ماهنامه اندیشه پویا

📍ساواک به وسیله‌ی شهریاری و با اعتماد مطلقی که رادمنش به او داشت برنامه‌ی امنیتی خود را پیش می‌برد. به گفته‌ی احسان طبری، رادمنش آن‌چنان به شهریاری اعتماد داشت که در طرحی بلندپروازانه می‌خواست کنگره‌ی سوم حزب توده را به کمک تشکیلات تهران در بصره‌ برگزار کند. کیانوری هم از طرح ساواک برای ربودن رادمنش در مرز قصرشیرین با همکاری شهریاری می‌گوید. البته یکی از برنامه‌های ساواک در آن سال‌ها، کشاندن مخالفان حکومت به ایران و به دام انداختن ایشان بود. اما پرویز ثابتی سال‌ها بعد فاش کرد که شهریاری از فریفتن رادمنش و آوردن او به ایران امتناع کرد. به‌درستی مشخص نیست که چرا شهریاری از اجرای این نقشه خودداری کرده، شاید علاقه و اعتماد عجیب رادمنش به شهریاری و ملاحظات عاطفی شخصی شهریاری، علت این سرپیچی باشد. چنان‌که پرویز ثابتی روایت کرده، شهریاری از او خواسته بود که «قول شرف» بدهد که رادمنش دستگیر نشود: «گفتم آقا جان! بنده قول شرف شخصی این جا ندارم. نظر اداری این است که می‌تواند بیاید و برود و اگر اتفاقی افتاد، مــن قول شرف شخصی نمی‌خواهم به شما بدهم. او هم گفت پس نمی‌آورم!»
از ابتدای سال ۱۳۴۳، شهریاری، مسئول تشکیلات تهران حزب توده بود و با کد امنیتی ۶۴۶ به ساواک گزارش می‌داد. شهریاری مجبور شد از رأس تشکیلات تهران کنار برود زیرا رادمنش، حکمت‌جو را روانه‌ی ایران کرد تا مسئولیت تشکیلات را از او تحویل بگیرد. مدتی بعد، قرار شد خاوری به اروپا بازگردد و گزارشی از وضعیت تشکیلات ایران به حزب ارائه دهد. اما خاوری و حکمت‌جو هنگام سفر به گیلان با نقشه‌ی شهریاری توسط ساواک بازداشت و به حبس‌ ابد محکوم شدند و شهریاری دوباره به رأس تشکیلات بازگشت.
شهریاری علاوه بر به دام انداختن خاوری و حکمت‌جو، دو کادر از اروپابرگشته‌ی دیگرِ حزب توده یعنی سرگرد حسن رزمی و حسین معصوم‌زاده را نیز به شیوه‌ی اسرارآمیزی در سال ۱۳۴۵حذف کرد. پس از شصت سال، سرنوشت این دو توده‌ای همچنان نامعلوم است. حزب توده معتقد است آن‌ها به دست ساواک «سربه‌نیست» شده‌اند اما مطابق با اسنادی که امروز در دست است، ساواک تا سال‌ها به دنبال سرنخی برای بازداشت آن‌ها در ایران بود. برخی معتقدند که این دو به جاسوس بودن شهریاری مشکوک شده‌اند و او هر دو را به قتل رسانده و اجسادشان را از میان برده است. 

✍️گزارشی از بندبازی‌های عباس شهریاری، مردهزارچهره‌ی ساواک به قلم علی ملیحی. اندیشه پویا ۹۴
✨برای اطلاع از چگونگی تهیه و سفارش اندیشه پویا ۹۴، به تلگرام ۰۹۰۲۶۰۵۱۴۱۰ پیام دهید.
@andishepouya

📍شریعتی تلاش می‌کرد به دستگاه امنیت بفهماند که دشمن چریک‌ها و مارکسیست‌ها و انقلابیون است، با پررنگ‌سازی برخی گفته‌ها و تکیه بر بخشی از اعتقاداتش. شریعتی تلاش می‌کرد به چریک‌ها و مجاهدین و انقلابیون بفهماند که پروژه‌ی مشترکی با آن‌ها دارد، باز هم با پررنگ‌سازی برخی گفته‌ها و تکیه بر بخشی از اعتقاداتش. سخنان انتقادی او درباره‌ی مارکسیسم و چریکیسم در بازجویی‌ها برآمده از حقیقتی است که او در بیرون آن را سانسور می‌کند. همچنان‌که سخنان او علیه رژیم و اصلاحاتش در بیرون نیز برآمده از حقیقیتی است که او در بازجویی‌ها سانسورشان می‌کند. مواضع مصالحه‌جویانه‌ی شریعتی در نامه‌هایش با ساواک، انتقادات او از چریک‌ها و دفاعیاتش از اصلاحات رژیم، سخنانی بی‌ریشه و بدون چفت‌وبست و سراسر داستان‌بافی برای «زمین دادن و زمان خریدن» نیست. شریعتی افکاری ژلاتینی در همراهی با انقلاب و در انتقاد از انقلاب، در همراهی با مبارزه‌ی مسلحانه و در انتقاد از مبارزه‌ی مسلحانه، در همراهی با چپ‌ها و در انتقاد از مارکسیسم دارد؛ و به‌نظر می‌رسد که به فراخورِ زمان و مکان، این همراهی‌ها و نقدهای خود را کمرنگ یا پررنگ می‌کند. با این رویکرد ژلاتینی، او هم با دستگاه امنیت در مبارزه با چریک‌ها، و هم با چریک‌ها در مبارزه با رژیم، همدل ظاهر می‌شود. او با این رویکرد ژلاتینی، در خطابه‌های بیرونی، مارکسیست‌ها را متحد خود در مبارزه با رژیم و استعمار معرفی می‌کند، و در گفت‌وگوهای داخلی با ساواک، آن‌ها را دشمن مشترک خود و رژیم. خاصیت ژلاتینی افکار و مواضع شریعتی، مانع از آن است که ما بتوانیم حقیقتِ غاییِ نظر و اعتقاد او را چه در گفت‌وگو با احمد رضایی و چه در گفت‌وگو با پرویز ثابتی، دقیق و قاطع، تشخیص دهیم. اما آیا این ژلاتینی بودن، «خاصیت» فکر شریعتی است، یا یک «راهبرد» در بازجویی‌هاست، یا «چیزی فراتر از این دو»؟ به‌نظر می‌رسد که شریعتی از این خاصیت و راهبرد ژلاتینی در افکارش، استفاده می‌کند تا نه طرفداران مبارزه‌ی مسلحانه و  انقلاب، و نه حتا طرفداران مارکسیسم نسبت به او مسئله‌دار نشوند و او از جبهه‌های مختلفی بتواند یارگیری کند؛ و به‌این‌ترتیب از ساواک تا مجاهدین، همه را در تور صید خود قرار دهد.

✍️از متن نوشتاری بلند به قلم سردبیر: رضا خجسته رحیمی. منتشر شده در اندیشه پویا ۹۴
✨برای اطلاع از چگونگی تهیه و سفارش اندیشه پویا ۹۴، به تلگرام ۰۹۰۲۶۰۵۱۴۱۰ پیام دهید.
@andishepouya

📍ارسطو معتقد بود همه‌ی انسان‌ها می‌خواهند بدانند. تجربه‌ی ما می‌گوید همه‌ی انسان‌ها در‌عین‌حال می‌خواهند که ندانند، و گاهی در این ندانستن سرسختی می‌کنند. همیشه چنین بوده است اما برخی دوره‌های تاریخی هستند که در آن‌ها انکار واقعیت‌های آشکار به‌نظر دست بالا را پیدا می‌کند، گویی ویروسی روانی با وسیله‌ای ناشناخته در اذهان شیوع می‌یابد و پادزهر دیگر اثر ندارد. دوران ما یکی از این دوران‌هاست. امروز عده‌ی زیادی از مردم استدلال را کاری عبث می‌شمرند که فقط دسیسه‌های قدرت را پنهان می‌کند و آن را رد می‌کنند. برخی دیگر فکر می‌کنند دسترسی ویژه‌ای به حقیقت دارند که آنان را از پرسش‌کردن معاف می‌کند. جماعتِ مسحور دنبال پیام‌آوران مضحک راه می‌افتند، شایعات نامعقول به اعمال متعصبانه منجر می‌شوند، تفکر جادویی عقل سلیم و تخصص را کنار می‌زند. و بدتر از همه‌ی این‌ها نخبگانی را داریم که پیام‌آور نادانی شده‌اند، آن‌ها که خودشان دانش‌آموخته‌اند اما از آموختن بیزارند، «مردم» را آرمانی می‌کنند و تشویق‌شان می‌کنند که شک به دل راه ندهند و گرد باورهای سفت و سخت‌شان برج و بارو بکشند.
برای همه‌ی ما پیش می‌آید که جایی از فرصت کشف واقعیت دست می‌شوییم. خودخواسته امکان دانستن واقعیت را وامی‌نهیم چون می‌ترسیم واقعیتی را درباره‌ی خودمان آشکار کند، به‌ویژه نشان دهد که برای واکاوی خود شجاعت کافی نداریم. ترجیح می‌دهیم در توهم خوداتکایی باقی بمانیم و نادانی‌مان را غنیمت بشمریم تنها به این دلیل که متعلق به خودمان است. مهم نیست که اتکا بر عقیده‌ی کاذب بدترین نوع وابستگی است. مهم نیست که با کله‌شقی‌مان ممکن است شانس خرسندی را از کف بدهیم. ترجیح می‌دهیم همراه کشتی غرق شویم ولی نام‌مان از روی بدنه‌اش پاک نشود.
پس وقتی با دیدن شارلاتان‌ها و عوام‌فریبان سری به تأسف تکان می‌دهیم بهتر است خودمان را مستثنا فرض نکنیم. همه‌ی ما می‌خواهیم بدانیم؛ و می‌خواهیم ندانیم. واقعیت را می‌پذیریم و به واقعیت گردن نمی‌نهیم. ذهن گاهی این سو می‌رود و گاهی آن سو، گویی با خودش بدمینتون بازی می‌کند. اما بازی به نظر نمی‌رسد. به نظر می‌رسد زندگی‌مان در مخاطره است. و چنین هم هست.

✍️از متن یادداشتی به قلم مارک لیلا، استاد علوم انسانی دانشگاه کلمبیا. منتشر شده در اندیشه پویا ۹۴
✨برای اطلاع از چگونگی تهیه و سفارش اندیشه پویا ۹۴، به تلگرام ۰۹۰۲۶۰۵۱۴۱۰ پیام دهید.
@andishepouya

📍واقعیت این است که گفتمان توسعه حتا در شرایط انقلاب و جنگ هم به اندازه‌ی امروز در معرض خطر قرار نگرفته بود. نهادهایی که ناظر بر شرایط اقتصادی ایران بود و سیستمی که از پیش وجود داشت در آن زمان هنوز داشت کژدار و مریز ادامه‌ی حیات می‌داد. از سال ۱۳۸۴ و با ریاست جمهوری احمدی‌نژاد بود که کلاً آن سیستم رو به احتضار رفت و از کار افتاد. اگر شاخص‌های برنامه‌های توسعه‌ی چهارساله را پیش چشم داشته باشیم موفق‌ترین آن‌ها برنامه‌ی سوم توسعه (۱۳۷۹ تا ۱۳۸۳) است، یعنی تقریباً دوره‌ی دوم ریاست‌جمهوری محمد خاتمی. با دو دولت احمدی‌نژاد یک سیستم از کار افتاد. نهادها یا عملاً مثل سازمان برنامه و بودجه منحل شد یا چنان دستکاری شد که کارکرد اصلی‌اش را از دست داد، مثل دانشگاه‌ها. از دل آن تغییرات و مثلاً بعضی دانشجویان تحصیلات تکمیلی تحمیلی آن دوره بود که بعداً مدیران اقتصادی و سیاسی دولت ابراهیم رئیسی زاده شدند. توسعه متکی بر یک سیستم است، وقتی آن را به رسمیت نشناسی و به هم بزنی توصیه‌های اخلاقی مثل دنیادوست‌باش به جای دنیادوست‌نباش توسعه که ایجاد نمی‌کند هیچ، ممکن است به دله‌دزدسالاری (کلپتوکراسی) هم بینجامد.  
در واقع بخواهم خلاصه کنم ماجرا این است: در نسل پیش یک ائتلافی شکل گرفته میان برخی تحصیل‌کردگان دانشگاهی و برخی تحصیل‌کردگان حوزوی. هیچ‌کدام از دو طرف نمی‌دانسته در چنته‌ی دیگری چیست و هر کدام دست دیگری را خیلی پر تصور ‌کرده است. یکی گمان می‌کرده این اگر علوم انسانی جدید بلد نیست، در عوض در علوم اسلامی‌ای که می‌داند زمینه‌ای هست برای ساختن اقتصاد و جامعه‌شناسی و روان‌شناسی‌ای نوین، دیگری هم تصور می‌کرده این اگر فقه و اصول بلد نیست در عوض حرف‌هایش در زمینه‌ی علوم انسانی و کاستی‌های آن خیلی عمیق است. در این شرایط آمده‌اند به اتکای همدیگر ایده‌ی علوم انسانی اسلامی را تبلیغ کرده و شاگردانی پرورده‌اند. حالا ماییم و آن شاگردان متصل به امکانات و تخیلات‌شان و شرایطی که روز به روز بدتر می‌شود، به طوری که الان واضح است ما همان بیست سال پیش به اهداف سند چشم‌انداز بیست‌ساله بسیار نزدیک‌تر بودیم تا حالا.

✍️از متن گفت‌وگو با محمدمنصور هاشمی. منتشر شده در اندیشه پویا ۹۴

✨برای اطلاع از چگونگی تهیه و سفارش اندیشه پویا ۹۴، به تلگرام ۰۹۰۲۶۰۵۱۴۱۰ پیام دهید.
@andishepouya

📍حبیب‌الله بیطرف توضیح می‌دهد که محمد موسوی‌خوئینی‌ها در آستانه‌ی تسخیر سفارت یعنی مهر ۱۳۵۸، نماینده‌ی مجلس خبرگان قانون اساسی بود و در آخرین جلسه‌ای که دانشجویان با او در محل مجلس خبرگان داشتند، اتفاق جالبی افتاد و ناگهان سیداحمد خمینی  که برای دیدار با موسوی خوئینی‌ها به ساختمان مجلس خبرگان آمده بود، در جلسه‌ی دانشجویان که قصد داشتند درباره‌ی تسخیر سفارت هم‌اندیشی کنند، حاضر شد. بیطرف روایت کرده که احمد خمینی از موضوع جلسه‌ی دانشجویان با موسوی‌خوئینی‌ها بی‌اطلاع بود و ابتدا در همین خصوص پرسش کرد. اما با توجه به سخنان بسیار مهمی که احمد خمینی در این دیدار کوتاه و به ظاهر اتفاقی مطرح کرده، می‌توان این فرضیه را مطرح کرد که احمد خمینی با هماهنگی موسوی‌خوئینی‌ها در این جلسه حاضر شده و حرف‌های مهمی زده اما خود را در ابتدا بی‌اطلاع نشان داده است. محتوای سخنان احمد خمینی در این جلسه، از نظر راوی چنان بااهمیت است که بیطرف در نقل گفته‌های این جلسه تأکید دارد، سخنان احمد خمینی را بارها از روی نوار ضبط‌شده گوش داده و آن‌ها را به هیچ عنوان دوپهلو نیافته است. اما احمد خمینی در سخنان کوتاهش به دانشجویان چه گفته بود؟ در کتاب از قول احمد خمینی درباره‌ي خط امام می‌خوانیم: «آن چیزی که من از خط امام می‌فهمم با آن چیزی که آقایان [دولتی] می‌گویند، فرق می‌کند. من که هر روز و هر شب با امام هستم، می‌دانم که امام نسبت به امریکا بسیار حساس است، در صورتی که آقایان نسبت به امریکا حساسیت ندارند.» احمد خمینی ادامه داده بود: «دولت موقت همچنان پشت دیوار امریکا مانده و شورای انقلاب هنوز در مقابل امریکا موضعی نگرفته، ولی امام سال‌هاست که از دیوار امریکا عبور کرده است. امام مخالف نفوذ سیاسی و اقتصادی امریکا است. آقایان اصلاً به فکر این نیستند که امریکا همچنان در حال توطئه است. خطر اصلی امروز برای انقلاب، امریکاست ولی کسی به فکر این موضوع نیست.» این بخش از خاطرات بیطرف درباره‌ي سخنان صریح احمد خمینی علیه امریکا و انتقاد او از دولت موقت در جریان حضور به ظاهر اتفاقی‌اش در جمع دانشجویان به بهانه‌ی دیدار با موسوی‌خوئینی‌ها، تا امروز در روایت‌های سایر دانشجویان خط امامی یا ناگفته مانده بود و یا با این جزئیات و صراحت بیان نشده بود. البته بیطرف توضیح داده که سخنان احمد خمینی به معنای دستور امام به دانشجویان جهت حمله به سفارت امریکا نبود اما «طرح چنین موضوعی در این جلسه قطعاً روی دیدگاه ما اثر گذاشت.»

✍️از متنی به قلم علی ملیحی درباره‌ی کتاب تازه منتشر شده‌ی «آن سوی دیوار؛ تسخیر سفارت امریکا به روایت حبیب الله بیطرف». اندیشه پویا ۹۴

✨برای اطلاع از چگونگی تهیه و سفارش اندیشه پویا ۹۴، به تلگرام ۰۹۰۲۶۰۵۱۴۱۰ پیام دهید.
@andishepouya

بخشی از مناظره‌ی فرشاد مؤمنی و مسعود نیلی:
نیلی: آقای دکتر، من فراتر از این جلسه به شما پیشنهاد می‌کنم شروع کنید، تمرین کنید و ایجابی با جامعه حرف بزنید تا پیام شما را متوجه بشوند.
مؤمنی: شما چون مطالب مرا نخوانده‌اید، چنین تصوری در ذهن دارید و آن را مرتب تکرار می‌کنید.
نیلی: من می‌گویم در چارچوب مطلوب شما، با فرض مهیا شدن همه چیز، قیمت ارز چند نرخی‌ست؟ شناور است؟ ثابت است؟
مؤمنی: پس ایجابی یعنی آنچه در ذهن شما تعیین‌کننده است؟ چنان‌که توضیح دادم، تا زمانی که سیاست‌گذار اهدافش را مشخص و صریح ذکر نکرده باشد...
نیلی: فرض کنید شما نفر اول کشور هستید، سیاست‌گذار هستید و قرار است همه چیز همان بشود که شما می‌گویید و همه‌‌ی اجزا را شما چیدمان می‌کنید. در این چیدمان، نرخ ارز ثابت است یا شناور است یا چند نرخی؟ یا شکل چهارمی دارد که من نمی‌دانم؟
مؤمنی: من داشتم همین را توضیح می‌دادم که تصمیم‌گیری درباره‌ی نرخ ارز، یک تصمیم‌گیری منتزع از سایر سیاست‌ها نیست. از نظر من دو شاقول کلیدی وجود دارد که باید مبنای قاعده‌‌گذاری برای نرخ ارز باشد. آن دو شاقول کلیدی این است که بحران معیشت مردم تشدید نشود و بنگاه‌های تولیدی هم از سرمایه‌گذاری در زمینه‌ي تولید منصرف نشوند. در چارچوب این دو شاقول، این در می‌آید که صرف‌نظر از این‌که یک یا چند نرخ ارز داشته باشیم، حیاتی‌ترین مسئله برای تصمیم‌گیر اقتصادی، پیش‌بینی‌پذیری آینده باشد.
نیلی: کدام یک از این سه نوع، یعنی تک‌نرخی، شناور یا چندنرخی، پیش‌بینی‌پذیرتر است؟
مؤمنی: بستگی به این دارد که درباره‌ی برنامه‌ای با افق کوتاه‌مدت و فوری صحبت می‌کنید یا میان‌مدت یا بلندمدت؟
نیلی: از نظر شما کدام را باید مبنا قرار بدهیم؟
مؤمنی: از نظر من باید اصل را بر جهت‌گیری‌های بلندمدت قرار داد و اهداف کوتاه‌مدت و میان‌مدت را متناسب با آن هم‌راستا کرد.
نیلی: شما در آن جهت‌گیری بلند‌مدتی که دارید، برای نرخ ارز چه برنامه‌ای دارید؟ فرض کنید تمامی سازمان‌ها و وزارتخانه‌ها می‌گویند هرچه دکتر مؤمنی بگوید همان را اجرا خواهیم کرد. شما به عنوان تصمیم‌گیر اصلی کشور به رئیس کل بانک مرکزی می‌گویید به سمت چه مدلی در نرخ ارز برود؟ تک‌نرخی، شناور یا چندنرخی؟
مؤمنی: من همین را داشتم توضیح می‌دادم اما صبوری شما کم است. اگر مسئله به همین شسته‌ورفتگی که شما می‌فرمایید بود با این همه نارسایی در امور پیش‌بینی‌نشده روبه‌رو نبودیم. من به صورت اجمالی توضیح دادم که در شرایط کنونی اقتصاد ایران که تعداد بحران‌ها پرشمار است و این بحران‌ها با یکدیگر تعامل و تنیدگی پیدا کرده‌اند، صرفاً بر اساس یک برنامه...
نیلی: در آن برنامه راجع به نرخ ارز چه نوشته شده؟
مؤمنی: در آن برنامه راجع به نرخ ارز چنین گفته شده که برای ما همان اندازه که نرخ ارز اهمیت دارد، سازوکارهای تخصیص و مواضع اصابت تخصیص‌ها هم اهمیت دارد.
نیلی: من واقعاً می‌خواهم شما راجع به نرخ ارز یک جمله‌ی ایجابی بگویید. اگر شما این حرف‌ها را به رئیس کل بانک مرکزی‌تان بزنید، به شما خواهد گفت، لطفاً به من بگویید من باید در خصوص قیمت ارز به کدام سمت بروم؟
مؤمنی: آن رئیس بانک مرکزی که این پرسش را می‌کند، فرض بر این است که از اهداف بلندمدت و میان‌مدت آگاهی دارد و راجع به زمان حال بر اساس آن اهداف می‌پرسد. من اجمالاً برای شما گفتم که برای توسعه‌ی ملی حیاتی‌ترین مسئله، پیش‌بینی‌پذیری است. این پیش‌بینی‌پذیری تبعیت می‌کند از شرایط ما در سال‌های برنامه. شما از من می‌خواهید که از الان حکمی را صادر کنم که برای افق‌های میان‌مدت و بلندمدت و کوتاه‌مدت هم صادق باشد؛ من می‌گویم این انتظار شما دقت لازم را ندارد.
نیلی: پس من متأسفانه جواب دقیقی برای سؤالم از شما نگرفتم. کسی که رئیس‌جمهور است، مثلاً آقای پزشکیان، باید به رئیس کل بانک مرکزی، یک جمله‌ای بگوید و روشن بکند که چه کار کند.

✨برای اطلاع از چگونگی تهیه و سفارش اندیشه پویا ۹۴، به تلگرام ۰۹۰۲۶۰۵۱۴۱۰ پیام دهید.
@andishepouya

در شماره ۹۴ اندیشه پویا می‌خوانید:
📗جعبه‌سیاه شریعتی: مصالحه‌جویی باساواک درعصر مبارزه‌جویی وانقلاب
پرونده تفصیلی+ گفتگوبا احمدزیدآبادی وخسرومنصوریان ونوشتاری ازجلال توکلیان
📕مناظره اقتصادی مسعودنیلی وفرشادمؤمنی
📗چگونه ازتوسعه‌ستیزی روشنفکران به توسعه‌گریزی درحکمرانی رسیدیم/ گفتگو با منصورهاشمی ونوشتارهایی ازمحمدطبیبیان ومقصودفراستخواه
📕جاسوس هزارچهره: پرونده‌ای درباره شهریاری،نفوذی ساواک درحزب توده
📗ازقوچان تاپاریس:روایت‌هایی درحالات ومقامات حاج‌قربان سلیمانی
📕گفتگوبا همایون کاتوزیان:ساعدی ومخالفانش
📗اخلاق فردی، قربانی رستگاری جمعی:گفتگوبا علی زرنگار ومجیدبرزگر:کارگردان وتهیه‌کننده فیلم علت‌مرگ:نامعلوم
📕یادهایی ازقاسم هاشمی‌نژاد،بیژن الهی و...: جستاری ازسالارعبده
وبسیاری مطالب خواندنی دیگر
@andishepouya