🔵
درود بر مقاومت نمادین !
🖍️ مرتضی قلبی
بنام آنکه جان را حکمت آموخت
🔹مقدمهدر سالهای اخیر، جایگزینی واژهٔ «درود» به جای «سلام» در گفتار روزمرهٔ بخشی از جامعهٔ ایران به پدیده ای قابل تأمل تبدیل شده است. این تغییر زبانی، که ابتدا در فضای مجازی و محافل جوانان دیده شد، اکنون به خیابانها و تعاملات اجتماعی نیز راه یافته است. در نگاه نخست، این کنش شاید تنها یک ترجیح زبانی ساده به نظر برسد، اما از منظر جامعه شناسی سیاسی، این پدیده بیانگر اعتراضی خاموش و نمادین به ساختار قدرت در ایران است.
🔹
زبان به مثابه سلاح مقاومتدر جوامعی که طرح مساله با مانع و فضای اعتراض با انسداد مواجه میشود، زبان به ابزاری برای مقاومت تبدیل میگردد. شاهدیم در میان مردم ، واژه «درود» (واژه ای با ریشه در ایران پیشااسلامی) جایگزین کلمه «سلام» (واژهٔ عربیِ مرتبط با اسلام)، این شکل از کنش حاوی دو پیام می باشد :
الف - فاصله گیری از گفتمان حکومتی؛ حکومت جمهوری اسلامی هویت خود را با اسلام شیعه و زبان عربی گره زده است. استفاده از واژه های غیرعربی و پیشااسلامی، شکلی از طرد نمادین این گفتمان است.
ب - اعتراض به اسلامی سازی اجباری ؛ این تغییر، واکنشی است به تحمیل سبک زندگی دینی توسط نهادهای حاکم، از حجاب اجباری تا قوانین شرعی.
به قول یک استاد جامعه شناس : «این کنش، شبیه به بازیِ “قایم باشک” است؛ مردم در سایهٔ محدودیتها، با نمادها بازی میکنند تا نارضایتی خود را فریاد بزنند.»
🔹
بازخوانی تاریخ برای ساختن هویت جدیدواژهٔ «درود» تنها یک جایگزین زبانی نیست، بلکه پرچمی نمادین برای بازسازی هویتی است که حکومت کنونی آن را به حاشیه رانده است:
۱- پیوند با ایران پیشااسلامی: این واژه یادآور امپراتوریهای باستانی ایران است که در تقابل با هویت اسلامیِ تبلیغ شده توسط حکومت قرار میگیرد.
۲- اسطوره سازی برای فردا: جوانان با احیای این واژه ها، در پی تعریف هویتی متکثرند که در آن ملیت و مذهب لزوماً در تقابل نیستند، اما حکومت دینی جایی ندارد. بعبارتی این نسل میخواهد بگوید ایران فقط مال روحانیون نیست؛ مالِ هزاران سال تاریخ و فرهنگ است.
🔹
از ترکیه تا ایران: مقاومت زبانی در جهاناین پدیده منحصر به ایران نیست. نمونه های مشابه در دیگر جوامع نیز دیده میشود:
⬅️ در ترکیه، برخی گروهها به جای واژههای عربی، از معادلهای ترکی عثمانی استفاده میکنند تا بر هویت سکولار تأکید کنند.
⬅️ در کشورهای عربی، جوانان با جایگزین کردن «مرحبا» به جای «السلام علیکم»، از هنجارهای سنتی فاصله میگیرند.
این مقایسه نشان میدهد که زبان همواره میدان نبردِ هویتها بوده است.
🔹
آیا این تغییر، طرد دین است؟به نظر می رسد این کنش نشانهٔ سکولاریسم افراطی باشد، اما واقعیت پیچیده تر است:
۱- در یک پژوهش ضمنی ملاحظه می شود بسیاری از کاربران «درود» ، خود را مذهبی میدانند، اما مخالف حکومت روحانیون هستند.
۲- این پدیده بیشتر معطوف به
جدایی دین از سیاست است، نه طرد کامل اعتقادات شخصی.
دانشجویی می گفت : «من نماز میخوانم، اما نمیخواهم عقیده ام ابزار حکومت کردنِ عده ای خاص باشد.»
🔹
آیندهٔ این مقاومت نمادینتکثیر این کنش زبانی در آینده ممکن است به عرصه های دیگر فرهنگ، از پوشش تا هنر، گسترش یابد. با این حال، پرسشهای جدی وجود دارد:
۱- آیا حکومت این نمادها را به مثابه تهدید می بیند و با سخت گیری پاسخ خواهد داد؟
۲- آیا این حرکت میتواند به جنبشی فراگیر برای بازتعریف رابطهٔ ملیت، مذهب، و حکومت تبدیل شود؟
🔰جایگزینی «درود» به جای «سلام» تنها یک تغییر واژگانی نیست، بلکه نشان دهندهٔ زخم های عمیق تر در پیکرهٔ جامعهٔ ایران است: زخم های ناشی از شکاف روزافزون بین مردم و حکومت، از آرزوهای بربادرفتهٔ یک نسل، و از خواستِ تغییری که صدایش اجازهٔ بروز ندارد. در چنین فضایی، زبان به بازتاب دهندهٔ خشم و امید تبدیل میشود؛ خشم از حال و امید به فردایی متفاوت.
قبل از نتیجه گیری لازم است خاطرنشان کنم تنظیم این مطلب را نباید یک کنش سیاسی قلمداد کرد ، بلکه تحلیلی جامعهشناختی سیاسی با محوریت بررسی رابطه قدرت و جامعه می باشد.
#سلام
#درود
#سلاح_زبانی
https://t.me/Sociologyofsocialgroups