بحران روش‌شناسی تحقیق در نظام دانشگاهی و فضای بیزینس یک خلأ خطرناک
در ده سال گذشته که به تدریس مشغول بوده و افتخار آموزش به بیش از هشت هزار دانشجو را داشته‌ام، متأسفانه با یک خلأ عظیم و خطرناک در محیط دانشگاهی مواجه شده‌ام: بحران روش‌شناسی تحقیق.
تقریباً تمامی دانشجویانی که برای انتخاب موضوع پایان‌نامه به من مراجعه کرده‌اند، هیچ شناختی از روش‌شناسی تحقیق نداشته‌اند و اذعان داشتند که متأسفانه این ناآگاهی، در میان همکلاسی‌هایشان نیز رایج است.
علت این بحران چیست؟
در بسیاری از رشته‌های دانشگاهی، درس روش تحقیق یا اصلاً ارائه نمی‌شود یا در بهترین حالت، نظام ناکارآمد و فرسوده آموزش عالی آن را به ترم سوم مقطع کارشناسی ارشد موکول می‌کند؛ یعنی درست زمانی که دانشجو باید پایان‌نامه خود را ارائه دهد، درحالی‌که حتی با ابتدایی‌ترین اصول تحقیق علمی، چارچوب‌ها و روش‌های پژوهشی آشنایی ندارد.
از این تأسف‌بارتر اینکه بسیاری از اساتید نیز تسلط کافی بر روش‌شناسی تحقیق ندارند و نمی‌توانند دانشجویان را در این مسیر راهنمایی کنند.
نتیجه این ضعف چیست؟
عدم آموزش روش‌شناسی علمی، یکی از دلایل اصلی وضعیت اسفناک جامعه علمی و دانشگاهی امروز ماست. این کمبود نه‌تنها رشد شبه‌علم و خرافات را در کشور تسریع کرده، بلکه مانع از تولید دانش علمی معتبر و قابل استناد شده است. روش‌شناسی تحقیق، زیربنای تفکر علمی و ابزار دستیابی به حقیقت است. فقدان آن، تنها به گسترش بی‌سوادی آکادمیک و بحران‌های اجتماعی دامن می‌زند.
راه‌حل چیست؟
تنها راهکار مؤثر، افزودن درس روش تحقیق به برنامه آموزشی مقطع دبیرستان است. اگر دانش‌آموزان از سال‌های ابتدایی تحصیل با اصول تحقیق علمی آشنا شوند، در ورود به دانشگاه دیدی بازتر خواهند داشت و قادر خواهند بود پژوهش‌های دانشگاهی را به شکلی علمی، اصولی و قابل استناد انجام دهند.
این اصلاح بنیادین، نه‌تنها سطح علمی کشور را ارتقا می‌دهد، بلکه سدی مستحکم در برابر گسترش شبه‌علم، خرافات و نتیجه گیریهای نادرست در محیط بیزینس خواهد بود.
در ده سال گذشته که به تدریس مشغول بوده و افتخار آموزش به بیش از هشت هزار دانشجو را داشته‌ام، متأسفانه با یک خلأ عظیم و خطرناک در محیط دانشگاهی مواجه شده‌ام: بحران روش‌شناسی تحقیق.
تقریباً تمامی دانشجویانی که برای انتخاب موضوع پایان‌نامه به من مراجعه کرده‌اند، هیچ شناختی از روش‌شناسی تحقیق نداشته‌اند و اذعان داشتند که متأسفانه این ناآگاهی، در میان همکلاسی‌هایشان نیز رایج است.
علت این بحران چیست؟
در بسیاری از رشته‌های دانشگاهی، درس روش تحقیق یا اصلاً ارائه نمی‌شود یا در بهترین حالت، نظام ناکارآمد و فرسوده آموزش عالی آن را به ترم سوم مقطع کارشناسی ارشد موکول می‌کند؛ یعنی درست زمانی که دانشجو باید پایان‌نامه خود را ارائه دهد، درحالی‌که حتی با ابتدایی‌ترین اصول تحقیق علمی، چارچوب‌ها و روش‌های پژوهشی آشنایی ندارد.
از این تأسف‌بارتر اینکه بسیاری از اساتید نیز تسلط کافی بر روش‌شناسی تحقیق ندارند و نمی‌توانند دانشجویان را در این مسیر راهنمایی کنند.
نتیجه این ضعف چیست؟
عدم آموزش روش‌شناسی علمی، یکی از دلایل اصلی وضعیت اسفناک جامعه علمی و دانشگاهی امروز ماست. این کمبود نه‌تنها رشد شبه‌علم و خرافات را در کشور تسریع کرده، بلکه مانع از تولید دانش علمی معتبر و قابل استناد شده است. روش‌شناسی تحقیق، زیربنای تفکر علمی و ابزار دستیابی به حقیقت است. فقدان آن، تنها به گسترش بی‌سوادی آکادمیک و بحران‌های اجتماعی دامن می‌زند.
راه‌حل چیست؟
تنها راهکار مؤثر، افزودن درس روش تحقیق به برنامه آموزشی مقطع دبیرستان است. اگر دانش‌آموزان از سال‌های ابتدایی تحصیل با اصول تحقیق علمی آشنا شوند، در ورود به دانشگاه دیدی بازتر خواهند داشت و قادر خواهند بود پژوهش‌های دانشگاهی را به شکلی علمی، اصولی و قابل استناد انجام دهند.
این اصلاح بنیادین، نه‌تنها سطح علمی کشور را ارتقا می‌دهد، بلکه سدی مستحکم در برابر گسترش شبه‌علم، خرافات و نتیجه گیریهای نادرست در محیط بیزینس خواهد بود.