صبح نو

🔸پیش از این هم عربستان  برای مدیریت سیاست منفعت‌محور و دوپهلوی آمریکا نسبت به خود، از جمله عدم واکنش واشنگتن به حمله نظامی به آرامکو در سپتامبر ۲۰۱۹، به موازنه‌سازی سیاسی و امنیتی در روابط فرامنطقه‌ای (نزدیکی به روسیه و چین) و منطقه‌ای خود روی آورد که یکی از نتایج آن تقویت همکاری‌ها با ایران (و ترکیه) بود.

🔸برخی از دیدگاه‌ها در داخل کشور ما، سعودی‌ها و اعراب خلیج فارس را همواره ادامه سیاست آمریکا در منطقه دانسته و خواهان برخورد با آنها به‌عنوان نقطه آسیب‌پذیر این کشور در منطقه در شرایط وقوع احتمالی جنگ بین ایران و آمریکا هستند؛ اما شرایط منطقه‌ای اکنون تغییر کرده و اعراب خلیج فارس با تغییر استراتژی، متمرکز بر موازنه‌سازی در سیاست خارجی برای تأمین منافع و امنیت ملی خود شده‌اند. آنها دیگر بین ایران و آمریکا یا چین و آمریکا انتخاب نمی‌کنند و روابط با همه کشورها را برای موازنه‌سازی در سیاست خارجی و پرهیز از هرگونه تنش و بی‌ثباتی ضروری می‌دانند. به همین دلیل، در مذاکرات هسته‌ای جاری می‌توان از نقش اعراب خلیج فارس به‌ویژه سعودی‌ها در جهت چانه‌زنی هم‌زمان با آمریکا و اسرائیل استفاده کرد.

🔸به‌عنوان نمونه، سعودی‌ها با اعضای کابینه و نزدیکان ترامپ از جمله ویتکاف و کوشنر روابط اقتصادی و دوستی نزدیکی دارند. آنها می‌توانند دولت آمریکا را تشویق به همکاری با ایران به نفع صلح و امنیت منطقه‌ای کرده و برای جبران این امر قول سرمایه‌گذاری‌های اقتصادی هم در ایران و هم در آمریکا بدهند. رشد و توسعه فزاینده اقتصادی سعودی و به تبع تثبیت جایگاه قدرت بزرگ منطقه‌ای از طریق اجرای طرح‌های جاه‌طلبانه محمد بن سلمان، نیاز به ثبات در منطقه و مهم‌تر اتصال زنجیره اقتصادی و ترانزیتی کالاها دارد. به این لحاظ، سعودی‌ها نقش هژمونی‌طلبانه و جنگ‌طلبانه فعلی رژیم نتانیاهو در جغرافیای جهان عرب را دقیقا در جهت خلاف منافع خود محاسبه می‌کنند. از نظر ریاض، بهترین سیاست برای خنثی‌سازی و منزوی کردن رویکرد هژمونی‌طلبانه اسرائیل، رجوع به سیاست موازنه‌سازی و کاربرد دیپلماسی است.

🔸یکی از حساس‌ترین بخش‌های این دور از مذاکرات هسته‌ای بین ایران و آمریکا مربوط به کلیت و منطق ورود به مذاکره و تأثیرات آن بر جایگاه منطقه‌ای و جهانی کشورمان در شرایط گذار ژئوپلیتیک کنونی است. تجربه تاریخ روابط بین‌الملل به ما می‌آموزد که دولت‌های تمدنی (همچون ایران) در وضعیت هرج‌ومرج تلاش می‌کنند تا با اتخاذ رویکردهای تعاملی و با استفاده از ابزار دیپلماسی فعال، جایگاه نقش و قدرت خود را با محیط پویای ژئوپلیتیک منطقه‌ای و جهانی سازگار کرده و از این طریق منافع و امنیت ملی خود را با کمترین هزینه تأمین کنند.   بی‌شک، یک توافق معقول هسته‌ای عیار قدرت منطقه‌ای را بالا می‌برد و با متوازن کردن روابط بین‌المللی ایران به‌ویژه با روسیه، چین و اروپا بر ارزش استراتژیک آن در سیاست جهانی می‌افزاید. مهم‌تر اجماع منطقه‌ای اعراب در مورد چنین توافقی خود گام مهمی در تقویت گرایش به «اتحاد منطقه‌ای» برای دستیابی به صلح و امنیت از طریق موازنه‌سازی در روابط با قدرت‌های فرامنطقه‌ای به حساب می‌آید که می‌تواند اهداف هژمونی‌طلبانه و نظامی‌گرایانه کنونی رژیم اسرائیل در منطقه را تا حدود زیادی خنثی کند.

🔸به واقع، مذاکرات هسته‌ای فرصت خوبی برای تجمیع منافع ایران و اعراب خلیج فارس در موضوعات منطقه‌ای برای خنثی‌سازی تهدید اسرائیل و مدیریت نقش منافع محور آمریکا فراهم کرده است. نگرانی سنتی دولت‌های عربی چالش وجود نیروهای شبه‌نظامی مورد حمایت ایران برای رژیم‌های آنها بود. اما اکنون اکثر این نیروها در حال ادغام در ساختار نظامی و امنیتی دولت‌های خود و بازبینی نظری در نقش منطقه‌ای خود هستند. در این وضعیت، نگرانی اصلی اعراب منطقه اکنون متمرکز به نقش هژمونی‌گرایانه اسرائیل و تبعات زیان‌بار آن برای ثبات و امنیت منطقه‌ای شده که از تکنولوژی و مصونیت آمریکا هم بهره‌مند است. از این زاویه، اعراب منطقه خلیج فارس به جای ارائه تهدید، یک فرصت چانه‌زنی خوب برای ایران در روند مذاکرات هسته‌ای جاری هستند.

منبع: مرکز مطالعات استراتژیک خاورمیانه

▪️ساده انگاری نگران کننده

🔸در شرایط پیچیده کنونی، مذاکرات بین ایران و آمریکا، یکی از مسائل حساس و حیاتی به‌شمار می‌آید. این مذاکرات معمولا با توجه به تاریخچه سیاسی و اقتصادی کشورها، چالش‌ها و موانع زیادی را پیش روی خود دارند. اخیرا برخی‌ از مسئولین داخلی چنان در اظهارات و نطقشان صحبت گفتند که گویی با یک جلسه گفت‌وگو تمامی مشکلات مابین ایران و آمریکا حل شده و همه تحریم‌ها هم برطرف شده‌اند. این نگرش، اگرچه ممکن است امیدوارکننده به نظر برسد؛ اما در شرایط واقعی مذاکرات بین‌المللی، نگرش خوش‌بینانه و ساده‌انگارانه می‌تواند پیامدهای منفی‌ به‌ دنبال داشته باشد. مذاکرات پیچیدگی‌های زیادی دارند که نمی‌توان آن‌ها را تنها بر اساس پیش‌بینی‌های خوش‌بینانه و ساده‌سازی ‌شده ارزیابی کرد.

🔸نمونه‌ای از این ادعا را می‌توان در بخشی از اظهارات اخیر قائم‌پناه پیدا کرد. محمدجعفر قائم‌پناه، معاون اجرایی رئیس‌جمهور در اظهارات اخیر خود پیرامون مذاکرات ایران و آمریکا در عمان، به تبیین دیدگاه‌های مثبت و امیدوارکننده‌ای پرداخته است. وی تأکید کرد که این مذاکرات به‌طور موفقیت‌آمیز پیش رفته و این مذاکرات به ‌صورت برد-برد و با حفظ منافع ملی انجام خواهد گرفت. وی همچنین به مذاکرات بعدی که برای روز شنبه برنامه‌ریزی شده است اشاره و ابراز امیدواری کرد که با رفع مشکلات تحمیلی از سوی دشمن، شاهد گشایش‌های اقتصادی برای فعالان اقتصادی کشور خواهیم بود.

🔸قائم‌پناه با قاطعیت از آمادگی ایران در مقابل تهدیدات دشمن سخن گفت و تأکید کرد که ایران همچنان به‌عنوان یک کشور قهرمان در عرصه بین‌المللی و اقتصادی به‌طور مؤثر حضور خواهد داشت. وی همچنین بر لزوم سرعت بخشیدن به روابط بین‌الملل و پیشرفت در روابط با دنیا تأکید کرد.

🔸گویی او به‌طور ضمنی این‌گونه القا می‌کند که مذاکرات هم‌اکنون به یک نتیجه قطعی و مثبت رسیده و گشایش‌های اقتصادی بزرگ در راه است. این اظهارات درحالی‌که امیدوارکننده به نظر می‌رسند، می‌توانند نوعی نگرش ساده‌انگارانه یا خوش‌بینی بیش‌ از حد تلقی شوند. مذاکرات بین ایران و آمریکا به‌ویژه در موضوعات پیچیده و حساس، همواره با چالش‌های زیادی مواجه هستند و نمی‌توان به‌ راحتی از آن‌ها به‌عنوان «توافقی قطعی» یاد کرد

🔻ادامه این مطلب را اینجا بخوانید

@sobhe_no