دکتر نعمت الله فاضلی

🔻این مذهب عشق را مولانا و مولاناها قرن هاست بنیان نهاده اند. راه نجات بشریت، عاقبت همین است. هر چند این راه چنان پیچیده و دشوار و صعب العبور است که دور از دسترس و ناممکن می نماید.

ملت عشق از همه دین ها جداست
عاشقان را ملت و مذهب خداست

📝مذهب عشق

🔻نعمت الله فاضلی، 10 دی 1403

✅ در جامعه ای که زردشتی ها، یهودی ها و مسلمانان کنار هم زندگی می کنند و تفاوت های فاحش دینی دارند و در عین حال وارث سنت های سخت کیشانه اند آیا می توان با صلح و صفا و دوستی زندگی جمعی همکارانه و همدلانه و صلح آمیز داشت؟ اگر آری، چگونه؟

✅ این پرسش را در تصویری بزرگ تر طرح کنیم. آیا می توان صلح را در جامعه ای چند فرهنگی برقرار کرد؟

🔻پاپلی یزدی می گوید بله. بله مومنان دین ها می توانند کنار هم باشند و زیست مومنانه کنند و به جان هم نیفتند. چگونه؟ چگونه می توان آب و آتش را کنار هم گذاشت؟ پاپلی می گوید اگر مذهب عشق مذهب مردم باشد، مذهبی که مولانا و حافظ و نظامی و شاعران بزرگ پیامبران آنند، می توان همزیستی هم داشت. این مذهبی است که همه چیزهای سخت را دود می کند و به هوا می فرستد.

🔻در جهانی که مسلمانان و یهودی ها و مسیحی ها به جان هم افتاده اند، چه سخت محتاج مذهب عشق هستیم. این "مذهب صلح" است. بگذارید قصه اش را برای تان بگویم. قصه ای که راوی آن جغرافیدان، انسان شناس و نویسنده ای بزرگ ایرانی است.

✅ کتاب "مذهب عشق" شاهکاری است به قلم نابغه جغرافیا و نویسنده بزرگ ایران استاد محمدحسین پاپلی یزدی که در ۱۳۹۸ چاپ شد و تاکنون ۱۴ نوبت تجدید چاپ شده است.

🔻در این روزهای سرد زمستانی دی ماه آن را خواندم و گرم شدم. اگر تاکنون آن را نخوانده اید، تردید نکنید و بخواندیش.

✅رمان مردمنگارانه ای است از ایران دهه  های نخست سده چهاردهم و حوالی دهه ی ۱۳۲۰ و جنگ جهانی دوم. قصه عشق است، عشق آذردخت، دختری زردشتی و الیاس، پسری یهودی. این دو یزدی اند که در جامعه ای مسلمان و به غایت سنتی زندگی می کنند.

🔻پاپلی  یزدی مردم نگارانه و انسان شناسانه روایتی از لایه های آشکار و پنهان فرهنگ ایرانی ارایه می کند. در حقیقت "مذهب عشق" پژوهشی ژرفانگر  از عمیق ترین ظرفیت ها و چالش های فرهنگ ایرانی است که به زبان گیرا و خوش خوان و اثرگذار روایت شده است.

🔻پاپلی مثل "شازده حمام" این کتاب را هم به سبک خاطره نویسی و براساس تجربه زیسته اش می نویسد و روایتی واقع گرا از عرف ها و سنت ها و تحولات فرهنگ ایرانی خلق می کند.کتاب ۴۷۷ صفحه قطع وزیری است. اما خلاصه اش را می گویم.

✅الیاس یهودی و آذردخت  زردشتی از کودکی در محله ای با هم آشنا و هم بازی شدند و کودکانه با هم مسابقه دویدن می دادند.  در محله شان "آتشکده گوهر شب چراغ زردشتی ها، کنیسه الیاهو هناوی یهودی ها و پنجره پیر مراد مسلمان ها  همه در یک ساختمان کوچک بودند. قبرستان مسلمان ها و یهودی ها کنار هم بود". آذردخت نوه دختری ارباب جم، بزرگ زردشتیان یزد بود. الیاس هم نوه ملا یحزقل، روحانی و خاخام هشتاد ساله یهودی ها بود که سخت پایبند دین و سنت هایش بود.

🔻آذردخت و الیاس در مدرسه اتحاد در ۱۳۰۷ ثبت نام کردند و در کلاس کنار هم می نشستند. ملا مهدی هم روحانی بزرگ مسمانان بود و با ارباب جم اداره امورات محله را عهده دار بودند. آذردخت و الیاس دو نوجوان لیلی و مجنون وار به مرور دلداه و شیدای هم شدند، عشقی که تمام زندگی آنها را شکل داد و سرشت و سرنوشت آنها شد.

🔻اما تمام زمین و زمان بسیج شده بودند تا این دو به هم نرسند. ازدواج زردشتی و یهودی از نظر دینی با هم مطلقا ممنوع و ناممکن بود‌. آن هم نوه ارباب جم و ملایحزقل. ملا مهدی و مسلمانان هم این ازدواج را مطلقا نادرست می دانستند.

🔻ارباب جم آذردخت نوه اش را به هند فرستاد تا از دسترس الیاس دور باشد و کم کم عشق او را فراموش کند. آذردخت در هند به موفقیت های تجاری عظیم رسید و در لندن کمپانی عظیم تجاری ساخت، اما عشقش به الیاس هر روز آتشین تر شد. با تلگراف با الیاس مدام تماس داشت.

🔻جنگ جهانی دوم شعله ور شده بود و الیاس تصمیم گرفت از راه لهستان به لندن برود. در لهستان اسیر آلمانی ها و افسران اس اس شد. بلاهای عظیم بر سرش آمد. اما نیروی عشق او را زنده نگهداشت هر چند یک پا و سه انگشت دستش را هم از دست داد. این بخش داستان تداعی گر دکتر فرانکل و کتاب در جستجوی معنای اوست.

🔻عاقبت آذردخت و الیاس بهم رسیدند و ازدواج کردند و ۵۶ سال با هم زیستند و چهار فررند آوردند.

✅حماسه عشق که پاپلی روایت کرده است حماسه باشکوهی است که چیزی بسیار بیش از روایتی روان شناختی از تجربه عاشقی است. پاپلی این حماسه عظیم را روایت می کند تا درستی این نظریه مولانا را نشان دهد که:

گر که می خواهی شقاوت کم شود
جهد کن تا عشق افزون تر شود

🔻"آذردخت گفت: خدا بیامرزد مادر بزرگم را. او بارها می گفت: هر کس دین خود، ولی همه با هم زندگی کنیم."

✅ این پیام پاپلی و حماسه عشق اوست برای ما و همه بشریت. " ... در مذهب عشق، عاشقی کار صفا، صمیمیت، گذشت و ایثار است"

📝 یلدا و پادشاه فصل ها

🔻نعمت الله فاضلی، سی آذر 1403

✅ یلدا شب تولد زمستان، پادشاه فصل ها در ایران است. جان های مان در زمستان سرد با یلدا گرم و گرم تر می شود. یلدا در آغاز زمستان، نوید و نیروی رهایی بخش از سردی و سرما و سوز است.

🔻چگونه؟  چگونه جشن یلدا چنین نیرو و نویدی می شود؟ روشن است. یلدا یادآور و یاداورنده فرهنگ "یادگیری" و "یاریگری" و "یادآوری" است. همین بوده است که زمستان را پادشاه فصل می نامیدند و هست.

✅ یلدا یادگیری است، یادگیری از راه با هم و کنار هم بودن و همصحبتی؛ یادگیری آشتی و صلح. یادگیری درس های زندگی؛ یادگیری تاریخ، اسطوره ها، یادگیری ارزش های انسانی و ایرانی که هزاران سال مردمان این سرزمین را فارغ از دین، مذهب، قومیت و جنسیت و محلیت کنار هم نگهداشته است.

✅ یلدا یاریگری است، یاریگری آنها که پیرتر، بیمار، تنها، زندانی، محروم، مطرود، فرودست، فقیر، حاشیه رانده، دربه در و خانه بدوش شده اند. یاریگری آنها که با برچسب های سیاسی و ایدیولوژیک از حقوق انسانی شان محروم شده اند. یا به دلیل سیاست های غلط، فساد، استبداد و ... از حداقل زندگی انسانی محروم مانده اند.

🔻یلدا جشن یاریگری است تا به یاری هم و دل های هم بشتابیم. یلدا جشن مهربانی، نرم خویی، بخشش، گذشت، نوعدوستی، رفتن به سراغ هم و به سراغ دل های زخمی و زجر دیده و زجر دیدگان است.

✅ یلدا جشن "یادآوری" است. یادآوری ارزش ها و بینش هایی که فردوسی، خیام، حافظ، نظامی و سعدی و دیگر قله های روشنی بخش فرهنگ ایرانی یادآور و راوی و پاسدار آنها بودند و هستند.

✅یلدا جشن خوانایی و نویسایی است. خواندن و نوشتن فرهنگ و تاریخ و ارزش های ایرانی.

✅ این سال ها "شب یلدا"، به شب ها و روزها گسترش یافته است. امید آن که روزی آید که بسان گذشتگان هر روز ما عید و جشن باشد. و این البته ممکن و میسر نمی شود الا این که هر شهروند ایرانی بخواهد و بکوشد تا یادگیری، یاریگری و یادآوری را ترویج کند و خود نیز یادگیرنده، یاریگر و یادآور باشد. زمستان این گونه پادشاه فصل ها می شود.

🔻یلدا ما را به نوروز می برد و نویدبخش جشن های نوروزی است. در یلدا از نوروز بگوییم و از جشن و از روز و روزگار نو. از یادگیری و یاریگری و یادآوری بگوییم و در آنها بکوشیم و بجوشیم.

🌸🌸 یلداتان خجسته و دل هاتان شاد و زمستان تان شاه فصل ها باد.

📝 اشک روان مولانا

🔻نعمت الله فاضلی

✅شنبه ۲۴ آذر ۱۴۰۳ است و قونیه هستم، در جوار مرقد حضرت مولانا. در بالای در ورودی حرم مولانا این شعر جامی نصب است:

🔻کعبه العشاق باشد این مقام، هر که ناقص آمد اینجا شد تمام

✅ در جلو حرم از یکی از مریدان مولانا که اهل بریتانیا بود و لباس صوفیانه به تن داشت و خیرات پخش می کرد، پرسیدم چرا مرید مولاناست؟
گفت به خاطر این شعر او:

🔻گر که می خواهی شقاوت کم شود، جهد کن تا عشق افزون تر شود

✅ گفتم برداشت تان از این شعر چیست؟

🔻گفت مولانا درد دیگران داشت و زمانه او زمانه مغولان و شقاوت بود. مولانا می کوشید دل ها را نرم و به هم نزدیک کند و از شقاوت و ستم بکاهد.

🔻پرسیدم جناب شیخ چطور دردمندی مولانا را فهمیدی؟ گفت از زندگی و سخنانش. مثالی زد و این شعر مولانا را خواند:

🔻هر کجا آب روان، سبزه بود/ هر کجا اشک دوان، رحمت شود

🔻و گفت اشک روان استعاره ای است از دلسوز و غمخوار هستی و دیگران بودن. درد مولانا دیگرستیزی انسان هاست.

✅ شیخ فرهیخته ای بود و مثنوی را به زیبایی به زبان فارسی می خواند. عمامه و کلاه مخصوص صوفیان داشت و لحن و صورتی مهربان.