي په بدل کې واده شوي وي تال کړولې کېږي او له خوشاله ژوند څخه محرومي وي چي علت يې يواځي همدغه دیدل دوستي وي ، (۷) مهر د الله تعالی له لوري څخه په نارینه باندي ديخي فرض ګرزول شوی حق دی چې د نکاح تړلو په وخت کې ټاکل کېږي او که د نکاح د تړلو په وخت کې ذکر نشی مهر مثل (دودیزولور لازم کرزي ، (۸) که څه هم مهر کوم ټاکلی حد تلري خو بیا هم باید په دومره اندازه وټاکل شي چي نه يي ادا کول نارينه ته ستومانیوي پېښې کړي او هغه کچکول ګرزولو ته اړ باسي او ته خو دومره کم وټاكل شي چي دکمښت له وجهی د ښخی اجتماعی حیثیت وغورځوي ځکه خو شرعي او فقهی مراجعودهر مثل (مروج ولور) يادونه کړي ده ، خو که مهر زیات ټاكل شوى هم وي باید د نارينه د بيو سي په حالت کی دواده د تاخير لپاره بهانه ونه ګرزول شي ، (۹) مهر د طرفينو د توافق به صورت کې دوه ډولونه لري (1) تلورونی مهر چې د واده له ورخي څخه مخکي نجلۍ ته سپارل کېږي (۲) خضایتی مهر چي له واده څخه وروسته کله چې يي نچلی غوښتنه وکړي باید ورته وسپارل شي ، او دا درشتې په اطرافو پوري اړه لري چې کوم ډول مهر پاکی . (10) له لويو او زامنو سره د هغوی د ودونو په هکله مشوره کول دشریعت له مخي د هغوی حق دی داځکه چې دا دهغوی دژوند پرېکړه ده ، هرې نجلۍ او ځوان ته باید بشیر واک ورکړل شي چي هغوی خپل د ژوند ملګري خوښ کړي که له شرعی، اخلاقی، نسبي او دیني تګاه څخه قريبان یا مور او پلار د هغوی په انتخاب کومه نیوکه لري هغه باید هغوی ته روښانه کړي ترڅو دقناعت له مخي ورڅخه مخ واړوي، که والدين دهغوی لپاره کومه رشته خوښوي هم باید په مشوره کي يې شامل کړي او ټول جوانب يې ورته روښانه کړي که هغوی يې له منلو څخه انکار وکړي والدين بې باید مجبوره تکړي ځکه چې هغوی شرعا د اتکار حق لري .
(1) مخه وشي چي رشته دتل لپاره په پردي خاندان اور قوم کی ولوله شي ځکه چې پخپله کورتی یا نژدې خپلو اتو کې واده کول په نورو ضررونو سربيره عالبة دنسلونو په پیدایښت کي روغتیایی نیمګړتیاوي پیښوي او موروئي ناروغيوي را منځ ته کوي چې دا هم تجربو جونه کړي ده او هم روغتيا پوهان او اجتماعی متخصصين ورباندي متفق دي او هم له سلف صالحينو څخه رانقل شويو آثار و ورته اشارې کړي دي. (۲) د رشتې په تلاشی کی باید دینی عنصر ته د اولین مقام ورکړل شي او له داسي ځای او کورنۍ څخه ډډه وشي چېرته چې دينداري، له الله تعالی څخه وېره او اسلامی اخلاق ارزښت نلري . (3) له هري هغي کورنۍ څخه يو مسلمان در رشتې د جوړولو په وخت کې باید لبري و اوسي کومه چې په بيديني ، انسان ځوروني ، ظلم او بد اخلاقي، سودخوري او حرامخوري سره پیژندل شوي وي دداسی کورنیو که ځوانان وي او که پېغلي له اخلاقي نیمګړتیاوو څخه خالي نه وي او همداراز د اخلاقي بدمرغیو میکروبونه په وينه کې له ځان سره راتلونکو نسلونو او نورو کورونو ته نقل کوي. (۴) کومه نجلۍ چې په بدينه ، بد اخلاقه، حرامخوره او طالمي کورنۍ کې وغوښتله شي د احادیثو له مخي هغه پخپله وينه کې هماغه عادات او خويونه خیل نسل ته نقل کوي کوم چې بې په پلرګی کی وي چې بيا نه يواځې د والدینو لپاره دنيوي او اخروي بدمرغيوي زېږوي بلکه د ټول خاندان لپاره پیغورونه او در خور پیدا کوي ، پدې سربېره د همدغې کورنۍ له بدمرغيو او جنجالونو څخه ټول ژوند د هوسایی ساه نشي اخېستلای
(۵) عصری تعلیم، پیسه او سرمایه ، هستي او دارایی، غوره نسب او قوم ، حسن او ښکلا ، مجازي مینه چي دیانت او اخلاق په پام کې ونه نيول شي کله هم درشو دجوړولو کامیاب معیارونه ندي او ته مسلمان باید ورته ارزښت ورکړي ، البته که په بلوای او شتمن عالي نسبه خاندان کی د حسن او ښکلا لرونکی پوهه، متدينه او با اخلاقه پیغله او یا ځوان چې اسلامي خپره پیغور ونه ګبی وموندل شي دا به ستره نېکمرغي وي او دا ډول رشتې ډېري تي موندل کېږي . (6) د بدل له نكاح څخه چې شعار ورته ویل کیږي تل مسلمان رشتې غوښتونکی باید ځان وساتي ، ځکه چې زیات ترو محدثینو داډول نکاح د احاديثو له مخي حرامه بللي ده ولو که مهر وټاکل شي او که نه، ځيني فقهاء لکه امام مالک (رح) خو دومره ټینګار کوي چې که تکاح تړلی شوي هم وي باید فسخ کړله شي ، او په عین وخت کې يې ژونديو تجريو زيات ضرروته جوته کړي دي ، او محققينعلماء
(3)
يې په نارو او الي باندي متفق دي، کومه خبره چې د یوه مسلمان زړه ورباندي ډاډمن کېږي هغه داده چې د يدل له دوستي څخه تل باید ډډه وشي . دوهم دا چې په عملي ژوند کې مو د هغو رشتو ترخې تجربې ليدلي دي کومي چې په بدل شوي وي چي دیود معمولی غلطي او یا تېروتنې په وجه دواړه لوري يو له بل سره په جنجالونو اخته وي هغه مېرمني چې يوه ديلي په بدل کې واده شوي وي تال کړولې کېږي او له خوشاله ژوند څخه محرومي وي چي علت يې يواځي همدغه دیدل دوستي وي ، (۷) مهر د الله تعالی له لوري څخه په نارینه باندي ديخي فرض ګرزول شوی حق دی چې د نکاح تړلو په وخت کې ټاکل کېږي او که د نکاح د تړلو په وخت کې ذکر نشی مهر مثل (دودیزولور لازم کرزي ، (۸) که څه هم مهر کوم ټاکلی حد تلري خو بیا هم باید په دومره اندازه وټاکل شي چي نه يي ادا کول نارينه ته ستومانیوي پېښې کړي او هغه کچکول ګرزولو ته اړ باسي او ته خو دومره کم وټاكل شي چي دکمښت له وجهی د ښخی اجتماعی حیثیت وغورځوي ځکه خو شرعي او فقهی مراجعودهر مثل (مروج ولور) يادونه کړي ده ، خو که مهر زیات ټاكل شوى هم وي باید د نارينه د بيو سي په حالت کی دواده د تاخير لپاره بهانه ونه ګرزول شي ، (۹) مهر د طرفينو د توافق به صورت کې دوه ډولونه لري (1) تلورونی مهر چې د واده له ورخي څخه مخکي نجلۍ ته سپارل کېږي (۲) خضایتی مهر چي له واده څخه وروسته کله چې يي نچلی غوښتنه وکړي باید ورته وسپارل شي ، او دا درشتې په اطرافو پوري اړه لري چې کوم ډول مهر پاکی . (10) له لويو او زامنو سره د هغوی د ودونو په هکله مشوره کول دشریعت له مخي د هغوی حق دی داځکه چې دا دهغوی دژوند پرېکړه ده ، هرې نجلۍ او ځوان ته باید بشیر واک ورکړل شي چي هغوی خپل د ژوند ملګري خوښ کړي که له شرعی، اخلاقی، نسبي او دیني تګاه څخه قريبان یا مور او پلار د هغوی په انتخاب کومه نیوکه لري هغه باید هغوی ته روښانه کړي ترڅو دقناعت له مخي ورڅخه مخ واړوي، که والدين دهغوی لپاره کومه رشته خوښوي هم باید په مشوره کي يې شامل کړي او ټول جوانب يې ورته روښانه کړي که هغوی يې له منلو څخه انکار وکړي والدين بې باید مجبوره تکړي ځکه چې هغوی شرعا د اتکار حق لري .